Թումանյանը՝ երգերում

«Երաժշտությունը՝ ամենանուրբն ու ամենասուրբը, ամենաթանկ բանը, ինչ որ կա աշխարհում ու կյանքի մեջ…»:

Հովհ. Թումանյան

Երեւանի Հովհաննես Թումանյանի թանգարանը մշտապես է հանդես գալիս շատ հետաքրքիր մշակութային միջոցառումներով եւ մեկտեղում արվեստի նշանավոր գործիչների, խմբերի։ Օրերս թանգարանում կայացավ «Երգի թեւերով» (Հովհ. Թումանյանը երաժշտության մեջ) ցուցահանդես-համերգային երեկոն, որին ներկա էին Թումանյանի խոսքի երկրպագուներ, երաժիշտներ, արվեստասերներ…

Համերգային մասով հանդես եկավ «Նովա» ժողովրդական նվագարանների անսամբլը (գեղարվեստական ղեկավար՝ ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Հովիկ Սահակյան, դիրիժոր՝ Հելբերտ Ասատրյան)։ Հովհ. Թումանյանի թանգարանի տնօրեն Անի Եղիազարյանը ողջունեց ներկաներին եւ անդրադարձավ դահլիճում կազմակերպված ցուցադրությանը, որտեղ հիմնականում Թումանյանի «Անուշ» պոեմը երաժշտական ստեղծագործություններում պատկերող տարբեր տարիների ցուցապաստառներ են։ Ներկայացված են նաեւ Թումանյանի ստեղծագործությունները երաժշտարվեստում օգտագործած հայ ու միջազգային երգահանների մասին պատմող լուսանկարներ, նյութեր, այլ ցուցանմուշներ։ Ա. Եղիազարյանը տեղեկացրեց՝ ցուցադրությունում կարեւորվում է «Անուշ» օպերան, որի 110-ամյակը լրացավ այս տարի։ Շնորհակալություն հայտնեց այն կազմակերպություններին, որոնք աջակցել են այս կարեւոր մշակութային միջոցառումն իրողություն դարձնել։ Կարեւորեց հատկապես «Նարեկացի» արվեստի միության (ՆԱՄ) դերը, որի ղեկավար Նարեկ Հարությունյանը նույնպես ներկա էր, հայ ջութակահար, դիրիժոր, երաժշտագետ, հասարակական գործիչ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Դանիել Երաժիշտ արվեստագետին, ով իր ելույթում հանգամանալից ներկայացրեց Թումանյան-երգահաններ համագործակցությունը։ Դանիել Երաժիշտը նախ խոսեց հանճարեղ Թումանյանի՝ երաժշտասեր լինելու մասին։ Ապա անդրադարձավ ժամանակաշրջանի հայ մեծագույն մյուս արվեստագետ Կոմիտասի ու Թումանյանի թե բարեկամական եւ թե մշակութային համագործակցությանը։ Այսպես՝ մի անգամ Թումանյանը դիմել է Կոմիտասին՝ ասելով.

-Կոմիտա՛ս ջան, եթե վեղար չունենայիր, ես կուզենայի լինել Կոմիտաս:

-Վեղար չունեմ, Օհաննես, խիտ մազերս վեղարի տեղ ես ընդունում,- պատասխանել է Կոմիտասը ծիծաղելով, եւ նրանք համբուրվել են…

Ահա այսպես է եղել ժամանակի հայ մեծերի հարաբերությունը։ Եվ այս երկխոսությամբ զգացվում է՝ ինչքան է Թումանյանը սիրել երաժշտությունը։ Դ. Երաժիշտը տեղեկացրեց նաեւ, որ տասնյակ այլազգի երգահաններ ու երաժիշտներ են ժամանակին Թումանյանի բանաստեղծություններն ու պոեմները, հատկապես «Անուըշ» դարձրել երաժշտական արվեստի մաս։ Հովհ. Թումանյանի պոեզիայի համամարդկային հնչեղության մասին են վկայում բազմալեզու թարգմանությունները, ինչպես նաեւ թարգմանությունների հիման վրա ստեղծված երգերը: Դրանցից են խորհրդային շրջանի կոմպոզիտորներ Դմիտրի Կաբալեւսկու եւ Մոիսեյ Վայնբերգի ռոմանսների շարքերը: Կարեւորվեցին պոետի մանկական ստեղծագործությունները, որոնք նույնպես շատ են օգտագործվել երաժշտարվեստում, թարգմանվել են տարբեր լեզուներով։ Այսպես՝ Թումանյանի ստեղծագործությունների երաժշտականությունը մշտապես գրավել է երգահանների ուշադրությունը՝ ծնունդ տալով ամենատարբեր ժանրի երաժշտական գոհարների՝ օպերա, բալետ, սիմֆոնիկ ստեղծագործություններ, ռոմանսներ, մեներգեր եւ այլն:

Դանիել Երաժիշտի խոսքից հետո ելույթ ունեցավ «Նովա» ժողովրդական նվագարանների անսամբլը։ Առաջինը հնչեց Կոմիտասի «Սուրբ-Սուրբ»-ը։ «Հով արեք, սարեր»-ը հնչեց ֆլեյտահար Ռաֆիկ Մկրտչյանի մենակատարությամբ։ Թումանյանի խոսքերով գրված, Կոմիտասի կողմից երգ դարձրած «Կաքավի երգը» հրաշալի կատարեց «Նովան»։ Իսկ «Ա՜խ, ի՜նչ լավ են սարի վըրա…» երգը, որի երաժշտության հեղինակը նույնպես Թումանյանն է, հնչեց երկու անգամ։ «Նովա» խմբի մեներգիչ Արման Առաքելյանը հրաշալի կատարեց Արմեն Տիգրանյանի «Անուշ» օպերայից «Բարձր սարեր, այ սարեր…» հատվածը։ Հնչեցին նաեւ այլ երգեր՝ Կոմիտաս, Տիգրան Մանսուրյան եւ այլն։ ՆԱՄ նախագահ Ն. Հարությունյանը շնորհավորեց կայացած երեկոյի համար շնորհակալություն հայտնեց կազմակերպիչներին եւ իր ղեկավարած կառույցի կողմից գրքեր, տեսաերիզներ նվիրեց Թումանյան թանգարանին։ Հայ մշակույթի զարգացման գործում ունեցած դերի համար Թումանյան թանգարանին պարգեւատրեց իրենց կառույցի խորհրդանիշով՝ փոքր տուֆակերտ խաչքար։

Երեկոյին մասնակցում էր նաեւ ՀԱԵ վիրահայոց թեմի նախկին առաջնորդ, Մայր   Աթոռի եկեղեցական հայեցակարգային հարցերի գրասենյակի տնօրեն գերաշնորհ  տեր Վազգեն  եպիսկոպոս Միրզախանյանը, ով ամփոփեց ցուցահանդես-համերգը Տերունական աղոթքով։ Ուրախություն հայտնեց, որ տարիներ անց կրկին լսեց Թումանյանի խոսքերով գրված երգերը։ Շնորհակալություն հայտնեց «Նարեկացի» միությանը, Դանիել Երաժիշտին, Թումանյանի թանգարանի տնօրինությանը, «Նովա» խմբի երիտասարդ կատարողներին, որ նման պահեր պարգեւեցին իրեն ու ներկաներին։ Անդրադարձավ վիրահայոց թեմի եւ Թիֆլիսում գտնվող Թումանյանի տան համագործակցությանը, զորակցություն հայտնեց այժմ շրջափակման մեջ գտնվող արցախահայությանը։

Երեկոյին ներկա էին նաեւ տեղահանված քաշաթաղցիներ։