Կառավարությունը երեկվա նիստում փոփոխություններ կատարեց 2017 թ. մարտի 2-ի թիվ 194-Ն որոշման մեջ, եւ դրանք, ըստ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Ռուստամ Բադասյանի, մաքսային դյուրացումների հերթական քայլերից են` միտված առեւտրի դյուրինացմանն ու մաքսազերծման ժամկետների կրճատմանը: «Հիմա անցակետերում դեպի երկրի ներս տրանսպորտային միջոցները տեղափոխվում են տարանցման հայտարարագրերով, եւ ստացվում են իրավիճակներ, երբ մեկ բեռնատարում կա 10-15-20 ստացողի բեռ, եւ դրանցից յուրաքանչյուրի համար պետք է լրացնել առանձին տարանցման հայտարարագիր, որը կարող է տեւել 5-15 րոպե: Այս փոփոխությամբ հնարավորություն է ստեղծվում լրացնել մեկ տարանցման հայտարարագիր: Եթե 10 հայտարարագրի դեպքում ժամկետը կարող է տեւել մինչեւ 2 ժամ, այս դեպքում կտեւի 20-25 րոպե»,- հայտնեց ՊԵԿ նախագահը։ Նա միաժամանակ հավելեց, թե ծանրաբեռնվածությունը անցակետերում մեծացել է. 2022 թ. սպասարկվել է 240 հազար հայտարարագիր՝ համեմատության համար նշելով, որ 2021-ի հաապատասխան ցուցանիշը 158 հազար է։
2017 թ. որոշումում փոփոխությունների անհրաժեշտությունը պայմանավորված է ԱԺ կողմից 2022 թ. սեպտեմբերի 14-ին «Մաքսային կարգավորման մասին» օրենքի ընդունմամբ, որով ուժը կորցրած է ճանաչվել «Մաքսային կարգավորման մասին» 2014 թ. դեկտեմբերի 17-ի օրենքը: Նշված օրենքի ընդունմամբ էլ անհրաժեշտություն է առաջացել կառավարության նշյալ՝ 2017 թ. որոշումում կատարել համապատասխան փոփոխություններ՝ որոշման դրույթները համապատասխանեցնելով գործող օրենքի 103-րդ հոդվածին։
Միաժամանակ (ՊԵԿ տվյալների համաձայն), ԵԱՏՄ մաքսային օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 6-րդ մասը սահմանում է, որ որպես ապրանքների հայտարարագիր եւ տարանցման հայտարարագիր թույլատրվում է օգտագործել տրանսպորտային (փոխադրման), առեւտրային կամ այլ փաստաթղթեր, այդ թվում՝ երրորդ կողմի հետ անդամ պետությունների միջազգային պայմանագրերով նախատեսված փաստաթղթեր, որոնք պարունակում են ապրանքների բացթողման համար անհրաժեշտ տեղեկություններ: Մաքսային օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ որպես մաքսային ընթացակարգերով ձեւակերպվող ապրանքների հայտարարատու կարող է հանդես գալ փոխադրողը, այդ թվում՝ մաքսային փոխադրողը՝ «մաքսային տարանցում» մաքսային ընթացակարգի հայտագրման դեպքում:
2017 թ. որոշմամբ հաստատված առանձնահատկությունների 7-րդ կետի համաձայն՝ ՀՀ տարածքում մի մաքսային մարմնից մյուս մաքսային մարմին «Մաքսային տարանցում» մաքսային ընթացակարգով օտարերկրյա ապրանքների տեղափոխման դեպքում տարանցման հայտարարագրի փոխարեն կարող են ներկայացվել տրանսպորտային (փոխադրման), առեւտրային կամ այլ փաստաթղթեր, որոնք պետք է պարունակեն ԵԱՏՄ մաքսային օրենսգրքի 107-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված տեղեկությունները։
