Հայ բեմի Համլետը, Օթելլոն, Լիր արքան, մեծերի մեջ՝ մեծը, բեմի կախարդը՝ Պետրոս Ադամյան անխամրելի անուն-ազգանունով, որի առաջ բացվում էին բոլոր փակ դռներն անգամ: Նույնիսկ Թուրքիայում, որտեղ մեծքիթ հայակերի՝ արնակզակ սուլթան Աբդուլ Համիդի հրամանով արգելված էր հայերենով ներկայացումներ տալը, 1888-ին Ադամյանին բացառության կարգով թույլատրվում է բեմ բարձրացնել Օթելլո, Կորրադո, Քիմ… Իսկ մինչ բեմական փառքի աստիճաններով բարձրանալը, նշենք, որ ապագա հանճարեղ դերասանը ուսանել էր Ղալաթիայի Սբ Փրկիչ կաթոլիկ եկեղեցու դպրոցում, մասնավոր սովորել լատիներեն, իտալերեն, ֆրանսերեն: Դեռեւս 16 տարեկանում առաջին անգամ «Արեւելյան թատրոնի» բեմ էր բարձրացել երկբառ դերով՝ Է. Վիկտորի «Գուլիելմոս աշխարհակալ» պիես-ներկայացման մեջ եւ արժանացել դրվատանքի: 1867-ից արդեն նույն թատրոնի դերասան էր: Այնուհետեւ գործել է ռեժիսոր եւ դերասան Թոմաս Ֆասուլճյանի, Պետրոս Մաղաքյանի դերասանախմբերում: Իր ծննդավայր Պոլսի թատրոններում հռչակվելուց հետո, 1879 թ. հրավիրվել է Թիֆլիս: Մեկ տարի անց, հայ թատրոնում առաջինն է մարմնավորել Համլետին: Հետո Ադամյանական Համլետն անցնելու էր քաղաքից քաղաք, երկրից երկիր, հիացնելու, զարմացնելու էր հային, ռուսին, վրացուն, անգլիացուն, ֆրանսիացուն… Խաղալու էր 300 դեր, Օդեսայում արժանանալու էր Ռուսաստանի արվեստի ակադեմիայի պատվավոր անդամի կոչման: Համլետի եւ Օթելլոյի դերակատարումները նրան դասելու էին աշխարհի մեծագույն ողբերգակների շարքը, եւ ողջ մթնոլորտը, թերթերի ու ամսագրերի էջերը լցվելու էին Պետրոս Ադամյանով: Իր ժամանակի հայ բեմի արքան, որ նաեւ տաղանդավոր բանաստեղծ էր ու գեղանկարիչ, իրավասությամբ մագաղաթելու էր.
Իմ արքայական երակների մեջ
Հոսում էր արյունն Համլետի, Լիրի,
Ես՝ թռիչք ու վեճ,
Ես՝ աստվածային խարույկ կրքերի…
Թիֆլիսյան տարիները չափազանց արգասաբեր էին լինելու դերասանի ստեղծագործական կյանքում. Ժադով՝ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Եկամտաբեր պաշտոն», Չացկի՝ Ալեքսանդր Գրիբոյեդովի «Խելքից պատուհաս», Կորրադո՝ Պաոլո Ջակոմետտիի «Ոճրագործի ընտանիքը» պիեսների ներկայացումներում: Հյուրախաղային շրջագայություններ Ախալցխայում, Ախալքալաքում, Ալեքսանդրապոլում, Շուշիում, Նոր Նախիջեւանում: 1883-85 թթ. խաղացել է Մոսկվայում, Պետերբուրգում, Խարկովում, Կիեւում, Բաքվում՝ ճանաչվելով որպես մեծահամբավ դերասան: Հայերեն, երբեմն նաեւ ֆրանսերեն է խաղացել Համլետ, Օթելլո, Արբենին: Կրքերի աստվածային խարույկով բռնկուն նրա մարմնավորումները կախարդելու էին ռուսական բեմարվեստի երեւելիներին, քննադատներին՝ Ադամյանին համեմատելով իտալացի աշխարհահռչակ դերասաններ Թոմազո Սալվինիի, Էռնեստո Ռոսսիի հետ:
