Անկախացումից ի վեր ինչպես Թուրքիայի հետ սահմանի, այնպես էլ Հայաստանի պետական սահմանի Իրանին հարող հատվածի պահպանությունն իրականացնում են ՌԴ սահմանապահ զորքերը: Այն միջպետական համաձայնագրի շրջանակներում է իրականացվում: 44-օրյա պատերազմից հետո Սյունիքում ՌԴ 102-րդ ռազմաբազայի նոր ուժեր տեղակայելու նպատակով Հայաստանն անհատույց հատկացրել է համապատասխան տարածքներ, ինչը նշանակում է, որ հանրապետության հարավում էականորեն կմեծանա ռուսական բազայի զորամիավորումների թվաքանակը: Այսօր արդեն հայ-ադրբեջանական շփման գծի հարավային եւ կենտրոնական շրջաններում առկա են ռուսական զինուժի հենակետեր: Այս ամբողջ գործընթացը կարգավորվում է Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ կնքված մի քանի համաձայնագրերով ձեւավորված ռազմական փոխգործակցության իրավապայմանագրային բազայի բաղադրիչներով։
Այստեղ ավելորդ չէ նշելը, որ Հայաստանի տարածքում ռուսական ռազմաբազայի տեղակայման մասին միջպետական պայմանագիրը 2011-ին փոփոխության է ենթարկվել, որով Ռուսաստանը պարտավորություն է ստանձնել պաշտպանելու ՀՀ բոլոր սահմանները՝ ոչ թե միայն Թուրքիայի եւ Իրանի հետ ունեցածը: 1997 թ. Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ կնքված «Բարեկամության, համագործակցության եւ փոխադարձ աջակցության մասին» պայմանագրի 2-րդ կետը սահմանում է, թե ինչ մեխանիզմ կարող է գործել ՀՀ-ի նկատմամբ ագրեսիայի վտանգի, իսկ 3-րդ կետը` ագրեսիայի դեպքում։
Հայ-ռուսական ռազմական համագործակցության նման իրավապայմանագրային բազայի առկայության պայմաններում նախօրեին Իլհամ Ալիեւը հերթական սանձարձակ հայտարարությունն է արել: Բաքվի Խոջասան թաղամասում կազմակերպված արարողության ժամանակ վերջինս դարձյալ կրկնել է արդեն ծեծված սուտ դրույթը, թե Զանգեզուրն ադրբեջանական պատմական հող է, եւ կոչ է արել գնալ ու բացել 100 տարվա վաղեմության փաստաթղթերը եւ համոզվել դրանում: Եթե 100 տարվա պատմություն ունեցող արհեստածին պետության համար այդ ժամկետը պատմական է, ապա հազարամյակներով Լեռնահայաստանում ապրող հայի համար դա լոկ մի հատված է, որն առկա է անհիշելի ժամանակներից եկող եւ հավերժություն ձգվող նրա պատմության ժամանակագրական ուղում:
Անիմաստ համարելով պատմական հիմքերի շուրջ հարյուրամյա պատմություն ունեցող պետության ղեկավարի հետ բանավիճելը, բերենք միայն մեկ փաստ հիշատակված 100 տարվա պատմությունից: 1920 թ. նոյեմբերի 30-ին եւ դեկտեմբերի 1-ին Խորհրդային Ադրբեջանի ղեկավար Նարիման Նարիմանովը երկու անգամ պաշտոնապես հայտարարել եւ ընդունել էր, որ Արցախը, Զանգեզուրը եւ Նախիջեւանը հայկական տարածքներ են: Սակայն Ադրբեջանի առաջնորդի վերջին հայտարարության մեջ ուշադրության է արժանի մեկ այլ դրույթ: «Արեւմտյան Զանգեզուրը մեր նախնիների երկիրն է: Ես ասացի, որ մենք կվերադառնանք այնտեղ: Ես դա ասել եմ 10 տարի առաջ: Սա մեր նախնիների երկիրն է, մենք պետք է վերադառնանք այնտեղ եւ կվերադառնանք: Ոչ ոք չի կարող մեզ կանգնեցնել: Մենք անպայման կվերադառնանք, քանի որ այլ ճանապարհ չկա»,- ասել էր Ալիեւը:
Նրա այս հայտարարությունը, բացի Հայաստանից, ուղղակիորեն հասցեագրված էր ՌԴ-ին, որի զինված ուժերը կանգնած են Սյունիքի ողջ սահմանի երկայնքով եւ որը միջպետական պայմանագրերով պարտավորվել է պաշտպանել ՀՀ սահմանները արտաքին ագրեսիայի դեպքում: Այն ուղղված էր նաեւ ՀԱՊԿ-ին:
Ադրբեջանի առաջնորդն արդեն բացահայտորեն հայտարարում է, որ իր համար որեւէ նշանակություն չունի, թե Սյունիքի սահմաններին կանգնած են նաեւ Ռուսաստանի զինված ուժերի ստորաբաժանումները, հետեւաբար՝ նաեւ չի հուզում այն փաստը, որ անխուսափելիորեն ռազմական կոնֆլիկտի մեջ է մտնելու իր հյուսիսային հարեւանի հետ: Այս հայտարարությունը փաստում է մեկ բան՝ Ադրբեջանը լիովին անցել է Թուրքիայի ազդեցության տակ եւ իր անվտանգության երաշխավոր բացառապես համարում է վերջինիս: Բաքվի անվտանգային հայեցակարգում այս անցումն այնպիսի արագությամբ ընթացավ, որ դեռ մի քանի ամիս առաջ Ռուսաստանի հետ ռազմաքաղաքական սերտ հարաբերությունների մասին խոսող Ալիեւն այսօր հայտարարում է, որ իր համար միեւնույն է, թե իր ճանապարհին ՌԴ զորքերն են կանգնած, որ ինքը սեփական նպատակին հասնելու համար պատրաստ է հակամարտել նաեւ նրա հետ:
Ալիեւի հայտարարությունն ավելորդ անգամ փաստում է, որ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի թիվ մեկ նպատակը տարածաշրջանը Ռուսաստանի ազդեցությունից դուրս բերելն է: Ադրբեջանի առաջնորդի նման մերկ, առանց ենթատեքստերի հայտարարությունները համարժեք միջոցների կիրառման պետք է դրդեն ոչ միայն Հայաստանին, այլեւ Ռուսաստանին, եթե, իհարկե, վերջինս ցանկանում է պահպանել իր ազդեցությունն ավանդական հետաքրքրությունների տարածքում, որն առաջին հերթին ՌԴ-ի համար անվտանգության գոտի է, եւ եթե իրոք ցանկանում է իր դարավոր բարեկամ ժողովրդի՝ հայի կողքին մնալ:
