Արցախյան շարժման օրերին, երբ թե՛ Ստեփանակերտում եւ թե՛ հայոց մայրաքաղաք Երեւանում աննախադեպ ցույցերից ու հանրահավաքներից թնդում էին հրապարակները, եւ ժողովրդի ընդվզումն ու արդարության վերականգնման` մայր Հայաստանին միավորվե-լու համար պայքարը վճռական փուլ էր թեւակոխել, տեղի ունեցող իրադարձություններին քաջատեղյակ լինելու եւ մարդկանց սատարելու, գոտեպնդելու նպատակով Հայաստանից հաճախ էին Արցախ ժամանում մտավորականության ճանաչված ներկայացուցիչներ. գրողներ, արվեստագետներ, գիտնականներ, պետական, քաղաքական գործիչներ: Եվ, բնականաբար, նման այցերն ավելի էին խանդավառում եւ ոգեւորում շարժման ակտի-վիստներին, ցույցերի մասնակիցներին:
Պատվիրակություններին սովորաբար ուղեկցում էր Զորի Բալայանի թիմը, ով լիարժեք տիրապետում էր գործընթացների մանրամասներին եւ անհրաժեշտ տեղեկություններ հա-ղորդում արձանագրվող նորությունների մասին: Այդ առումով արցախցիների համար անակնկալ էր հայ անվանի բանաստեղծուհու` Սիլվա Կապուտիկյանի այցը Ստեփանա-կերտ, ով հանդիպումներ ունեցավ նաեւ «Խորհրդային Ղարաբաղ» թերթի խմբագրակազմի ու նրա ընթերցողների հետ, շրջեց բազմամարդ հրապարակում եւ ունկնդրեց ժողովրդի ձայնը, անկեղծորեն ուրախացավ մարդկանց լավատեսությամբ, մայրական հորդորով ու գուրգուրանքով խնդրեց նրանց չշեղվել պայքարից, լինել միասնական ու համախմբված: Իսկ Եղիշե Չարենցի անունը կրող թիվ 7 դպրոցում կազմակերպված հանդիսությանը, որին ներկա էին մի խումբ գրողներ, աշակերտներից մեկը երբ փայլուն կերպով արտասանեց իր «Հայոց լեզուն» հանրահայտ ստեղծագործությունը, ճերմակավարս բանաստեղծուհին հուզ-մունքից արցունքախառն համբուրեց պատանու ճակատը եւ ասաց, «Ես լիովին համոզվե-ցի, որ այստեղ մեծ ու փոքրով միասնական վճիռ են կայացրել եւ զորեղ կամք ունեն: Իսկ նման պարագայում Արցախը չի կարող պարտվել»:
Երբ թեւանցուկ դուրս եկանք դպրոցի շենքից, Սիլվա Կապուտիկյանը խորախորհուրդ հա-յացք ձգեց Եղիշե Չարենցի հարթաքանդակին եւ դարձավ ինձ. «Սիրտս ավելի փառավոր-վեց` իմանալով, որ կրթօջախը Չարենցի անունն է կրում»: Գրեթե միասին արտասանելով «Ես իմ անուշ Հայաստանին»՝ կենտրոնական հրապարակ բարձրացանք` միանալով ցույցի մասնակիցներին:
* * *
Մեկ ամիս չանցած՝ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյանի առաջարկությամբ գործուղվեցի Երեւան` իր հիմնադրելիք «Արցախ» գրական հանդեսի անդրանիկ համարի համար նյու-թեր հայթայթելու: Ծնունդ առնող հանդեսի առաջին համարում` մի խումբ երեւելիների շարքում, ծրագրված էր նաեւ Սիլվա Կապուտիկյանի ողջույնի խոսքը: Տեղ հասնելով՝ երե-կոյան զանգեցի, եւ պայմանավորվեցինք հանդիպման համար: Սիրով համաձայնեց եւ ու-րախացավ` տեղեկանալով Վարդանի հերթական ձեռնարկման մասին:
