Քաշաթաղի շրջկենտրոնը՝ Բերձոր աշխույժ քաղաքը, այսօր չունի նախկին հմայքը։ Քաղաքի մուտքերի մոտ ռուս խաղաղապահներն են հսկում՝ ստուգելով բոլոր այցելուների փաստաթղթերը։ Իհարկե, այսօր շատ է կարևոր խաղաղապահների ներկայությունը կյանքի ճանապարհին, բայց չպետք է ստեղծվեր նման պայման, որ Արցախը մնար թշնամու շրջափակման մեջ։
Ամենախաղաղապահը հայ զինվորն է։ Խաղաղության հրապարակում վերջերս քաղաքապետ Նարեկ Ալեքսանյանի և քաղաքում բնակվող աշխատակիցների կողմից տոնածառ է տեղադրվել, որի մոտ դեկտեմբերի 29-ին կայացավ Ամանորին նվիրված հանդես։ Դատարկ է մշտապես մարդաշատ Խաղաղության հրապարակը, որի վրա էին մի ժամանակ տարբեր հիմնարկներ ու մոտ 10 խանութ։ Այժմ ընդամենը 2-3 խանութ են գործում։ Իր տեղում՝ հրապարակի վրա է զինվոր ու շինական խորհրդանշող հուշակոթողը։ Շրջվարչակազմի շենքի մոտ էին «Գուրգեն Մելիքյանի՝ Քաշաթաղի բազմազավակ ընտանիքների հիմնադրամ»-ի ներկայացուցիչներին սպասում բերձորցիները։ Յուրաքանչյուր տարի՝ Ամանորին ընդառաջ, նույն տարածքում տեղադրված էր շրջանի գլխավոր տոնածառը, որի մոտ շուրջպար էին բռնում քաղաքում գործող արվեստի դպրոցի պարի խմբակի սաները, նրանց էին միանում շատ երեխաներ ու տարեցներ։ Հնչում էին շնորհավորական ուղերձներ, երգով ու ասմունքով հանդես էին գալիս երեխաները և ստանում ամանորյա նվերները։ Եվ մշտապես այստեղ էր լինում Գուրգեն Մելիքյանը, և իր ղեկավարած հիմնադրամի կողմից բոլոր երեխաներին հատկացնում նվերներ։ Այս անգամ էլ վարչակազմի շենքերի հարևանությամբ հրապարակում երեխաներ ու տարեցներ էին հավաքվել։ Ողջունում ենք։ Բոլոր մանուկներն ստանում են նվերները Գուրգեն Պապիկի կողմից։ Քաշաթաղի շրջանի Մովսեսաշեն գյուղից, որը մնացել է թշնամու տիրապետության տակ, Բերդաձորի Մեծ Շեն գյուղ են տեղափոխվել և բնակություն հաստատել Մկրտչյան քույրերի ընտանիքները։ Հիմնադրամի կողմից նրանց հատկացվեց հեռուստացույց և լվացքի մեքենա, իսկ երեխաներն ստացան իրենց հասանելիք նվերները։ Ներկա բազմազավակ ընտանիքներից դիմեցին Գ․ Մելիքյանին դարձյալ կենցաղային տեխնիկա և կով ստանալու համար։ Բերձորի հնաբնակներից տիկին Աիդան դարձյալ իր խանութն է աշխատեցնում։ Զրուցում ենք, չկա առաջվա աշխուժությունը, բայց պետք է մնալ Բերձորում։
Հաջորդ օրը, երբ վերադարձանք Ստեփանակերտից, Բերձորում կանգ առանք Գ․ Մելիքյանի կողմից հիմնադրված պուրակների մոտ, որոնցում նաև հուշակոթողներ կան։ «Դավիթ Սամուէլեան և եղբայրք» պուրակը հիմնադրվել է 2019թ․, Բեդաձորի տարածքում է՝ Բերձորից մոտ 5 կմ արևելք։ Այստեղ մի բլրակ կա, որի վրա կան քարանձավներ և միջնադարյան պատաշարեր։ Բլրակը կիսել են ճանապարհ բացելու համար։ Մի ծառ կառչած է մնացել բլրակի կիսված պատին և տարիներ շարունակ պայքարում է կյանքի