Մեծանուն իր զավակներով հպարտանալու իրավունք վաստակած երբեմնի հայահոծ Ախալցխա քաղաքը, որը վերաշնչավորվել էր 1830-ականներին էրզրումահայության մեծ ներգաղթով՝ իր երեւելիների անվանացանկը կազմելիս, գորովալից վերաբերմունքով պիտի արձանագրի նաեւ վաստակաշատ պատմաբան, հայտնի արեւելագետ Հովհաննես Ինճիկյանի անունը: Մտավորական, ով խորհրդային բանադրանքի ժամանակներում չէր երկնչում բարձրաձայնել Հայոց մեծ եղեռնի սոսկումների, թուրք ոճրագործ կառավարության հայաջինջ քաղաքականության ու դրա հետեւանքների մասին: Ավելին՝ ջանք չէր խնայում հայության արդարացի պահանջն ու բողոքի ձայնը հասցնելու թուրքասեր կարմիր կենտրոններին, կրեմլյան անգլուխ ու ծախված պարագլուխներին…
Տոհմիկ էրզրումցիների ընտանիքում ծնված պատմաբանը նախնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրի հայկական դպրոցում, ապա ուսանել Թիֆլիսի մանկավարժական տեխնիկումում, այն ավարտելուց հետո վերադարձել հարազատ ոստան եւ որպես ուսուցիչ աշխատել Ախալցխայի հայկական գյուղերում: Ստալինյան բռնությունների փոթորկուն շրջանում երիտասարդ ուսուցիչը մեկնում է Մոսկվա, բուհական լիարժեք կրթություն ստանում մայրաքաղաքի պատմության, փիլիսոփայության եւ գրականության ինստիտուտում եւ այն ավարտելով՝ աշխատանքի անցնում Մոսկվայի կարմիր առաջնորդի անվան ռազմաքաղաքական ակադեմիայում՝ որպես դասախոս: 1941-ին զինվորագրվում է եւ մասնակցում Մոսկվայի պաշտպանությանը: 1942-ին 89-րդ Թամանյան դիվիզիայի հրամանատարությունը նրան նշանակում է 390-րդ հրաձգային գնդի ռազմական կոմիսար:
Երկրորդ աշխարհամարտից հետո Հովհաննես Ինճիկյանը հաստատվում է մայր հայրենիքում, զբաղեցնում ամենատարբեր պատասխանատու պաշտոններ՝ ՀԿԿ Կենտկոմի ագիտացիայի եւ պրոպագանդայի բաժնի վարիչ, ՀԽՍՀ ԳԱ արեւելագիտության բաժանմունքի ղեկավար, Արեւելագիտության ինստիտուտի փոխտնօրեն: Սակայն այդ բոլոր տարիներին նրա տարերքը գիտությունն էր լինելու: Լինելով ստեղծագործական խառնվածքի տեր մարդ՝ սկսում է կուսակցական-վարչական աշխատանքը զուգորդել գիտահետազոտական պրպտումների հետ՝ հանրապետական եւ միութենական գիտական հանդեսներում տպագրելով մի շարք ուշագրով հոդվածներ: 1954-ին պաշտպանում է ատենախոսություն՝ ստանալով պատմական գիտությունների թեկնածուի աստիճան:
Հայրենիքում Հովհաննես Ինճիկյանը հայտնի էր դեռ շատ ավելի վաղ՝ որպես մարդու իրավունքների եւ արժանապատվության պաշտպան: Երբ քառասուն տարեկան էր, լինելով Հայաստանի քաղաքական էլիտայի մաս՝ նա համարձակություն է ցուցաբերել պաշտպանելու Խորհրդային Հայաստանի ղեկավար Գրիգորի Հարությունովին, ում ստալինյան բռնությունների տարիներին որոշել էին հեռացնել աշխատանքից եւ պատժել: Երբ հատուկ հրավիրված նիստի մասնակիցների մոսկվահպատակ մեծամասնությունը մեղադրում էր հանրապետության առաջին դեմքին, Ինճիկյանը քաջություն է ունենում առաջարկելու գնահատել նրա նվաճումները եւ նոր աշխատանքի նշանակել: Արդյունքում՝ այն ժամանակների համար նախադեպը չունեցող ընթացք՝ Հարությունովին անգամ չեն բանտարկում…
