Սերգեյ Դովլաթով (Դովլաթյան). նրա գրքերը թարգմանվել են աշխարհի ավելի քան 30 լեզվով: Գրողն իր հայկական արմատներին անդրադարձել է «Մերոնք» գրքում: Նախկին Միությունում նրան գիտեին ոչ օրինական հրատարակություններից եւ «Ազատություն» ռադիոկայանի հեղինակային հաղորդումների շնորհիվ: Այդպիսին էին ճշմարտությունը լլկող ժամանակները, երբ գաղափարախոսական կապանքներն ու հալածանքներն ստիպում էին այլախոհ անհատականություններին լռել կամ լքել հայրենիքը…
Ռուս ամենաընթերցվող ու ամենաշատ հրատարակվող հայ-հրեական ծագումով գրողը, որ Բրոդսկու եւ Սոլժենիցինի հետ արտասահմանում 20-րդ դարավերջի ռուսալեզու ամենաճանաչված հեղինակներից է, ծնվել է Բաշկիրիայի մայրաքաղաք Ուֆայում: Երեք տարեկան էր, երբ ընտանիքը տեղափոխվում է Սանկտ Պետերբուրգ: Այստեղ էլ ընդունվում եւ երկուսուկես տարի ուսանում է Ժդանովի անվան համալսարանի լեզվաբանական բաժնում, շփվում հանրաճանաչ գրողների, արվեստագետների հետ՝ Իոսիֆ Բրոդսկի, Եվգենի Ռեյն, Սերգեյ Վուլֆ, Ալեքսանդր Նեժդանով, այլք: Բուհական կրթությունը կիսատ էր թողնելու վատ սովորելու պատրվակով, որին հաջորդելու էր եռամյա բանակային ծառայությունը ներքին զորքերում: Հետագայում այլախոհ բանաստեղծ Բրոդսկին իր հուշերում գրելու էր, թե «Դովլաթովը բանակից վերադարձավ ինչպես Տոլստոյը Ղրիմից՝ պատմությունների փաթեթով եւ փոքր-ինչ զարմացած հայացքով…»: Իսկ ուսումը շարունակել պետք էր՝ այս անգամ նույն բուհի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետում: Ուսմանը զուգահեռ՝ նաեւ աշխատանք նավաշինական ինստիտուտի պարբերականում, որը չէր խանգարելու ստեղծագործական ոգորումներին: Գրում է պատմվածքներ, հրավիրվում՝ անդամակցելու «Քաղաքացիներ» գրական խմբակին, որում քիչ չէին ռուս հայտնի գրողները:
1972-75 թվականներին Դովլաթովն ապրում է Էստոնիայում: Մայրաքաղաքային գրանցում ստանալու նպատակով որոշ ժամանակ աշխատում է կաթսայատանը որպես հնոցապան, միաժամանակ աշխատակցում «Սովետսկայա Էստոնիա» թերթին որպես արտահաստիքային թղթակից, ապա աշխատանքի ընդունվում էստոնական ծովային նավագնացության «Էստոնիայի ծովային» շաբաթաթերթում՝ զբաղեցնելով պատասխանատու քարտուղարի պաշտոնը: Լրագրողական աշխատանքը շարունակում է նաեւ «Երեկոյան Տալլին», «Սովետսկայա Էստոնիա» թերթերի խմբագրություններում: «Փոխզիջում» գրքի պատմվածքներում հեղինակը պատմում է այդ տարիների իր գործունեության, խմբագրության գործընկերների մասին: Իսկ նրա առաջին՝ «Հինգ անկյուններ» ժողովածուն դաժան ճակատագրի է արժանացել՝ էստոնական ՊԱԿ-ի հրամանով ոչնչացվել է «Էէստի Ռաամատ» հրատարակչությունում, լույսընծայման խանձարուրի մեջ, դեռ չհասած ընթերցողին… Այդուհետ գրողն ստիպված էր լքել բնակավայրը, որոշ ժամանակ էքսկուրսավար աշխատել ռուսական Պսկով քաղաքի մոտակայքում գտնվող Պուշկինյան արգելոցում:
Դովլաթովը Լենինգրադ է վերադառնում 1975-ին, աշխատում «Խարույկ» ամսագրի խմբագրությունում, գրում է արձակ գործեր, որոնց տպագրությունը մերժվում էր ու մերժվում: Նա ստիպված էր իր գործերը հրատարակել անօրինական ճանապարհներով, ինչպես նաեւ տարագրության մեջ հրատարակվող «Ժամանակը եւ մենք», «Աշխարհամաս» ամսագրերում: Ամեն դեպքում, նրա գիրն ու մտածելակերպը խորթ էին անդեմ ժամանակների պահանջներին ու ոգուն: Եվ 1976 թ. նրան հեռացնում են ԽՍՀՄ ժուռնալիստների միությունից… Իշխանությունների անթաքույց հետապնդումներն ստիպում են տաղանդավոր գրողին արտագաղթել Միացյալ Նահանգներ, հաստատվել Նյու Յորքի Ֆորեստ Հիլս շրջանում: Այստեղ նա ստանձնելու էր ռուս վտարանդի մտավորականների հիմնադրած «Նոր ամերիկացի» շաբաթաթերթի գլխավոր խմբագրի պաշտոնը: Ամսագրի խմբագրակազմում էին այդ ժամանակների բազմաթիվ դեմքեր՝ Բորիս Մետեր, Ալեքսանդր Գենիս, Պյոտր Վայլ, բալետային եւ թատերական լուսանկարիչ Նինա Ալովերտ, պոետ եւ էսսեիստ Գրիգորի Ռիսկին, ուրիշներ: Դովլաթովի խմբագրությամբ թերթը արագորեն լայն ճանաչման է արժանանում էմիգրանտների շրջանում, ինքը՝ գրողը, արձանագրում մեծ հաջողություններ: Նրա ստեղծագործությունները տպագրվում են ամերիկյան ամենահեղինակավոր պարբերականներում: Տարագրության 12 տարիների ընթացքում, ցավոք, կարողանում է հրատարակել ընդամենը մեկ գիրք…
Բայց գրքերի սակավ քանակը բնավ չէր նեղացնելու նրա՝ ճանաչված ու տաղանդավոր լինելու սահմանագիծը: Նրա համբավը հասնելու էր նաեւ հայրենիք, որի հանճարեղ զավակներից շատերն էին դարձել գաղթյալներ եւ իրենց հավիտենական ննջելատեղին գտել օտար հողում, օտար երկնքի տակ: Այդպիսի ճակատագիր էր վերապահված նաեւ ընդամենը 48 տարի ապրած Սերգեյ Դովլաթովին, որի անունն հավերժացնող փողոց կա Նյու Յորքի Քուինսի շրջանում…