Հաջորդ օրը նախատեսված ժամին ծեծեցի Բաղրամյան փողոցի վրա գտնվող բարձրա-հարկ շենքում նրա բնակարանի դուռը: Բացեց եւ հարազատի պես դիմավորեց` խնամքով ծաղկամանի մեջ տեղավորելով իմ ընտրած ճերմակ վարդերը: Ապա ժպտալով ասաց. «Լսիր, այսպիսի վարդերը սովորաբար բույր չեն ունենում, ինչպե՞ս է, որ հաճելիորեն բու-րում են եւ շատ են քնքուշ: Չլինի՞ Արցախից ես բերել»: «Չէ, Սիլվա Բարունակովնա, Ավե-տիք Իսահակյանի հուշարձանի հարեւանությամբ գտնվող սրահի ծաղկավաճառներից եմ գնել: Երեւի վարպետի մատն է խառը»,- կատակով պատասխանեցի ես: Նա ծիծաղեց եւ պատասխանից գոհ՝ դարձավ ինձ. «Համաձայն եմ, էդ մեկը հնարավոր է»: Ստիպեց, որ վե-րարկուս հանեմ: Որքան փորձեցի համոզել, որ շտապում եմ, դրսում սպասող կա, չստաց-վեց: Եվ հորդորեց անպայման նստել: Ասաց` «դրսում շատ է ցուրտ, մրսած կլինես, մի բա-ժակ թեյը չի խանգարի»: Եվ մայրական հոգատարությամբ ու սիրալիրությամբ հրավիրեց սեղանի շուրջը: «Օգտվիր եւ քեզ զգա ինչպես քո տանը: Հյուրասիրվիր` խմորեղենը ես եմ իմ ձեռքով պատրաստել»,- գրեթե ստիպողաբար համոզեց մեծ մայրն ու բանաստեղծուհին եւ մի քանի կտոր դրեց ափսեիս մեջ: Փորձեցի` շատ անուշ էր տաք թեյի հետ, եւ վայելելու ժամանակ մորս պատրաստած երեւանյան քաղցրահամ գաթան հիշեցի…
Սիլվա Կապուտիկյանը նախապես պատրաստել էր «Արցախի» համար գրած իր ելույթը եւ այն փոխանցեց ինձ` օրհնանքի եւ բարեմաղթանքի խոսքերով: Ապա հետաքրքրվեց ար-ցախյան իրադարձություններով, հարցրեց, թե ինչպե՞ս է ժողովրդի տրամադրությունը, մարդիկ հո հիասթափված եւ հուսալքված չե՞ն Մոսկվայի (Կրեմլի) կողմից ընդունված ադրբեջանանպաստ որոշումներից: Ու, քանի որ Ս. Կապուտիկյանը Զ. Բալայանի հետ ան-ձամբ էր հանդիպել Միքայել Գորբաչովի հետ եւ արցախյան հիմնախնդրի վերաբերյալ նրա դիրքորոշմանը լավ քաջատեղյակ էր, ափսոսանքով նշեց, թե Մոսկվան մտադիր չէ փոփոխել ԽՍՀՄ-ի սահմանները, ու հայ ժողովուրդը հույսն իր վրա պիտի դնի եւ միասնա-բար, համախմբված ու հետեւողականորեն շարունակի արդարության համար պայքարը: «Ցավոք, հակամարտությունն անխուսափելի է, ու վախենամ` դաժան պատերազմ սկսեն թուրքերը, նորից տեղահանություն ու կոտորած լինի»,- այս խոսքերը նա ասաց մայրական հոգում ցավն ու արտասուքը խեղդելով:
Երբ հրաժեշտ պիտի տայինք իրար, եւ պատրաստվում էի դուրս գալ տնից, Ս. Կապուտիկ-յանն անսպասելիորեն այսպիսի հարց ուղղեց ինձ. «Իսկ դու հավատո՞ւմ ես Արցախի, հայ ժողովրդի հաղթանակին»: Նրա հարցին հարցով պատասխանեցի ես. «Բայց չէ՞ որ մենք` Հայաստանն ու Արցախը, արդեն միացել ենք իրար, եւ ընդամենը փաստաթղթերով ամ-րագրել է մնում այդ իրողությունը»: Ապա, որպես համոզիչ փաստ, վկայակոչեցի գրական երկու ընտանիքների միավորման օրինակը: Լսելով այդ մասին, նա պայծառացավ եւ, չնա-յած առողջական վիճակին, խոստացավ ամռանն անպայման Արցախ այցելել: Ու ջերմորեն հրաժեշտ տվինք իրար` կրկին Ստեփանակերտում հանդիպելու ակնկալությամբ:
