Ընդհանրապես, անշարժ գույքի շուկան ընդունված է համարել տնտեսության հայելին, որ լավագույնս ու ճշգրտությամբ արտապատկերում է տնտեսական վայրիվերումները։ Անշարժ գույքի շուկան խիստ զգայուն է տնտեսությունում փոփոխությունների հանդեպ: Օրինակ, երբ 2021 թ. հունվարին ուսումնասիրում էինք անշարժ գույքի շուկայի տվյալները 2020 թ. հունվարի եւ 2020 թ. դեկտեմբերի համեմատ, թվային պատկերը մեզ մտահոգեց։ Անշարժ գույքի առուվաճառքի գործարքների մասով նվազման կորը որոշ առումներով 50 տոկոսի սահմանագիծն էր հատել նույնիսկ: Անշարժ գույքի շուկայում նվազում կար նաեւ վարձակալության գործարքների, գրավադրման գործարքների, նաեւ՝ հիփոթեքային գրավադրման գործարքների մասով (հետոյի թվերը կարող ենք տեսնել համապատասխան հարթակում):
Հակառակ կողմից էլ կարող ենք դիտարկում անել. գիտենք՝ ինչ վիճակում է մեր տնտեսությունը, կարող ենք տեսնել՝ ինչ չափով է այն արտապատկերվում անշարժ գույքի շուկայում: 2022 թ. փետրվարից սկսվեց ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը։ Մեր ՏԱՑ-ը (տնտեսական ակտիվության ցուցանիշ) այս պահի դրությամբ 14 տոկոս է հաշվարկվում։ Եվ, ինչպես նշում են մասնագետները, այդ ակտիվության ցուցանիշը մի քանի գործոններով է պայմանավորված՝ ե՛ւ ՀՀ Ռուսաստանի քաղաքացիների ներհոսքով, ե՛ւ այդ հիմքի վրա սպառողական ծառայությունների ակտիվացմամբ, տրամաբանական զուհագեռը՝ պահանջարկի ավելացումը, բանկային համակարգի շարժը։
Անշարժ գույքի շուկան այս տարվա մարտին արդեն ցույց է տվել, որ գործարքների քանակը փետրվարի համեմատ ավելացել է 21.3 տոկոսով։ Երեւանում փետրվարի համեմատ ավելացումը 23.6 տոկոս է եղել։ Երբ նայում ենք Երեւանում վարձակալության գործարքային պատկերը, տեսնում ենք, որ 2022 թ. փետրվարին վարձակալության գործարքի թիվը 460 է, իսկ մարտին՝ 572։ Այս գործարքի ավելացման որ մասն է ներհոսքով պայմանավորված, ընդհանուր թվում չի երեւում, բայց հիշում ենք, թե ՀՀ մարդկային ներհոսքով պայմանավորված այս ընթացքում ինչքան թանկացավ բնակարանների վարձակալությունը, ավելին՝ վարձով ապրող մեր հայրենակիցները խնդիրների առաջ կանգնեցին, որովհետեւ բնակարանատերերը, թանկ վարձավճարի գործոնով պայմանավորված, գերադասեցին օտարերկրացիներին։ Ապրիլին Երեւանում վարձակալության գործարքների ցուցանիշը 611 էր, մայիսին համապատասխան ցուցանիշը նվազեց՝ դառնալով 538։ Հունիսին եւս նվազում եղավ՝ 509։ Հուլիսի ցուցանիշը 459 է, օգոստոսինը՝ 428, սեպտեմբերի թիվն ավելացել է՝ 441։
Նկատի ունենանք, սակայն, այս թվերը միայն պետական գրանցում ստացած գործարքների թվերն են։
Ընդհանուր առմամբ, 2022 թ. առաջին կիսամյակում վարձակալության գործարքների թիվը 3059 է, որը 10.1 տոկոսով ավելի է 2021 թ. առաջին կիսամյակի համապատասխան ցուցանիշից եւ 15.4 տոկոսով ավելի է 2021 թ. երկրորդ կիսամյակի ցուցանիշից։ Այս ամենը՝ Երեւանի մասով։