Հիշյալ իրավակարգավորումները, ՊԵԿ ղեկավարի խոսքով, կոչված են պարզեցնելու սահմանահատման գործընթացը, արագացնելու մաքսային տարանցում մաքսային ընթացակարգով ապրանքներ մաքսային ձեւակերպումների գործընթացը եւ թեթեւացնելու հայտարարագրման պրոցեսը ԱՏԳ մասնակիցների համար, «ինչը ներկայումս լայնորեն կիառելի է ՀՀ-ում»: Պարզեցման էությունն այն է, որ փոխադրողը պարզապես մաքսային մարմիններին է ներկայացնում բեռն ուղեկցող փաստաթղթերը եւ դրանց ցանկը՝ դրանք որպես տարանցիկ հայտարարագիր ընդունելու մասին նշումով, իսկ մաքսային մարմինները դրա հիման վրա ձեւավորում են հաշվառման համար անհրաժեշտ էլեկտրոնային փաստաթղթերը: Այնուամենայնիվ, գործընթացը շարունակում է մնալ աշխատատար եւ ժամանակատար, հատկապես՝ միեւնույն տրանսպորտային միջոցով մի քանի առաքողներից մի քանի ստացողների անունով փոխադրվող բեռների մաքսային տարանցում ընթացակարգով մաքսային ձեւակերպումների պարագայում, քանի որ բեռները ուղեկցող փաստաթղթերը որպես տարանցիկ հայտարարագիր ընդունելուց հետո մաքսային մարմինը ստիպված է դրանցից յուրաքանչյուր խմբաքանակի հաշվառման համար ձեւավորել առանձին էլեկտրոնային փաստաթուղթ:
Հիմա գործընթացը պարզեցնելու եւ դրա ժամանակը նվազեցնելու նպատակով առաջարկվում է միեւնույն տրանսպորտային միջոցով մի քանի առաքողներից մի քանի ստացողների անունով փոխադրվող բեռների մաքսային տարանցում ընթացակարգով մաքսային ձեւակերպումների պարագայում՝ փոխադրողի կողմից բեռը ուղեկցող փաստաթղթերը որպես տարանցիկ հայտարարագիր ներկայացնելու դեպքում դրանք սահմանված կարգով՝ առանձին-առանձին ընդունել որպես տարանցիկ հայտարարագրեր։ Սակայն տվյալ փոխադրումների պատշաճ հսկողությունը կազմակերպելու նպատակով մաքսային մարմինների տեղեկատվական համակարգում ձեւավորել ոչ թե փոխադրվող ապրանքային խմբաքանակների թվաքանակով հայտարարագրերի էլեկտրոնային տեսքեր, այլ մեկ տարանցիկ հայտարարագրի տեսք՝ հաշվի առնելով այն, որ տվյալ բոլոր խմբաքանակները տեղափոխվում են մեկ տրանսպորտային միջոցով, մեկ փոխադրողի կողմից, միեւնույն ժամկետում եւ առաքման միեւնույն վայրը:
Այս դեպքում ինչ է առաջարկվում ռիսկերը կառավարելու համար։ Ըստ ՊԵԿ-ի` այս դեպքում առաջարկվում է մաքսային մարմինների կողմից ձեւավորվող տարանցիկ հայտարարագրի էլեկտրոնային տեսքի 44-րդ դաշտում նշել բոլոր խմբաքանակների ուղեկցող փաստաթղթերի տվյալները` միաժամանակ տարանցիկ հայտարարագրման համակարգում նախատեսելով հայտարարագրի էլեկտրոնային տեսքին կից փաստաթղթի առկայություն, որտեղ կնշվեն յուրաքանչյուր խմբաքանակի ստացողի տվյալները, եւ որի հիմամբ էլ կաշխատի ռիսկերի կառավարման համակարգը:
ՊԵԿ-ը վստահ է՝ այս փոփոխությունները կհանգեցնեն այն բանին, որ կպարզեցվի սահմանահատման գործընթացը, կարագանան մաքսային ձեւակերպումները, եւ կթեթեւանան հայտարարագրման գործընթացները։
