Մեր սպառողական նվազագույն զամբյուղն անընդհատ ավելի շատ ծախս է պահանջում։ Վիճկոմիտեի տվյալների համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության սպառողական շուկայում 12-ամսյա գնաճը (2022 թ. օգոստոսը 2021-ի օգոստոսի նկատմամբ) կազմել է 9.1 տոկոս։ Դարձյալ ըստ նույն մարմնի տվյալների` 2022 թ. հունվար-օգոստոսին սպառողական գների միջին ամսական հավելաճը կազմել է 0.6 տոկոս։ Համեմատության համար նշենք, որ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածում համապատասխան ցուցանիշը 0.4 տոկոս էր։ Եթե համեմատենք այս տարվա օգոստոսին արձանագրված սննդամթերքի գնաճը նախորդ տարվա օգոստոսի հետ, ապա թիվը 12.5 տոկոս է։
Սննդամթերքի առանձին տեսակների գնային պատկերը դարձյալ աճողական է (կրկին 2022 թ. օգոստոսին 2021-ի օգոստոսի համեմատ)։ Թանկացել են ոսպը, բրինձը, լոբին՝ համապատասխանաբար 31.1, 11.0, 1.1 տոկոսով, ալյուրը, շաքարավազը՝ համապատասխանաբար 16.6 եւ 7.4 տոկոսով, իսկ խոզի եւ տավարի միսը՝ 2.3 եւ 21.4 տոկոսով։ Պանիրը թանկացել է 25.1 տոկոսով։ 2022 թ. օգոստոսին 2021-ի օգոստոսի համեմատ մրգի ապրանքախմբում գրանցվել է 16.5 գնաճ։ 32.7 տոկոս է կազմել մակարոնեղենի գնաճը։
Նկատենք, սակայն, որ սպառողական զամբյուղը միայն պարենային ապրանքների «հավաքածու» չէ։ Այն պարենային եւ ոչ պարենային ապրանքների ու ծառայությունների նվազագույն «հավաքածուն» է, որը մարդու առողջության եւ կյանքի նվազագույն պահանջները ապահովելու համար է անհրաժեշտ։ Եթե այս ամենին հավելենք հագուստը (10.5 տոկոս գնաճ), բնակարանային ծառայություններ, ջուր, էլէներգիա, գազ եւ վառելիքի այլ տեսակներ (7.3 տոկոս եւ 0.6 տոկոս), պատկերն ավելի ամբողջական կդառնա։
Քաղաքացիները պարբերաբար ստիպված են լինում ձգել իրենց գոտիները՝ սպառողական նվազագույն զամբյուղից առանձին ապրանքներ պակասեցնելով, որոշները՝ ընդհանրապես բացառելով։ Եվ ամեն գնաճի ալիքին զուգահեռ ուշադրություն ենք դարձնում սոցիալապես անապահով, խոցելի խավի խնդիրներին, այս խավի հանդեպ պետության կողմից ձեռնարկվող քայլերին, դրանց արդյունավետությանն ու հակառակը։ Բայց կա մի հատված, որի խնդիրներից չենք խոսում՝ համառորեն չնկատելով, որ այս հատվածի ներկայացուցիչները լրացնելու են անապահով խավի թիվը։ Խոսքն այն խավի մասին է, որ սոցիալապես անապահով չի համարվում, բայցեւ՝ հարուստ խավ էլ չէ։ «Միջին խավ» չենք կոչում, քանզի միջին խավին բնորոշ եկամուտների տիրույթում չէ։ Այսինքն` սա այն խավն է, որ խոցելի չի համարվում, քանզի սահմանված փաստաթղթավորման ու բալային համակարգում չի ներառվում, քանզի ունի աշխատատեղ եւ երեւացող եկամուտ, բայց միջին խավին բնորոշ ոչ մի ծառայություն իրեն թույլ տալ չի կարող՝ հանգստի, առողջապահական, մարզական, արվեստի եւն։ Սա այն խավն է, որ տարիներով ապրում է իր «աշխատավարձ» կոչվող եկամտով եւ բանկերից շարունակաբար վերցվող սպառողական վարկատեսակներով։ Եվ այդ վարկերն էլ վերցնում է ոչ թե մեծ ծախսեր հոգալու, երկարատեւ հանգիստ կազմակերպելու, բնակարանային պայմանները բարելավելու, այլ՝ ընթացիկ, ամենօրյա ծախսեր հոգալու համար։ Այս խավն ապրում է «վարկով վարկ» տարբերակով։
Եվ հենց այս խավի համար է գնալով ավելի դժվարանում ապրելը (կրկնենք՝ խոցելի խավի խնդիրն այս նյութում չենք քննարկում), եւ հենց այս խավն է, որ բոլոր նախադրյալներն ունի խոցելի խավի շարքերը համալրելու։ Ի դեպ, այս խավը իրական հնարավորություն չունի նաեւ փոքր կամ միջին ծավալի վարկ վերցնելու եւ գործ ձեռնարկելու, քանի դա թույլ չի տալիս նրա աշխատավարձը։ Ու ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ. կամ այս խավի ներկայացուցիչը դառնում է խոցելի, աղքատանում է, կամ՝ լավագույն դեպքում մնում է նույն՝ վարկով վարկ փակելու ձեւաչափում, ասել է թե՝ առանց կյանքի որակի բարելավման։
Հետեւաբար՝ պետության խնդիրն է սոցիալական այնպիսի քաղաքականություն վարել, որ խոցելի խավի շարքերը գոնե չհամալրվեն, իսկ նշածս խավին տեղաշարժի հնարավորություն տան՝ դեպի միջին խավ ուղղելով։ Իսկ որպեսզի այսպիսի քաղաքականություն վարվի, նախ պետք է նպատակային արդյունավետության համակարգային քայլերի խումբ մշակվի։ Եվ կրկին գալիս ենք անհրաժեշտ հիմնային կետին՝ պետք է ունենանք տնտեսական փաստացի, ոչ թե անվանական աճ։