Պետրոս Ադամյանն ունեցել է բեմական արվեստի ինքնատիպ լեզու, սքանչելի ձայն, կատարելագործված տեխնիկա: Հանդես է եկել նաեւ ասմունքով (Նալբանդյան, Պատկանյան, այլ հեղինակներ): Գրել է բանաստեղծություններ, ստեղծել գեղանկարչական եւ գրաֆիկական գործեր, արձակ էջեր, քննադատական հոդվածներ, կատարել թարգմանություններ: Ասել է թե՝ բազմատաղանդ անհատականություն, որով առանձնապես սքանչացած էր Հովհաննես Թումանյան պառնասաբնակը, ով հետագայում նաեւ բանաստեղծություններ է նվիրել ողբերգակ դերասանին: Դրանց չանդրադառնալով, տեղին համարենք նրա հուշապատումից տխրախոս այս մի պատառիկը. «Նրան ծափահարողները ծափահարել են լոկ արտաքին փայլից շլացած րոպեաբար եւ լքել են մշտապես… Այնուհետեւ նա դարձավ ինձ համար մի մշտական վիշտ, մի գեղեցիկ վիշտ, մի իսկական Համլետ, որ բարձր ձիրքերով ծնվել էր մի շատ խեղդուկ մթնոլորտում…
Եվ խեղդվեց…
Իննսունական թվականների սկզբներին էր: Աշխարհահռչակ իտալացի դերասան Ռոսսին եկավ Թիֆլիս: Էն ժամանակ, ինչքան հիշում եմ, Թիֆլիսում բացի հայոց դերասանական խումբը, ուրիշ խումբ չկար: Հայոց խումբն էլ մեծ մասամբ կազմված էր սիրողներից՝ հանգուցյալ Գեւորգ Չմշկյանի գլխավորությամբ: Ես էլ էի սիրողների մեջ: Ռուս անտրեպրենյորը մեզ հրավիրեց Ռոսսուն դիմավորելու: Եվ ահա մենք, իբրեւ դերասանական խումբ, գնացինք կայարան, Ռոսսուն ընդունեցինք ծաղկեփնջերով ու երաժշտությունով: Ռոսսին մեզ հրավիրեց իր բոլոր ներկայացումներին: «Համլետի» ներկայացման գիշերն էր: Ամբողջ հասարակությունը անհամբեր սպասում էր վարագույրի բացվելուն, որ Ռոսսու Համլետը համեմատի Ադամյանի Համլետի հետ: Դուրս եկավ Ռոսսին՝ հսկա դերասանը- Դանիայի դժբախտ ու փիլիսոփա արքայազունը: Հասարակությունը հափշտակված, շունչն իրեն պահած հետեւում էր մեծ ողբերգուին: Գործողությունը վերջացավ: Վարագույրն իջավ: Թատրոնը դղրդաց միահամուռ ու անընդհատ ծափահարությունից: Ռոսսին ստիպված մի քանի անգամ բեմ դուրս եկավ՝ մինչեւ որ հասարակությունը հանգստացավ: Եվ հասարակությունը հանգստացավ թե չէ, նույնիսկ Ռոսսու թարմ խաղի ահագին տպավորության տակ, գրեթե միաձայն արձակեց իր վճիռը.
-Սքանչելի է… Բայց Ադամյանին չի հասնիլ…
Ես իմ կյանքում թերեւս ինձ էնքան հպարտ չեմ զգացել իբրեւ հայ, ինչպես էն գիշեր: Բայց, այսուամենայնիվ, չեմ կարող ասել՝ հպարտությո՞ւնս ավելի մեծ եղավ, թե՞ վիշտս: Նա մեզանում չգնահատվեց, եւ անպաշտպան, անժամանակ գերեզման իջավ…»:
Անշուշտ անժամանակ՝ ընդամենը 42 տարեկանում, նյութական ծանր կացության մեջ, թոքախտ հիվանդությունից: Մեծանուն ողբերգակի աճյունն հանգչում է Պոլսի՝ Շիշլիի հայկական գերեզմանատանը, օտար ու խորթ երկնի տակ…
