Համաշխարհային բանկը հրապարակել է աշնանային զեկույցը՝ մեզ վերաբերող այն գնահատականով, որ ՀՀ-ի տնտեսությունն ավելի լավ վիճակում է, քան սպասելի էր։ Այն է՝ ըստ ՀԲ-ի նոր կանխատեսումների, այս տարի մեր երկրում տնտեսական աճը կկազմի 7 տոկոս։ Ի դեպ, զեկույցը ներառում է 50 երկիր, որոնք բաժանված են 10 խմբի՝ Կենտրոնական Ասիա, Կենտրոնական Եվրոպա, Բալթյան երկրներ, Արեւելյան Եվրոպա, Հյուսիսային Եվրոպա, Հարավային Կովկաս, Հարավային Եվրոպա, Արեւմտյան Բալկաններ, Արեւմտյան Եվրոպա, Ռուսաստան եւ Թուրքիա:
Մեր որոշ տնտեսագետներ սկսեցին խոսել զեկույցի միայն այս թվային մասից՝ միտումնավոր կամ գուցե անգիտությամբ անտեսելով այն հարցը, թե ինչ կառուցվածք ունի տնտեսական այս աճը, եւ ինչի հետեւանք է այն։ Ավելին՝ անտեսվեց նաեւ զեկույցի այն մասը, ըստ որի մեր տնտեսությունը շահել է Ռուսաստանից եկածների եւ դրամական փոխանցումների հաշվին։ Չխոսվեց նաեւ մեջբերված բացասական գործոններից՝ սահմանային լարվածություն, գնաճային ճնշումներ։ Եթե հակիրճ, ապա մեր երկրում 43.1 տոկոս աղքատության մակարդակ է կանխատեսել Համաշխարհային բանկը։ Եվ պետք չէ տնտեսագետ լինել՝ հասկանալու համար աճի 7 տոկոսի եւ աղքատության 43.1 տոկոսի ցուցիչի «համատեղելիությունը»։
Բազմիցս ենք ասել՝ մեր երկրի տնտեսական տրամաբանությունը փոփոխության անհրաժեշտություն ունի. ընդ որում՝ փոփոխությունը վերաբերում է եւ՛ կառուցվածքային ու որակական, եւ՛ տեխնոլոգիական տիրույթներին։ Ու Հայաստանի տնտեսության վիճակը հասկանալու համար բնավ կարիք չկա միջազգային տնտեսագիտական տեսություններ ու համեմատականներ կարդալու։ Մասնագիտական ամբողջ համայնքն է նշում՝ ունենք բանկային կապիտալի կողմից բառացիորեն գերեվարված ու գերբեւեռացված հասարակություն։ Այլ կերպ՝ հասարակության ստվար մասն ապրում է գերպարտքավորված։ Ընդ որում՝ պետությունը նույնպես այս վիճակում է. երկրի արտաքին պարտքային վիճակի մասին խոսել ենք։
Շատերը կարող են օրինակներ մեջբերել՝ ապացուցելու, որ ոչ մի խնդիր չկա, քանզի զարգացած շատ երկրներ նույնպես ահռելի արտաքին պարտք ունեն կուտակած։ Օրինակներ բերողները, անշուշտ, ճիշտ կլինեն, բայց անկեղծ չեն լինի, որովհետեւ բաց կթողնեն տվյալ երկրի զարգացման ներուժի, պարտքային տվյալների սպասարկման ու այդ սպասարկման ձեւերի տվյալները։ Մեզ համար էլ արտաքին պարտքի սպասարկումը խնդիր չի լինի, եթե արտաքին աղբյուրներից ներգրավված միջոցները գեներացնենք տնտեսությունում, ստեղծենք արժեք եւ այստեղից մարենք պարտքը։ Մյուս տարբերակե ոչ մի տեղ չտանող ճանապարհ է։
