Հարավային Կովկասում տրանսպորտային հաղորդակցության վերականգնման հեռանկարները, ինչպես նաեւ Հայաստանի, Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի փոխվարչապետների եռակողմ աշխատանքային խմբի գործունեությունը երեկ քննարկվել են Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի եւ Ռուսաստանի փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկի հանդիպման ընթացքում։ Վերջինս դեկտեմբերի 21-22-ը աշխատանքային այցով Երեւանում էր երկու երկրների միջեւ տնտեսական համագործակցության միջկառավարական հանձնաժողովի նիստին մասնակցելու համար։
Օրեր առաջ էլ ՌԴ փոխվարչապետն աշխատանքային այցով Բաքվում էր, որտեղ կրկին անդրադարձել էր վերջին իրադարձությունների համատեքստում (Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմի հետեւանքով պայմանավորված.- խմբ.) Հարավային Կովկասում ընթացող զարգացումներին՝ տրանսպորտի եւ նյութատեխնիկական ապահովման ոլորտում։ Բաքվում Օվերչուկը եւս մեկ թեմայի էր անդրադարձել, որը կապված է Ռուսաստանի եւ տարածաշրջանի երկրների հետաքրքրություններին։ Նա խոսել է դիտորդի կարգավիճակի ընձեռած հնարավորությունների մասին, մասնավորապես՝ կազմակերպության գործունեության մասին իրազեկվածության տեսանկյունից, քանի որ միությունում ներկայացուցիչ ունենալը թույլ կտա տեսնելու աշխատանքը ներսից։
Ժամանակ առ ժամանակ օրակարգում է Ադրբեջանին ԵԱՏՄ-ում տեսնելու հարցը։ Այս անգամ այդ մասին դեկտեմբերի 10-ին խոսել էր Եվրասիական տնտեսական բարձրագույն խորհրդի (ԵՏԲԽ) պատվավոր նախագահ, Ղազախստանի առաջին նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաեւը՝ հայտարարելով, որ Ադրբեջանը կարող է դիտորդի կարգավիճակ ստանալ ԵԱՏՄ-ում։ Իր հերթին՝ ՌԴ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Մարիա Զախարովան նշել էր, որ Ադրբեջանի եւ ԵԱՏՄ փոխգործակցությունը կնպաստի փոխադարձ առեւտրի ակտիվացմանը եւ խոշոր ենթակառուցվածքային նախագծերի իրականացմանը։ ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչը նշել էր, որ ԵԱՏՄ-ն բաց է այն պետությունների համար, որոնք կիսում են դրա նպատակները, սկզբունքները եւ շահագրգռված են ավելի սերտ ինտեգրմամբ ու սերտ փոխգործակցությամբ. «Առաջին հերթին նկատի ունենք ԱՊՀ երկրները, որոնք համագործակցության ոլորտում ամենասերտ կապերն են պահպանում անդամ երկրների հետ»։
Նշենք, որ ներկա դրությամբ դիտորդ երկրների կարգավիճակ ունեն Մոլդովան, Ուզբեկստանը, Կուբան, իսկ այս տարվա մարտից՝ նաեւ Իրանը։ Հայտնի է, որ որեւէ պետությանը ԵԱՏՄ-ում դիտորդի կարգավիճակ տալը պահանջում է կոնսենսուսային որոշում, որի կարգն ամրագրված է 2014 թ. «Եվրասիական տնտեսական միության մասին» համաձայնագրում։ Ադրբեջանի կողմից տարվող հայատյաց քաղաքականությունը մշտապես հիմք է եղել, որպեսզի հայկական կողմը կիրառի իր տրամադրության տակ եղած լծակները վերջինիս կառուցողական դաշտ բերելու համար, սակայն ինչպես ցույց են տալիս զարգացումները, դրանք որեւէ ազդեցություն չեն ունեցել այդ երկրի պետական քաղաքականության վրա։ Ադրբեջանը նախընտրել է երկկողմ տնտեսական հարաբերություններ զարգացնել ԵԱՏՄ անդամ պետությունների հետ։ Ի դեպ, Բաքվում «Ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունների ներկա վիճակը եւ հեռանկարները ինտեգրված գործընթացների համատեքստում» համաժողովի ժամանակ Օվերչուկը նշել