Այստեղ, իհարկե, կարող է նաեւ հարց ծագել, թե ինչ տեսակի վարձակալության գործարքների մասին է խոսքը՝ բնակարանայի՞ն, թե՞ այլ շինությունների գործարքներ են։ Ինչպես տեղեկանում ենք կադաստրի կոմիտեից, Երեւանում 2022 թ. առաջին կիսամյակում ընդհանուր գործարքների առավել բարձր տոկոսաչափը՝ 54.7 տոկոս, գրանցվել է բնակարանների, իսկ առավել ցածրը՝ 2.5 տոկոսը՝ արտադրական նշանակության շինությունների նկատմամբ։ Հետոյի ծավալումների արտացոլանքը արդեն կտեսնենք երկրորդ կիսամյակի ամփոփումներում, եթե, օրինակ, ներհոսքը արտահոսքի փոխվի։ Այդ ժամանակ ավելի հստակ կերեւակվի ներհոսքի ազդեցության չափը նշածս ցուցանիշների վրա։
Պետք է հասկանալ կարեւորը, այն գործոնները, որոնցով պայմանավորված է տնտեսական ակտիվության այսօրվա ցուցանիշը, դրանց չլինելու պարագայում արդեն ե՛ւ ընդհանուր ՏԱՑ-ի, ե՛ւ առանձին ոլորտների անկումներ կունենանք։ Ասել կուզի՝ եթե մենք տնտեսությունում իրական փոփոխություններ չանենք, ակտիվության ցուցանիշը միշտ էլ տարերային բնույթ կունենա, պայմանավորված կլինի մեզնից անկախ գործոններով։ Եթե հաջորդ տարի մեր երկիր մարդկային հոսք չլինի, տնտեսական ակտիվության ի՞նչ պատկեր կունենանք։
Այսինքն՝ եթե մենք ուզում ենք ունենալ ոչ թե իրավիճակային, այլ՝ փաստացի աճ, ուրեմն՝ տնտեսական քաղաքականության որակը պետք է փոխենք։ Որակական փոփոխությունը կլինի մեր տնտեսական զարգացման երաշխիքը։
Ունեցա՞նք այս երաշխիքը, տնտեսական ակտիվությունը կշարունակվի, չունեցա՞նք, մեղքի բաժինը կբարդենք միջազգային զարգացումների վրա։ Ինչպես հիմա գնաճն ենք պայմանավորում միջազգային զարգացումներով։
Անկեղծ լինելու համար ասենք, անշուշտ, այս զարգացումները նույնպես ազդում են գնաճի վրա։ Բայց չէ՞ որ գնաճային գործոններն էլ տարբեր են։ Եվ բացատրվում են ոչ միայն միջազգային գործոններով։ Մեր երկիրն ունի անվտանգային բազմաթիվ մարտահրավերներ։ Այս մարտահրավերները գործարար հատվածի համար ռիսկեր են ստեղծում։ Ռիսկերն էլ իրենց հերթին պահանջում են այդ ռիսկերից ապահովագրվելու «ծածկույթ», այն է՝ գնավելացում։ Սրան էլ գումարվում են մեր իրականությանն ու մեր գործարարներին բնորոշ սուբյեկտիվ գործոնները եւ՝ ունենք այն, ինչ ունենք։
Ի դեպ, որակական փոփոխության անհրաժեշտությունից ելնելով՝ պետք չէ նկատի ունենալ զուտ տնտեսական ոլորտը։ Եթե որակական փոփոխություն չեղավ կրթական ոլորտում, տնտեսականում չենք ունենա, պաշտպանական ոլորտում՝ նույնպես, նաեւ՝ անվտանգությունում։ Որակական փոփոխություն չունեցանք, բոլոր դրական ու բացասական շարժերը կախված կլինեն միջազգային՝ մեզ համար բարենպաստ դրական ու բացասական կողմերից։ Ունեցանք՝ ինքներս կստեղծենք այդ դրականը՝ հետեւանքներով հանդերձ։