Խորագետ պատմաբանի ուսումնասիրությունները վերաբերում են Օսմանյան կայսրության սոցիալ-տնտեսական խնդիրներին, կապիտալիզմի զարգացման առանձնահատկություններին: «Օսմանյան կայսրության բուրժուազիան» մենագրության մեջ ընդգծել է այն իրողությունը, թե ինչպես է նոր ձեւավորվող թուրք ազգային բուրժուազիան հակամարտության մեջ մտել այլազգի բուրժուական խմբերի՝ հատկապես հայերի հետ եւ, ի վիճակի չլինելով դուրս մղել նրանց տնտեսական մրցակցությամբ, հաճախակի զավթել է այդ ազգերի հարստությունը, արգելել եւ խոչընդոտել նրանց գործունեությանը՝ ընդհուպ մինչեւ ֆիզիկական ոչնչացում: «Օսմանյան կայսրության անկումը» աշխատության մեջ արծարծել է 20-րդ դարասկզբի Օսմանյան կայսրության քայքայման եւ անկման պատճառները, ցույց տվել, որ 1908 թ. երիտթուրքական հեղաշրջումը չկասեցրեց քայքայման ընթացքը եւ կայսրության փլուզումը, քանի որ երկրում չէին անցկացվել սոցիալ-տնտեսական քիչ թե շատ շոշափելի վերափոխություններ: Երիտթուրքերը, շարունակելով ոչ թուրք բուրժուազիային տնտեսությունից դուրս մղելու քաղաքականությունը, այն հասցրին ընդհուպ մինչեւ քրիստոնյա բնակչության, հատկապես հայերի զանգվածային ոչնչացման: Անդրադառնալով «Սոցիալական հոգեբանությունը եւ ցեղասպանությունը» աշխատությանը՝ ճանաչված բանասեր, պրոֆեսոր Պիոն Հակոբյանը գրում է. «Մոլագար ամբոխը սովորաբար արյուն թափելուց հետո պահ մի զգաստանում է, փորձում զղջման ինչ-որ փորձեր անել, բայց թուրք պետական գործիչներն ու մտավորականները, թուրք ժողովուրդը, կոտորելով պատմական Հայաստանի տարածքում, իրենց հայրենիքում ապրող շուրջ երկու մլն հայ երեխաների, ծերերի եւ կանանց, նենգորեն զինաթափած տղամարդկանց, որոնք դեռ երեկ մարտնչում էին նույն Թուրքիայի համար, գազանաբար հոշոտելով հայ մտավորականությանը՝ առ այսօր ոչ միայն զղջման փորձ չեն արել, այլեւ նույնը կրկնեցին վերջին տարիներին Սումգայիթում, Բաքվում, Գանձակում, Ղարաբաղում… Հեղինակն այս ամենը դիտում է միասնական հենքի մեջ եւ ցույց տալիս, որ հին ու նոր օսմաններից մինչեւ երիտթուրքեր ու նրանցից մինչեւ ազերի կոմունիստ ղեկավարներ, նույն թուրքերն են, նույն դահիճները…»: Ինչպես ընդգծում է պրոֆեսորը, սույն աշխատության մեծ մասը, ըստ էության, Հայոց ցեղասպանության հարցերին է նվիրված:
Ժամանակին մեծ հնչեղություն ու արձագանք ունեցած կարեւոր մի իրողության մասին եւս. 1964 թ. Հովհաննես Ինճիկյանը նամակ է ուղղել Խորհրդային Հայաստանի ղեկավար Յակով Զարոբյանին: Արեւելագետ գիտնականն այն գրել էր պատմաբաններ Ծատուր Աղայանի եւ Ջոն Կիրակոսյանի հետ միասին: Նրանք առաջարկում էին կառուցել հուշարձան՝ ի հիշատակ Հայոց ցեղասպանության 50-րդ տարելիցի եւ դարձնել այն հիշատակի վայր ապրող ու գալիք սերունդների համար: 1965 թ. ապրիլի 24-ին Երեւանում տեղի ունեցած բողոքի հուժկու ցույցերից հետո Մոսկվան խոհեմություն ունեցավ եւ ընդունեց Զարոբյանի կողմից հավանության արժանացած հայ հայտնի պատմաբանների առաջարկությունը: Այդպիսով՝ Հովհաննես Ինճիկյանը դառնալու էր Մեծ եղեռնին նվիրված Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրի նախաձեռնողներից մեկը: Ուխտատեղի, որ մշտարթուն է պահում հայոց խլված երկրի անամոք կարոտը, անժամանցելի մեր ցավն ու վերադարձի վիրավոր հույսը: Այդ կարոտն անթեղողներից մեկն է պապենական արմատները հայրենի Կարինում թողած պատմաբան-արեւելագետ, դոկտոր, պրոֆեսոր Հովհաննես Ինճիկյանը:
