1937 թվի հունիսի կեսերին էր։ Վարպետն ընտանիքով 1937 թ. ապրիլի սկզբին «Ինտուրիստ» հյուրանոցից մշտական բնակության էր տեղափոխվել նոր բնակարան՝ Ղ. Ղուկասյան, տուն 12 հասցեով։ Առավոտ կանուխ լսվեց պատին ամրացված հեռախոսի զանգը։ Մոտենում եմ հեռախոսին.
-Լսում եմ։
-Բելլա ջան, դո՞ւ ես,- լսվում է Չարենցի մի քիչ խռպոտ ձայնը։
-Այո՛, ես եմ, ընկեր Չարենց։
-Շատ լավ է, ես էլ քեզ էի ուզում։ Կարո՞ղ ես հիմա մեր տուն գալ, մի փոքր բան ունեմ Ավետիքին փոխանցելու։
-Շատ լավ, ես շուտով կգամ…
Մայրիկս դիմում է տիկին Սոֆյային.
-Մամա, հենց նոր ինձ զանգահարեց Չարենցը, խնդրեց, որ գնամ իրենց տուն, ինչ-որ բան ունի փոխանցելու հայրիկին։
-Դե լավ, գնա՛, գնա՛, Ավետիքը դեռ քնած է։
Բակով մի հինգ րոպեի ճանապարհ էր մինչեւ Չարենցի տուն։ Այնպես որ, ես շատ շուտ հասա եւ րոպեներ անց Չարենցի բնակարանի մուտքի առաջ էի։ Չարենցն ինքը դուռը բացեց։
-Վայ, ինչ շուտ եկար, Բելլա ջան, արի՛, արի,- ու հրավիրեց իր աշխատասենյակ, մոտեցավ գրասեղանին, վերցրեց այնտեղ դրված Բուդդայի բավականին մեծ, շատ գեղեցիկ արձանիկը, փաթաթեց այն մի կտորի մեջ ու մեկնեց ինձ.- Սա կտաս Ավետիքին, ավելի ճիշտ կլինի, որ այն պահվի Ավետիքի մոտ, թե չէ ինչ գիտես՝ ինչ կարող է պատահել… Ախր իմ մեջ առաջինն Ավետիքն է հետաքրքրություն առաջացրել Բուդդայի հանդեպ։
Ես վերցրի Բուդդայի բրոնզե արձանիկն ու սեղմեցի կրծքիս.
-Ի՜նչ գեղեցիկ է, ընկեր Չարենց…
-Այո՛, հազվագյուտ գեղեցիկ… Կտաս Ավետիքին որպես հուշ ինձնից։ Սա սովորական արձանիկ չէ։
Ես դեռ սենյակից դուրս չէի եկել, երբ Չարենցը մոտեցավ պահարանին, այնտեղից հանեց արեւելյան զարդանախշերով բրոնզե մի փոքր ծաղկաման ու մեկնեց ինձ.
-Այս էլ, Բելլա ջան, քեզ, էլի հիշատակ, ամեն գարունքին մի փունջ ձնծաղիկ կդնես ու ինձ կհիշես։
Այս վերջին խոսքերը հազիվ լսելի նա շշնջաց ու վառ փայլող աչքերը կարծես մշուշվեցին, հայացքը մի քիչ սովորականից երկար հառեց ինձ։ Ես ազատ ձեռքով վերցրի ծաղկամանը, այն էլ սեղմեցի կրծքիս։ Եվ այդպես, ձեռքերս կրծքիս սեղմած, ուղղվեցի դեպի դուռը։ Եվ ձեռքս անգամ չկարողացա մեկնել հրաժեշտի համար։
-Շնորհակալ եմ շա՜տ։
-Բելլա ջան, հո ծանր չէ՞։
-Ոչ-ոչ, շնորհակալ եմ։
-Ավետիքին կասես՝ Բուդդան իրենից անբաժան պահի…
Տուն հասնելուն պես ուղղվեցի հայրիկի աշխատասենյակը… Ձեռքերս էլ կրծքիս պինդ սեղմած, ասես չէի ուզում բաժանվել Չարենցի տված մասունքներից։
-Ի՞նչ կա, աղջիկս։
-Հայրիկ, ես գալիս եմ Չարենցի մոտից։ Այս արձանիկը նա քեզ ուղարկեց, ասաց, որ քեզնից անբաժան պահես։ Իսկ այս ծաղկամանն էլ՝ ինձ։
Եվ ձեռքից ձեռք փոխանցեցի Բուդդայի արձանիկը հայրիկին։
Նա կարծես մի պահ հանկարծակիի եկավ.
-Այս Բուդդան Չարենցն ի՞նձ է ուղարկել, չէ՞ որ սա նրա ամենասիրած Բուդդան է։ Սարյանն էլ նրան նկարել է հենց այս Բուդդայի հարեւանությամբ (խոսքը Եղիշե Չարենցի 1933 թ. Մարտիրոս Սարյանի ստեղծած հայտնի գծանկարի մասին է, որը պահվում է Ե. Չարենցի երեւանյան տուն-թանգարանում: Ի դեպ, այդ դիմանկարը Սարյանը ստեղծել է Երեւանում՝ 1933 թ., 6 փետրվարի, իսկ մեկ ամիս անց այն նվիրել Չարենցին՝ նրա ծննդյան օրվա առթիվ։ Դիմանկարի վրա բանաստեղծի «Եղիշե Չարենց» ստորագրությունն է եւ ամսաթիվը՝ 1933, 22 մարտ.- հեղ.)։
Երկար նայեց, երկու ձեռքով բռնեց Բուդդան եւ զգուշությամբ դրեց գրասեղանին.
-Սա ի՞նչ կնշանակե…
Սրա պատասխանը գիտեր երեւի միայն Բուդդան, եւ որն էլ այդպես, քսան տարի անբաժան մնաց Իսահակյանից՝ իր տեղը գտնելով Վարպետի գրասեղանի դեմ-դիմացի պահարանում՝ միշտ նրա հայացքի առջեւ…
Մորս վախճանից հետո արեւելյան ծաղկամանը ես նվիրեցի Վարպետի երեւանյան տուն-թանգարանին, իսկ Բուդդան պահպանվում է մեր տանը։ Այն մի այլ իմաստ ունի՝ հայտնի միայն Չարենցին…
Ավիկ ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ
