ՀՀ կենտրոնական բանկի խորհուրդն արտաքին եւ ներքին տնտեսություններից ՀՀ տնտեսության վրա կանխատեսում է գնաճային ազդեցություններ, սակայն նշում է նաեւ, որ 12-ամսյա գնաճը կարճաժամկետ հատվածում որոշակի արագացումից հետո աստիճանաբար կնվազի եւ կանխատեսվող հորիզոնում կկայունանա նպատակային 4 տոկոս ցուցանիշի շուրջ: 2021 թ. մայիսի 4-ի նիստում ԿԲ խորհուրդը որոշել է բարձրացնել նաեւ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը: Ինչ են ենթադրում ԿԲ-ի այս քայլերը, եւ ինչ սպասել: Պարզաբանումների համար «ՀՀ»-ն դիմեց տնտեսագետ, տ.գ.թ., դոցենտ Կարեն Սարգսյանին:
Ըստ ՀՀ ԱՎԿ հրապարակած տվյալների՝ Հայաստանի Հանրապետության սպառողական շուկայում 12-ամսյա գնաճը (2021 թ. ապրիլը 2020-ի ապրիլի նկատմամբ) կազմել է 6.2, իսկ նախորդ ամսվա նկատմամբ՝ 1.3 տոկոս: Ընդ որում` սննդամթերք եւ ոչ ալկոհոլային խմիչքների գնաճը 2020 թ. ապրիլի նկատմամբ կազմել է 8.3, իսկ անցած ամսվա նկատմամբ՝ 2.6 տոկոս, ծխախոտի եւ ալկոհոլային խմիչքների գնաճը՝ համապատասխանաբար 8.8 եւ 1.1 տոկոս, հագուստի եւ կոշիկի մասով՝ 3.2 եւ 1.5 տոկոս, բնակարանային ծառայություններ, ջուր, էլեկտրաէներգիա, գազ եւ վառելիքի այլ տեսակների մասով՝ 1.6 եւ 0.2 տոկոս, տնային գործածության առարկաների, կենցաղային տեխնիկայի եւ բնակարանների խնամքի ամենօրյա գործունեության մասով՝ 9.6 եւ 1.0 տոկոս, առողջապահության ոլորտում՝ 6.5 եւ 0.2 տոկոս, տրանսպորտի ոլորտում՝ 10.7 եւ 0.2 տոկոս, կապի ոլորտում՝ 1.0 եւ 0 տոկոս, հանգստի եւ մշակույթի ոլորտում՝ 2.8 եւ 1.0, կրության ոլորտում 2.1 եւ 0.0, ռեստորաններ եւ հյուրանոցներ՝ 3 եւ 0.8, տարբեր ապրանքների եւ ծառայությունների գծով՝ 5.2 եւ 0.4 տոկոս:
Դիտարկումների համաձայն, ինչպես նշում է տնտեսագետը, Հայաստանի սպառողական շուկայի գնաճն ամենաբարձրներից է աշխարհում։ Սա ունի օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ պատճառներ. «Օբյեկտիվը, առիթով ասել եմ, այն է, որ, ներկրող երկիր ենք, եւ արտաքին շուկաներում գնաճն ինքնաբերաբար փոխանցվում է մեզ։ Ներքին սուբյեկտիվ գործոնները կապված են մի շարք ներքին շուկաներում գնագոյացման ոչ մրցակցային պայմանների առկայության հետ: Սակայն ներկա դրությամբ գնաճի ռիսկը կապված է արտաքին միջավայրի հետ: Արդեն իսկ նշել ենք, որ աշխարհի բազմաթիվ պետություններում, այդ թվում Հայաստանի գործընկեր երկրներում, պայմանավորված խթանող քաղաքականությունների իրականացմամբ եւ կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերի կիրառման որոշակի դրական արդյունքներով, արձանագրվում են տնտեսական ակտիվության եւ պահանջարկի՝ սպասվածից ավելի արագ վերականգնման միտումներ»: Ու այս առումով համախառն պահանջարկի վերականգնման դրական սպասումների եւ մի շարք առաջարկի գործոնների ազդեցությամբ հումքային եւ պարենային ապրանքների միջազգային շուկաներում շարունակում են դիտվել բարձր գնաճային զարգացումներ, ինչն արտահայտվում է նաեւ գործընկեր երկրներում սպասվածից բարձր գնաճային միջավայրի ձեւավորմամբ։
