Հայաստանի տարածքային ամբողջականության խախտման փաստը կարող է դիտարկվել ինչպես տարածաշրջանային կազմակերպությունների ձեւաչափում, այնպես էլ միջազգային համապատասխան ատյաններում։ Խնդրի ծագումից հետո Հայաստանի առաջին քայլը եղավ համագործակցության տարածաշրջանային կառույցի՝ ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում դիտարկելը։ Սահմանների խախտումը, ըստ ՀԱՊԿ պայմանագրի, դիտարկվում է որպես ագրեսիա անդամ պետության հանդեպ եւ ենթադրում է համարժեք գործողություններ։ Տարածաշրջանային այս ռազմաքաղաքական կառույցը հայտնեց, որ հետեւում է դեպքերի զարգացմանը։ Այստեղ խնդիրն այն է, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանների դեմարկացիա, որպես այդպիսին, դեռ տեղի չի ունեցել։
Սակայն ամբողջ խնդիրն այն է, որ նույնիսկ Հայաստանի համար անընդունելի GPS-ով արված սահմանազատման գիծն է այսօր խախտվել ադրբեջանական զինուժի կողմից։ Ըստ Ալիեւի՝ ընթանում է սահմանների ճշգրտման գործընթաց։ Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի ղեկավարը փորձում է մոլորության մեջ գցել ՀԱՊԿ-ին եւ միջազգային կառույցներին։ Այդ երկրի զինուժը, կեղծված քարտեզներով զինված, հատել է ՀՀ սահմանը եւ արդեն մի քանի օր է, ինչ չի լքում նախնական զբաղեցրած դիրքերը։ Այս ընթացքում նկատվել է որոշակիորեն հետ քաշվելու գործողություն, սակայն իրավիճակի էական փոփոխություններ չեն արձանագրվել։
Ստեղծված իրավիճակում Հայաստանը կարող է դիմել իր տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելուն ուղղված համարժեք գործողությունների։ Արձանագրենք, որ զարգացումների այս տարբերակի դիտարկումն անհրաժեշտություն է եւ օրինաչափ։ Նման սահմանային լարված իրավիճակում ռուսական 102-րդ ռազմաբազան էլ է զինված ուժեր կուտակել Սյունիքի մարզում։ Համապատասխան գործողություններ է արել նաեւ ՀՀ ԶՈւ-ն։ Մեր բանակի ստորաբաժանումները տեղակայվել են ՀՀ տարածքում՝ շրջափակելով սահմանախախտ ադրբեջանական խմբավորումները, եւ թույլ չեն տալիս թիկունքային ապահովման որեւէ գործողություն իրականացնել։ Սահմանի վերականգնման ուժային միջոցի կիրառումն ընդամենը համապատասխան հրամանով կարող է արվել ցանկացած պահի, սակայն հետպատերազմյան ժամանակահատվածում ստեղծված տարածաշրջանային իրավիճակը հուշում է, որ խնդրի կարգավորման ուժային տարբերակն ամենալավ լուծումը չէ։ Հայկական կողմն առայժմ փորձում է քաղաքական գործիքակազմով լուծել խնդիրը։
Նման հիմնահարցերի լուծման միջազգային իրավունքի տեսանկյունից ընդունելի հարթակ է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը։ Նիկոլ Փաշինյանի եւ Էմանուել Մակրոնի վերջին հեռախոսազրույցի ժամանակ վերջինս ակնարկեց սահմանախախտումն Անվտանգության խորհրդում քննարկելու տարբերակը։ Նկատենք, որ Անվտանգության խորհրդի 5 մշտական անդամից երեքը բացահայտ դիրքորոշում են հայտնել ՀՀ սահմանների խախտման անթույլատրելիության հարցում։ Նման հայտարարություններ են արվել Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի եւ Մեծ Բրիտանիայի պաշտոնական շրջանակներից։ Բաքվում վերջինիս դեսպանը հստակ հայտարարեց նաեւ, որ Արցախի Հանրապետության կարգավիճակի հարցը պետք է վերջնական լուծում ստանա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում: Նկատենք, որ ԱԽ 5 մշտական անդամն ունեն վետոյի իրավունք։ Նրանցից բացի, այդ կարեւոր կառույցի կազմում երկու տարին մեկ ընդգրկվում են եւս 10 այլ պետություն։ Ներկայում գործող կազմում Հայաստանի հետ լավ հարաբերություններ ունեցող երկրներից են նաեւ Հնդկաստանը, Էստոնիան, Նորվեգիան։ ԱԽ անդամ մյուս երկրները հիմնականում ներկայացնում են Աֆրիկան եւ Լատինական Ամերիկան։
Ստեղծված իրավիճակում Հայաստանն օրինաչափորեն կօգտագործի հիմնահարցի կարգավորման բոլոր քաղաքական լծակները՝ բնականաբար, առաջնայնությունը տալով տարածաշրջանային ձեւաչափերին, որոնք, ինչպես արցախյան վերջին պատերազմը փաստեց, առավել արդյունավետ են լինում։