համար։ Թվում է ՝բերդաձորցիների խորհրդանիշն է այս հերոս ծառը։ Նույն բլրակի հարևանությամբ՝ ճանապարհի մյուս եզրին քարանձավային համալիր կա, որը միջնադարում, դրանից առաջ եղել է բնակելի։ Այժմ մի ֆերմեր՝ Արմեն անունով, այստեղ ոչխարներ է պահում։ Գ․ Մելիքյանը վարձատրեց նրան, որ խնամի պուրակի ծառերը։ Պատերազմի ժամանակ պուրակը վնասվել է, փշալարով ցանցապատը ոչնչացվել։ Այս պուրակից մոտ 1 կմ հեռու է «Վահագն Մահտեսի-Հակոբյան» պուրակը՝ հուշաքարով։ Այն նույնպես «ԳՄՔԲԸ» հիմնադրամի կողմից է հիմնվել՝ ԵՊՀ ուսանողների մասնակցությամբ։ Հիշում եմ՝ ինչպիսի խանդավառություն կար այդ օրը։ Գ․ Մելիքյանը հետագայում այստեղ նաև զրուցարան տեղադրել տվեց, ներկա էին Վահագնի հարազատներից։ Արցախյան պատերազմի լեգենդար հրամանատար Լեոնիդ Ազգալդյանի անվան պուրակում մեծ բազալտի վրա «Սա Հայաստան է և վերջ» հանրահայտ խոսքն է գրված։ Այս պուրակի հիմնադրումը կայացավ 2017թ․ մարտի 20-ին։ Հուշաքարին փորա գրված է նաև․ «Հիմնադրվել է 2017թ․ ԵՊՀ ռեկտոր Ա․ Սիմոնյան, «ԳՄՔԲԸ» հիմնադրամ՝ նախագահ՝ Գ․ Մելիքյան, ԵՊՀ ՈՒԽ՝ նախագահ Դ․ Ափոյան»։ Պուրակի հիմնադրման օրը ԵՊՀ ուսանողների, դասախոսների, վարչական աշխատողների հետ ներկա էին նաև «Կարին» խմբի անդամները՝ Գագիկ Գինոսյանի գլխավորությամբ։ Յուրաքանչյուր ծառ տնկելուց հետո խումբը մի պար էր պարում։ Խմբի կազմում էր նաև Հարություն Ստեփանյանը, ով Արցախյան վերջին պատերազմում «Մեծն Տիգրան» ջոկատի կազմում մասնակցեց մարտական գործողությունների և 4 զինակից ընկերների հետ մարտիրոսվեց «Եղնիկներ»-ի տարածքում։ Կանգ առանք նաև Արցախյան գոյամարտի հաջորդ լեգենդար հրամանատարի՝ Մոնթե Մելքոնյանի՝ Ավոյի պուրակում կանգուն հուշաքարի մոտ։ «Եթե կորցնենք Արցախը, կշրջենք մեր պատմության վերջին էջը» խոսքն է փորագրված բազալտե քարին։ Մոնթեն հաճախ էր կրկնում իր հանրահայտ խոսքը։ Պուրակը հիմնվել է 2003թ․ հունիսի 12-ին՝ հերոսի նահատակության 10 ամյա տարելիցին։ Հուշաքարի թիկունքային մասում փորագրված է․ «Հիմնարկվեց մեծ հայրենասեր, Արցախի նվիրյալ ամերիկահայ Վահե Ղազանչյանի միջոցներով և «Գուրգեն Մելիքյան ՔԲԸՀ»-ի օժանդակությամբ»։ Սամվել Մուրադյանը հիշում է՝ Գուրգեն Մելիքյանի միջոցով է ծանոթացել Մոնթեի հետ ու մտերմացել։ Գ․ Մելիքյանը հուշեր է պատմում Մոնթեի մասին․ եղել են զինակիցներ։ Այն ժամանակ էլ ռազմաճակատին կարևոր պարագաներ էր տեղ հասցնում Մելիքյանը։ Նրա շնորհիվ արտերկրից շատ մտավորականներ, բժիշկներ են Արցախ եկել։ Հրաժեշտ տվեցինք նաև Լեոնիդին ու Մոնթեին՝ հավատով՝ Արցախը մնալու է որպես Հայաստան և ոչ թե վերջին, այլ Հայոց նոր էջ ենք բացելու, վերականգնելու ենք մեր արժանապատվությունը, հայի արժեհամակարգը․ վկան Աղավնոյի ու Բերձորի, Բերդաձորի ու Լիսագորի երեխաներն են։
