Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը, կողմերից բացի, անմիջականորեն առնչվում է նաեւ տարածաշրջանի բոլոր երկրների հետ: Արցախյան հիմնահարցը, որով պայմանավորված են նաեւ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները, ունի նաեւ տարածաշրջանային համատեքստ: Այս իրողությունը ենթադրում է, որ հիմնահարցի կարգավորման գործընթացում պետք է լսելի լինեն նաեւ տարածաշրջանի երկրների կարծիքները, նվազագույնը՝ գոնե պետք է արձագանքվի նրանց միջնորդական առաքելության առաջարկներին:
Հայտնի ճշմարտություն է, որ հիմնախնդրում այս կամ այն չափով առկա են տարածաշրջանային բոլոր երկրների շահերը, եւ Արցախյան խնդրի կարգավորման, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների վերականգնման գործընթացում չպետք է անտեսվի նրանց ներկայությունը, որպեսզի տարածաշրջանում վերջապես հաստատվի լիարժեք խաղաղություն ու համագործակցություն: Այլ ձեւաչափով ու սկզբունքով տրված լուծումները շահերի եւ քաղաքակրթությունների խաչմերուկ մեր տարածաշրջանում չեն կարող երկարաժամկետ կայունություն ապահովել:
Նախօրեին Թբիլիսիում Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլիի հետ հանդիպումից հետո Ալիեւը հայտարարեց, թե իր գործընկերոջ հետ մտքեր է փոխանակել Ադրբեջան-Վրաստան-Հայաստան ձեւաչափով խորհրդակցությունների մեկնարկի շուրջ, եւ եթե հայկական կողմը պատրաստ է դրան, ապա Բաքուն էլ է պատրաստ։ Ադրբեջանի առաջնորդի այս խոսքերը, թերեւս, առանձնակի ուշադրության չարժանանային, եթե չլիներ մեկ հանգամանք՝ Իրանից պարբերաբար հնչող հայտարարությունները:
Իրանի ղեկավարությունն ամենաբարձր մակարդակով պարբերաբար հայտարարում է, որ իր միջնորդությունն է առաջարկում հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում: Ադրբեջանը համառորեն չի արձագանքում Իրանի՝ միջնորդ լինելու պատրաստակամության մասին հայտարարություններին եւ դրան հակառակ Վրաստանում ասուլիսի ժամանակ ցուցադրաբար խոսում է Վրաստանի հետ եռակողմ խորհրդակցություններ անցկացնելու պատրաստակամության մասին: Սակայն առողջ տրամաբանությունը հուշում է, որ տարածաշրջանի այս բարդագույն խնդրի լուծման համար պետք է օգտագործվեն բոլոր հնարավոր ձեւաչափերը, եւ հաշվի առնվեն բոլոր միջնորդական ջանքերը, հատկապես երբ խոսքը տարածաշրջանի ազդեցիկ պետության մասին է, որն իր աշխարհաքաղաքական դիրքի շրջանակներում լուրջ ներկայություն ունի ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ադրբեջանում, տարածաշրջանում համագործակցության ու հաղորդակցության ուղիների գործարկումն անմիջականորեն կապ ունի նաեւ այս պետության հետ:
Չպետք է անտեսել, որ Իրանը կարող է միջնորդի կարգավիճակում նպաստել նաեւ հաղորդակցության ուղիների բացման եւ վերագործարկման մեխանիզմների փոխընդունելի տարբերակ գտնելուն, քանի որ մի կողմից մեծապես շահագրգռված է հաղորդակցության ուղիների բացման հարցում, մյուս կողմից Մեղրիով Ադրբեջանը Նախիջեւանին կապող ճանապարհի կարգավիճակն առնչվում է նաեւ Թեհրանի կենսական շահերին:
Հասկանալի է, որ հատկապես այդ ճանապարհի բացումն անմիջական կապ ունի նաեւ Իրանի տնտեսական անվտանգության հետ, եւ առանց վերջինիս կարծիքի դիտարկման՝ դժվար կլինի այդ խնդրի լուծումը, եթե չասենք, որ ընդհանարպես այն կարող է անլուծելի դառնալ: Հետեւաբար, ըստ առողջ տրամաբանության, Իրանի՝ միջնորդի կարգավիճակում հանդես գալու մասին հայտարարությունը չի կարելի անտեսել, առավել եւս, որ համաշխարհային փորձը փաստում է, որ միջպետական կարգավորումներում ցանկացած նոր միջնորդական նախաձեռնություն կարող է միայն դրականորեն ազդել գործընթացների վրա: Այս դեպքում Իրանի միջնորդական ջանքերին արձագանքելն առանձնակի կարեւորություն ունի, առավել եւս, որ պաշտոնական Թեհրանը հայտարարել է, որ իր անմիջական սահմանների մոտ խմորվող գործընթացներն առնչվում են իր անվտանգությանը, եւ հստակ դիրքորոշում է հայտնել դրանց վերաբերյալ: Տեղին է արձանագրել, որ Իրանն իր դիրքորոշումն է հայտնել նաեւ հաղորդակցության ուղիների բացման վերաբերյալ՝ շեշտելով, որ դրանք պետք է արվեն երկրների միջազգայնորեն ճանաչված սահմանները չխախտելու սկզբունքով:
