Մինչ Ալիեւը հայտարարում է, թե Արցախի հարցը լուծել է ագրեսիայի միջոցով, ԱՄՆ-ի արդեն 10-րդ նահանգի՝ Նյու Ջերսիի Սենատը նախօրեին Արցախի Հանրապետության անկախության ճանաչման բանաձեւ ընդունեց: Այն բաց եւ ուղղաձիգ ուղերձ է ադրբեջանաթուրքական զույգին, ըստ որի՝ ինչպես Արցախի ժողովրդի դեմ սանձազերծած ադրբեջանական առաջին ագրեսիայի 1994 թ. տրամաբանական ավարտ դարձած հայկական կողմի հաղթանակից, այնպես էլ 2020-ին հրահրած պատերազմից հետո Արցախի հիմնահարցը չի լուծվել: Այն լուծված չէ մի պարզ պատճառով, որ հակամարտության հիմքը՝ Արցախի ժողովրդի հռչակած ինքնորոշման իրավունքը ճանաչված չէ:
Նման հիմնահարցերը չեն կարող լուծվել հրահրված պատերազմների միջոցով, այլ կարգավորվում են քաղաքական բանակցությունների միջոցով: Պատերազմի միջոցով հարցի լուծումը կլիներ ողջ Արցախի հայաթափումը, ինչը կնշանակեր 1915 թ. Հայոց ցեղասպանության կրկնություն, որը, ինչպես հասկանում ենք, կրկին խնդրի հանգուցալուծման չէր բերի: Այնպես որ, վաղ թե ուշ Ադրբեջանը ստիպված կլինի նստել քաղաքական բանակցությունների սեղանի շուրջ եւ իրավական հարթությունում որոշել Արցախի կարգավիճակի հարցը:
Արցախի Հանրապետության ճանաչման գործընթացը հետեւողականորեն առաջ է գնում Իտալիայում՝ առայժ միայն տեղական ինքնակառավարման մարմինների մակարդակով: Եվրոպայի մեկ այլ խոշոր պետության՝ Ֆրանսիայի համար Արցախի ճանաչման հարցը միայն ժամանակի խնդիր է: Արձանագրենք, որ Արցախի Հանրապետության ճանաչման մասին մի քանի անգամ իր խոսքում շեշտել է նաեւ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը՝ ասելով, որ եթե Հայաստանը չի ճանաչել նրա անկախությունը, ապա այն միջազգայնորեն ճանաչված Խորհրդային Ադրբեջանի սահմանների մեջ է: Այդ առիթով նա բերել է Հարավային Օսեթիայի եւ Աբխազիայի օրինակը, թե ինչպես է Ռուսաստանը ճանաչել այդ հանրապետությունները եւ ստանձնել դրանց անվտանգության ապահովման գործընթացը:
Կասկած չկա, որ անհրաժեշտության դեպքում, երբ Ադրբեջանը մերժի քաղաքական բանակցությունները, բացառի Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի որեւէ քննարկում եւ կարգավորման գործընթացը շեղի բնականոն հունից, Հայաստանի Հանրապետությանն այլ բան չի մնա, քան ճանաչել Արցախի Հանրապետության անկախությունը՝ իր բոլոր իրավական հետեւանքներով: Հայաստանի այդ քայլին, անկասկած, կհետեւեն նաեւ բարեկամ երկրներ:
Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի անտեսումը նշանակում է մերժել հիմնահարցի լուծումը: Մտածել, թե ժամանակի ընթացքում հնարավոր կլինի փոխվստահության մթնոլորտ ստեղծել Արցախի ժողովրդի եւ ադրբեջանցիների միջեւ՝ իրատեսական չէ: Իր գոյության 100 տարվա ընթացքում Ադրբեջանը բազմիցս փաստել է, որ ունակ չէ խաղաղ գոյակցել արհեստականորեն գծած իր սահմաններում ապրող բնիկ ժողովուրդների եւ հատկապես հայերի հետ: Այն փաստում է 100 տարվա ընթացքում բռնի եւ սողացող էթնիկ զտումների գործընթացը, որը հետեւողականորեն առաջ է տարել այս երկիրը Թուրքիայի խրախուսմամբ եւ անմիջական աջակցությամբ:
Հետեւաբար, գոնե հետպատերազմյան կայունություն ապահովելու համար պաշտոնական Բաքուն ստիպված է տարածաշրջանի երկրների միջեւ համագործակցություն սկսելու եւ կոմունիկացիաները բացելու գործընթացի հիմքում չդնել իր տարածքային ամբողջականության ճանաչման պայմանը, այլ պետք է ականջալուր լինել Արցախի հիմնահարցի քաղաքական ու հիմնարար լուծման բանակցություններ սկսելու հորդորներին: Այս հարցում ադրբեջանաթուրքական զույգի համառությունը կբերի փակուղային իրավիճակի, որի վերջնական հանգրվանը, ինչպես սովորաբար լինում է նման դեպքերում, հակամարտության թեժացումն է: Միջազգային հանրությունը՝ ԱՄՆ-ի նահանգների համապատասխան որոշումներով, Ադրբեջանին հիշեցնում է նման զարգացումների անխուսափելիությունը, եթե վերջինս շարունակի համառորեն փակել աչքերն իրականության դեմ:
