«The Washington Post»-ը ապրիլի 21-ի մի հրապարակումում, որտեղ խոսվում էր սննդամթերքի խելագար գների չորս թաքնված պատճառների մասին, նշել էր, թե գներն այնպիսի տեմպերով են բարձրացել, որ ԱՄՆ-ն 1980-ականներից այս կողմ չէր տեսել։ Պարբերականը նշել էր, որ Ուկրաինայում պատերազմը ԱՄՆ-ում սննդամթերքի գների վրա էական ազդեցություն է թողնում՝ իբրեւ օրինակ մեջբերելով այդ շաբաթվա սկզբին Չիկագոյի բորսայում եգիպտացորենի ֆյուչերսների գինը՝ 1 բուշելի (38.6 կգ) դիմաց 8 դոլար. սա վերջին տասնամյակում ամենաբարձր գինն է։ Նյութում խոսվում է համալիր պատճառների մասին, օրինակ՝ գազի գնաճը սահմանափակելու հույսով բարձր էթանոլով բենզինի վաճառքի թույլտվություն։ Նկատի ունենանք՝ եգիպտացորենն օգտագործվում է էթանոլի արտադրության համար, նաեւ անասնակերի կարեւորագույն բաղադրիչ է:
Ռուսական մի շարք լրատվամիջոցներ, հղում անելով «Bloomberg»-ին, նշում են, թե եգիպտացորենն այսքան չէր թանկացել նույնիսկ 2012 թ. սեպտեմբերից ի վեր, երբ ԱՄՆ միջին արեւմտյան մասերում երաշտի պատճառով բերքը ոչնչացել էր։ Ուկրաինայում էլ եգիպտացորենի հաջորդ բերքի ծավալը նախորդ տարվա համեմատ կարող է նվազել գրեթե 40 տոկոսով։ Ապրիլին ՄԱԿ-ի Պարենի եւ գյուղատնտեսության կազմակերպությունը (FAO) կանխատեսել էր աշխարհում գյուղատնտեսական արտադրանքի անկում՝ կապված Ուկրաինայում Ռուսաստանի ռազմական գործողությունների հետ։ Աշխարհաքաղաքական ճգնաժամը սրել է պարենային առանց այն էլ բարդ իրավիճակը, որը կարող է մի շարք երկրների սովի առաջ կանգնեցնել։
Հուսադրող չեն նաեւ Համաշխարհային բանկի կանխատեսումները։ Միջազգային այս կառույցն ընթացիկ տարվա համաշխարհային աճի կանխատեսումը 4.1-ից արդեն նվազեցրել է 3.2 տոկոսի։
Գերմանացի փորձագետները չեն խուսափում նշել, որ համաշխարհային ամենամեծ ճգնաժամը դեռ առջեւում է, երբ ագարակատերերը կզրկվեն պարարտանյութերի ու սերմացուների անխափան մատակարարումներից։ «Compact» պարբերականը խոսում է այն մասին, որ այդ ճգնաժամը հենց 2023 թ. է սպասվում, որ այն միլիոնավոր մարդկանց սովի կմատնի։
Այս ամենին մեկ պատճառ է վերագրվում՝ ռուս-ուկրաինական ճգնաժամը, ռուսական կողմի հանդեպ պատժամիջոցները, ռուսական կողմից դրվող արտահանման սահմանափակումները։ Եվ հայտնի չէ, թե այս ամենը դեռ ինչքան կտեւի, ինչ զարգացումներով ու սրացումներով։ Ահա այս համապատկերում է, որ «ՀՀ»-ն պարբերաբար խոսում է մեր պարենային ապահովության ռիսկերի եւ այդ ռիսկերը կանխարգելելու հնարավոր ուղիների մասին։
Ռուսաստանը մինչեւ այս տարվա օգոստոսի 31-ը ԵԱՏՄ երկրներ հացահատիկի եւ շաքարավազի արտահանման վրա արգելք է դրել։ Այո, այդ արգելքը Հայաստանին չվերաբերեց, սակայն սահմանափակումով. այսինքն՝ մենք ստանում ենք մեզ հասանելի չափաքանակով եւ՝ ոչ ավելի, որպեսզի վերաարտահանում չանենք։ Բայց մենք չգիտենք, թե ճգնաժամն ինչքան կտեւի, եւ վաղը ռուսական կողմն ինչ որոշումներ կընդունի՝ իր իսկ պարենային անվտանգության ու ապահովության շահերից ելնելով։ Այո, ցորենի ներկրման համար կան նաեւ այլ ուղիներ, օրինակ՝ ղազախականը, բայց այս մասով էլ ծավալումների մասին վստահաբար խոսել չենք կարող (չմոռանանք քաղաքական գործոնը. Ղազախստանը համաթուրքական դաշինքի 6 երկրներից մեկն է)։
Ինչեւէ, հետագայի մասին մտածելիս պետք է ոչ թե խուճապահար լինել, այլ հստակ քայլեր ձեռնարկել։ Եվ խոսքը միայն հացահատիկի մասին չէ, այլ, ընդհանրապես, պարենի սպասվող պակասուրդի։ Կա այդ ռիսկը, բայցեւ կան այդ ռիսկը նվազեցնելու հստակ ուղիները։ Օրինակ՝ չմշակվող հողերը շրջանառության մեջ դնելը։ Այստեղ էլ այլ հարց կա. միայն ասելով հողը չի մշակվում։ Իրավիճակը սա է. գյուղատնտեսական աշխատանքներն արդեն սկսվել են, զանգել եմ Վեդիի, Մարտունու, Եղեգնաձորի բարեկամներիս. խնդիրը նույնն է՝ սերմացուի, պարարտանյութի պակաս, դիզվառելիքի թանկություն, ոռոգման ջրի մատակարարման խափանումներ, ուշացումներ։ Եթե այս հարցերը չեն լուծվում, գյուղացին մեծագույն ցանկության դեպքում էլ անգամ չմշակվող հողը չի մշակի։
Թյուրըմբռնումների տեղիք չտալու համար հստակեցնենք. այնպես չէ, որ մենք գյուղոլորտում անսահմանափակ հնարավորություններ ունենք, բայց անհերքելի է եւ այն, որ ունենք լայնածավալ հնարավորություններ, մեծ ներուժ, որը չենք գործածում: Գյուղոլորտի մասնագետները ճշգրտում են. ամբողջովին ինքնաբավության մասին խոսել չենք կարող, բայց այդ ինքնաբավության մակարդակը շատ մթերքների մասով միանշանակ բարձրացնել կարող ենք՝ պարենային ճգնաժամերի ընթացքում հնարավորինս քիչ կախվածության մեջ ընկնելու նպատակով։
Առհասարակ, մեր երկրի պարենային ապահովությունն ավելացնելու համար ռազմավարական իրատեսական ծրագիր է պետք։ Դրա համար մասնագետներին է անհրաժեշտ մեկտեղել՝ խորքային՝ հեռանկարային ու երկարաժամկետ եւ ընթացիկ՝ կարճաժամկետ խնդիրներին լուծում տալու համար։ Այս դեպքում արդյունքը շատ արագ տեսանելի կլինի։