Այս ամենը հասկանալու համար ամենեւին էլ պետք չէ հիմնվել այս կամ այն ֆինանսական միջազգային կառույցի գնահատականներին ու կանխատեսումներին։ Տնտեսության զարգացո՞ւմ ենք ուզում, նախ՝ իրերը կոչենք իրենց անուններով։ Որեւէ ոլորտում երկրի զարգացման համար քարշակ ո՞ւժ ենք տեսնում, խստորեն վերաբերվենք խոչընդոտներին։ Հանրությանը ամենաշատը ոչ թե ռազմավարական ուղղություններն են հուզում, այլ՝ տվյալ պահի գնա՞ճը, խոսենք գնաճի պատճառներից։ Դրա համար հարկ է ընդամենը մի գծագիր պատկերել՝ տնտեսավարողին, նրա ապրանքի գինը, իրական ծախսը, շահույթը, չհիմնավորված գերշահույթը։ Այս դեպքում ե՛ւ գնաճը նվազեցնելու օրինական ուղի կգտնենք, ե՛ւ տնտեսավարողին այլեւս չչարաշահելու տարբերակ կպարտադրենք։
Տնտեսական իրակա՞ն աճ ենք ուզում, այո, դա հնարավոր է, եթե ներքին ու արտաքին ներդրումներ լինեն։ Տեղաշարժի համար մեծածավալ ներդրում է անհրաժեշտ։ Ներքինը մեծածավալ հազիվ թե լինի, իսկ արտաքինի մասին խոսելիս չպետք է մոռանանք գլխավոր խոչընդոտը. մենք անվտանգության ու պաշտպանական առումով բազմաթիվ լրջագույն խնդիրներ ունենք ու ամեն օր ավելացող սպառնալիքներ։ Թշնամին մեր երկրի հանդեպ ամեն օր տարածքային պահանջներ է ներկայացնում՝ «հասնելով» ընդհուպ մինչեւ Երեւան։ Որեւէ լուրջ ներդրող այս պարագայում Հայաստան չի գա։ Հույսներս, այո, կարող ենք դնել ազնիվ մղումներ ունեցող հայկական կապիտալի վրա, բայց դրան ընդառաջ աշխատանք պետք է տարվի։
Տնտեսական իրական աճի համար մենք պետք է մոբիլիզացնենք մեր ուժերը, ծախսերի առաջնայնություն ընտրենք. ամենապարզ օրինակը՝ առաջնային պետք է դիտարկվեն պաշտպանական ու անվտանգային ծախսերը, ոչ թե, ասենք, որեւէ նախարարության զուգարանների վերանորոգումը։
Առիթով ասել էինք, որ ռուս-ուկրաինական իրադարձությունների համապատկերում Եվրոպան փաստացի պատերազմի մեջ չէ, բայց էներգետիկ ճգնաժամը համարում է տնտեսական պատերազմ, եւ եվրոպական որոշ երկրներ որոշել են անցնել «ռազմական տնտեսության», այն է՝ ուժերի մոբիլիզացման, կրճատում են բոլոր այն ծախսերը, որոնք հնարավոր է կրճատել, քննարկում են գիշերային լուսավորության, շենքերի արտաքին լուսավորության սահմանափակման, երեկոյան ժամերին ժամանցի որոշ տեսակի հանրային վայրերի փակման, նույնիսկ նոր դասագրքեր չտպելու եւ այլ հարցեր։ Իսկ մենք, որ փաստացի պատերազմական վիճակում ենք Ադրբեջանի հետ եւ օրական սպառնալիքների ներքո թուրք-ադրբեջանական երկյակի կողմից, ուժերի մոբիլիզացում չենք անում։ Այդպիսով, չենք անում նաեւ դիմադրողունակության քարոզչություն. սրա հետեւանքն այն է, որ հանրության մի ստվար մաս խորքային չի ընկալում իրականությունը եւ, իբրեւ, դրա պատճառահետեւանքային կապերից՝ տնտեսական վիճակի չլավանալու պատճառները։
Երբ այս ամենը խորքային չի ընկալվում, ականջահաճո է դառնում նշյալ 7 տոկոսանոց կարճաժամկետ էֆեկտը, անվանական որից 1 տոկոսն անգամ իրականի չի վերածվում։ Մեզ պետք է, այսպես ասած, «հողին կպած», ամուր, բարձրակարգ տնտեսություն, բարձրակարգ արդյունաբերակա՛ն տնտեսություն։ Հակառակ պարագան նշանակում է կուլ գնալ աշխարհաքաղաքական իրավիճակներին։ Այլընտրանքը, արդեն ասացինք, բարձրակարգ տնտեսությունն է, որ թույլ կտա ոտքի վրա մնալ եւ գոնե պաշտպանական նվազագույն խնդիրներ լուծել։
