Հայերենագիտության անձնվեր մշակը

Հայերենագիտության մեծանուն մշակների անուններն հիշատակելիս անհնարին է նրանցից  առանձնացնել լեզվաբան, ակադեմիկոս Գեւորգ Ջահուկյան մեծավաստակ երախտավորին: Անվանի գիտնականն այն բացառիկ հետազոտողներից էր, որոնց հետաքրքրությունների շրջանակն արտակարգ լայն էր ու բազմազան: Հայերենագիտության մեջ գրեթե չկա մի բնագավառ, որտեղ նա ասած չլինի իր ծանրակշիռ ու վճռական խոսքը:

Լոռվա մարզի Մեծավան գյուղում է ծնվել Հրաչյա Աճառյանի, Մանուկ Աբեղյանի արժանավոր հոգեզավակն ու հետեւորդը: Ավարտել է մայր բուհի բանասիրական ֆակուլտետը, մասնակցել Երկրորդ աշխարհամարտին, պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո դասախոսել հարազատ կրթօջախում, եղել է օտար լեզուների, այնուհետեւ ռոմանագերմանական բանասիրության ամբիոնների վարիչը: 1962 թ. նշանակվել է ԳԱ լեզվի ինստիտուտի տնօրեն:

Գեւորգ Ջահուկյանի աշխատությունները վերաբերում են ընդհանուր եւ համեմատական լեզվաբանությանը, հայերենի պատմությանը, ժամանակակից հայերենին, հայ բարբառագիտությանը: Նրա հիմնարար հետազոտություններից են «Լեզվաբանության պատմություն» երկհատորյակը, «Հայ բարբառագիտության ներածություն», «Ժամանակակից հայերենի տեսության հիմունքները», «Ընդհանուր եւ հայ լեզվաբանություն», «Հայերենի համեմատական քերականություն», «Հայոց լեզվի պատմություն. նախագրային շրջան» (աշխատություն, որն արժանացել է ՀՀ պետական մրցանակի) գրքերը: Հայերենի համեմատական ուսումնասիրության բնագավառում ներկայացրել է հայերենի առնչությունները հնդեվրոպական եւ այլ ընտանիքների պատկանող բազմաթիվ հին եւ հնագույն լեզուների հետ, ճշգրտել հայերենի տարածքային դիրքը հնդեվրոպական լեզուների շրջանում, հայերենի հնդեվրոպական եւ խուրի-ուրարտական շերտերը, հայտնաբերել հայերենից ուրարտերենին, խեթերենին եւ այլ լեզուների անցած փոխառություններ, տվել նոր ստուգաբանություններ: Հայոց լեզվի պատմությանը նվիրված ուսումնասիրություններում մշակել է հայերենի պատմության զարգացման շրջանաբաժանումը, առաջին անգամ հայերենի նկատմամբ կիրառել է լեզվաժամանակագրական մեթոդը, բնութագրել հայերենի նախագրային, հին, միջին եւ նոր շրջանների հիմնական առանձնահատկություններն ու հայոց լեզվի կառուցվածքի, բառապաշարի պատմական զարգացումը: Հայ բարբառագիտության բնագավառում ստեղծել է նոր գիտակարգ՝ վիճակագրական բարբառագիտություն: Պատմահամեմատական լեզվաբանության մեջ առաջ է քաշել նախալեզվի տարբերականության գաղափարը, առաջարկել նախալեզվի վերականգնման նոր վարկած: Ժամանակակից հայերենի տեսության բնագավառում Ջահուկյանը կիրառել է լեզվի կառուցվածքի նկարագրության նոր մեթոդներ, առանձնացրել ու հիմնավորել քերականական նոր կարգեր, համընդհանուր Ջամալի լեզվաբանության կաղապարի հիման վրա ուսումնասիրել է հայերենի իմաստաբանությունն ու բառակազմությունը: Նա է ստեղծել լեզվաբանության համընդհանուր տեսություն եւ կաղապար՝ սուբստանցիոնալ լեզվաբանություն, որն ապահովում է իմացաբանական եւ լեզվաբանական կարգերի քննությունը, միասնական սկզբունքներով լեզվական եւ արտալեզվական օբյեկտների նկարագրությունը:  Գեւորգ Ջահուկյանն առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձրել հայ լեզվաբանության, մասնավորապես՝ հայ քերականության պատմության հարցերին:

Վաստակաբեռն հայերենագետ-ակադեմիկոսը եղել է Եվրոպայի եւ ԱՄՆ լեզվաբանական ընկերությունների անդամ, ծանրակշիռ վաստակի համար արժանացել Հայաստանի գիտության վաստակավոր գործչի կոչման, ՀՀ գիտության ազգային մրցանակների, պարգեւատրվել «Աշխատանքային արիության», «Հոկտեմբերյան հեղափոխության», «Պատվո նշան», ՀՀ «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշաններով, «Մովսես Խորենացի», ԵՊՀ ոսկե մեդալներով: Վաստակի ճշմարիտ գնահատական, որ նժարում է նրա անկշռելի ներդրումը հայերենագիտության մեջ:

Իսկ քանի-քանի սերունդներ է կրթել հայերենագիտությանն անձնվիրորեն ծառայած մայրենիի մշակը: Քանի-քանի մասնագետներ են կայացել ու առաջնորդվել մայրենիին նվիրվելու նրա նախանշած ճանապարհով…