էր, որ Ադրբեջանում Ռուսաստանի ներդրումները հասել են 4.5 մլրդ դոլարի, իսկ Ռուսաստանում՝ 1.5 մլրդ դոլարի. «Ռուսական բիզնեսը շահագրգռված է աշխատել Ադրբեջանում, եւ լավ հեռանկարներ կան երկաթուղու զարգացման ու ստեղծման, վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների, բարձր տեխնոլոգիական ձեռնարկությունների, լոգիստիկայի զարգացման համար։ Այժմ մեզ համար նոր հնարավորություններ են բացվել՝ կապելու Հյուսիս-Հարավը եւ Արեւմուտք-Արեւելքը: Այստեղ կարող է շահել ԵԱՏՄ ամբողջ տարածաշրջանը։ Նաեւ կառուցվում են նոր մայրուղիներ Ղազախստանի սահմաններից մինչեւ բալթյան նավահանգիստներ եւ Բելառուս»։
Ներկայումս ԵԱՏՄ-ի մասով Ադրբեջանի հանրության շրջանում դրական տրամադրություններ ստեղծելու ուղղությամբ աշխատանքներ են տարվում։ 2018 թ. ամռանը ՌԴ կառավարությանն առընթեր վերլուծական կենտրոնի կողմից անցկացված հարցման համաձայն՝ Ադրբեջանի գործարար համայնքի գրեթե 40 տոկոսը կողջունի ԵԱՏՄ-ի հետ առեւտրատնտեսական հարաբերությունների սերտացումը։ Այս մասին «հանկարծ» հիշել են Բաքվում, որի վերաբերյալ դեկտեմբերի 21-ին բավականին ընդարձակ նյութ է հրապարակել «Sputnik Ազերբայջան» լրատվական գործակալությունը՝ թվարկելով ինտեգրացիոն ասոցիացիային միանալու դեպքում Բաքվի համար սպասվող տնտեսական օգուտները, որը, որպես մաքսային միություն, լայն հնարավորություններ է ստեղծում անդամ երկրների համար ապրանքների, ծառայությունների, աշխատուժի եւ կապիտալի ազատ տեղաշարժի ընդհանուր շուկաներ ստեղծելու ուղղությամբ։ Որպես գրավիչ հեռանկար՝ նշվում է նաեւ Եվրասիական զարգացման բանկի (ԵԱԶԲ) եւ Կայունացման եւ զարգացման եվրասիական հիմնադրամի (EFSD) անդամ դառնալու հնարավորությունը։
Ադրբեջանում ԵԱՏՄ-ի հանդեպ որոշակի հետաքրքրության աճը, թերեւս, կարելի է բացատրել մի շարք հանգամանքներով, նախ՝ դա հնարավորություն կտա Ադրբեջանին տնտեսական առումով որպես այլընտրանք որոշ անկախություն ունենալ Թուրքիայից, քանի որ վերջինիս ազդեցությունը հատկապես 2020 թ. Արցախի դեմ սանձազերծած պատերազմից հետո առավել ակնհայտ եւ համապարփակ է դարձել։ Ադրբեջանում անգամ մտահոգություններ են հնչում, որ թուրքական տնտեսությունը կուլ է տալիս իրենց երկրի հնարավորությունները, իսկ թուրքական լիրայի անկումից տուժում է Ադրբեջանի տնտեսությունը։ Մասնավորապես՝ Էրդողանի վարած քաղաքականությունը՝ թուրքական լիրայի արժեզրկման ուղղությամբ, ավելացնում է ապրանքների արտահանումն այլ երկրներ։ Արդյունքում մեծանում է թուրքական ապրանքների նկատմամբ պահանջարկը, այդ թվում՝ Ադրբեջանում, հատկապես Նախիջեւանում։ Սա մի կողմից նպաստում է առեւտրի աշխուժացմանը, սակայն մյուս կողմից՝ ներքին արտադրողը կորցնում է իր հաճախորդին, քանի որ նախընտրում են գնումների մեկնել Թուրքիա կամ օգտվել թուրքական անհամեմատ էժան ապրանքներից։ Այսինքն՝ ԵԱՏՄ շուկան հնարավորություն կընձեռի Ադրբեջանին հավասարակշռելու թուրքական կապիտալի ներհոսքով պայմանավորված տեղական արտադրանքի պահանջարկի նվազեցումը։
Ադրբեջանի հետաքրքրվածությունը ԵԱՏՄ-ով կամ ցանկացած այլ ուղղությամբ, որտեղ Հայաստանն ունի ազդեցության լծակներ եւ գործիքակազմ, լրացուցիչ հնարավորություններ են այս երկրին կառուցողական դաշտ բերելու համար։ Սրանք գործիքներ են քաղաքական, տնտեսական եւ դիվանագիտական ճանապարհներով ազդելու ադրբեջանական նկրտումների վրա։