Ուստի, մասնագետի խոսքերով, նման իրավիճակում ՀՀ կենտրոնական բանկն իր այս քայլով ցույց տվեց, որ արտաքին հատվածից դեռեւս պահպանվում են ՀՀ տնտեսության վրա գնաճային ճնշումները: Ըստ ԿԲ խորհրդի դիրքորոշման՝ անհրաժեշտ է աստիճանաբար չեզոքացնել խթանող դիրքը՝ նպատակահարմար գտնելով բարձրացնել տոկոսադրույքը։ ԿԲ-ն ակնկալում է, որ 12-ամսյա գնաճը, կարճաժամկետ հատվածում որոշակի արագացումից հետո, աստիճանաբար կնվազի եւ կանխատեսվող հորիզոնում կկայունանա նպատակային 4 տոկոսի ցուցանիշի շուրջ:
Փաստացի, Կ. Սարգսյանի գնահատմամբ, Հայաստանի մակրոտնտեսական ցուցանիշները դեռեւս նախաճգնաժամային մակարդակին չեն վերադարձել, ընդհակառակը, անցած տարվա համեմատ բոլոր ոլորտներում անկում է արձանագրվում. «Եվ նման իրավիճակի ֆոնին, երբ տնտեսությունը դեռ դեպրեսիոն ցիկլից դուրս չի եկել, ժամանակավրեպ եմ համարում գնալ նման կոշտ գործիքակազմի: Իհարկե, ԿԲ գլխավոր խնդիրը գնաճի կարգավորումն է, եւ վերջինս հիմնականում առաջնորդվում է դրանով, բայց, մյուս կողմից, եթե այդ գնաճը համաշխարհային կայուն ազդակների արդյունք է, ապա նման քայլի գնալով` մենք, ընդհակառակը, մեր տնտեսությունն ավելի մեծ հարվածի տակ ենք դնում: Միաժամանակ, ինչպես վերջերս ականատես եղանք, դրամի փոխարժեքը եւս կտրուկ արժեզրկվեց, այնուհետեւ ԿԲ ինտերվենցիայի արդյունքում որոշակիորեն արժեւորվեց: Սակայն նման քայլերը երկարաժամկետ արդյունք չեն կարող ապահովել, քանի որ ներքին տնտեսությունում առկա խնդիրները կարող են լուծվել միայն ավելի մեղմ քաղաքականության արդյունքում»:
Մասնագետը պարզաբանեց, որ Հայաստանը տնտեսության մեջ ճգնաժամի հաղթահարման համար չնչին ներարկուներ կատարեց, ի տարբերություն գործընկեր երկրների, եւ սա, բնականաբար, չնպաստեց տնտեսության էական ակտիվացմանը: Այսինքն, եթե լուրջ խթանող քայլեր իրականացվեին, ապա տնտեսությունը վաղուց դուրս եկած կլիներ ճգնաժամից եւ արդեն իսկ տնտեսական գերակտիվացում թույլ չտալու համար կարող էին կիրառվել որոշակի կոշտ դրամավարկային գործիքներ: Իսկ այս պարագայում ստացվում է, որ ՀՀ ԿԲ-ն մեր տնտեսության հաշվին չեզոքացնում է այլ երկրների կառավարությունների էքսպանսիոն դրամավարկային քաղաքականության հետեւանքները, որը որեւէ կերպ չի նպաստի մեր տնտեսության արագ վերականգնմանը: Իսկ թե ինչ քայլեր են պետք մեր տնտեսության արագ վերականգնման համար, «ՀՀ»-ն պարբերաբար մանրամասնում է՝ մասնագետների տեսակետները ներկայացնելով:
