Մեր խնդիրները կարող ենք լուծել միայն մենք։ Այն լուծումները, որոնք ձեռնտու են հայկական կողմին, կարող է տալ միայն հայկական կողմը։ Լուծումը կամ լուծումները եթե տա որեւէ այլ կողմ, դա, բնականաբար, անելու է իր շահերից ելնելով։ Սա այնքան պարզ է, որ նույնիսկ բացատրության կարիք չունի։ Իսկ մենք այս պահի դրությամբ իրականում ոչ միայն լուծումներ չենք տալիս, այլեւ սպասում ենք, թե մեր փոխարեն ով ինչպես կշարժի իր մատը։ Ցավոք, հանրությունը սա նորմալ է ընկալում, որովհետեւ նրա քաղաքական միտքը ձեւավորող-զարգացնող քաղաքագետները, վերլուծաբանները, տարբեր թեւերի քաղաքական գործիչներն իրենց նեղ մտայնությամբ գործընթացները մակրոմակարդակում չեն դիտարկում, չեն քննում այն երկրների քաղաքական ու արտաքին տնտեսական կարգերը, որոնք այդ մակրոմակարդակում կարող են մեզ առնչվել (մեր խորին հարգանքը բացառություններին,-Ա. Մ.)։ Ու վերից վար գծվում է մի պատկեր, թե այս գործը Ռուսաստանը պիտի անի, սա՝ Իրանը, հրեն հա՝ Հնդկաստանն էլ է ուզում եւն։ Քաղաքականությունում սա ոչ այլ ինչ է, քան պոռոտախոսություն եւ արկածախնդրություն։ Այն ոչ մի տեղ չտանող, եթե չասենք՝ կործանարար ճանապարհ է։
Որեւէ մեկի կողմից մեզ պաշտպանելու կեղծ թեզերը մեզ թույլ չեն տալիս տեսնել իրականությունը՝ ըստ այդմ մեզ մատնելով անգործության։ Իսկ անգործությունը դեպի կործանում տանող ամենակարճ ճանապարհն է։
Քանի որ վերջին շրջանում հույսներս առավելապես կապում ենք Իրանի հետ՝ հատկապես ՀՀ-ի հարավային սահմանների պաշտպանության առումով, փորձենք որոշ պարզաբանումներ անել։ Նախ՝ չենք ասում, թե այս կամ այն երկրի հետ ճիշտ ու թիրախային աշխատելով չենք կարող օգուտներ քաղել, բայց խոսքը որեւէ երկրի հետ աշխատելո՛ւ, փոխադարձ շահերի հենքով փոխգործակցելո՛ւ, այլ ոչ թե տվյալ երկրի վրա հույսը դնելու մասին է։ Հույսը բերում է պատրանքային իրականության, օրինակ՝ եթե Ադրբեջանը մեզ վրա հարձակվի, Իրանը մեզ կպաշտպանի։ Պատրանքի փոխարեն «ռեալ պոլիտիկը» հասկանալու համար «ՀՀ»-ի հետ զրույցում քաղաքական գիտությունների դոկտոր, էներգետիկ եւ տրանսպորտային-լոգիստիկ անվտանգության հարցերով փորձագետ Վահե Դավթյանը խորհուրդ է տալիս կտրվել ներհայաստանյան, անգամ ներհարավկովկասյան քաղաքական դաշտից ու դիտել գործընթացը մակրոմակարդակում: «Փորձեք կապել իրար Մերձավոր Արեւելքում, Կենտրոնական Ասիայում, Եվրոպայում առկա քաղաքական երեւույթներն ու գործընթացները եւ կհասկանաք, որ էսկալացիայի դեպքում Իրանը կմիջամտի բացառապես այն դեպքում, եթե իր սահմաններին շատ շոշափելի վտանգ սպառնա: Մնացածը խոսույթ է: Դիրքավորում աշխարհաքաղաքական սիմվոլների դաշտում»,-ասաց նա։ Եվ միաժամանակ հավելեց. «Իսկ Իրանին որեւէ ֆիզիկական վտանգ չի սպառնա: Որքան էլ Իսրայելը հանդես գա տարբեր ռազմատենչ հայտարարություններով, միեւնույն է, այլեւս պետք է հաշվի առնի Իրանի ու արաբական աշխարհի առանցքային խաղացողների միջեւ հարաբերությունների հաստատման փաստը՝ Պեկինի միջնորդությամբ։ Իսկ դա զսպող հանգամանք է»։
Մեր զրուցակիցը մի շեշտադրում էլ արեց. «Եթե Իրանն ունենար պատերազմի մեջ մտնելու ծրագիր, ապա կաներ դա 2020-ի աշնանը։ Թե՞ կարծում եք, որ հատուկ ծառայությունների զարգացած ցանց ունեցող պրագմատիկ Թեհրանը չգիտեր Անկարայի ու Բաքվի հեռահար նպատակների մասին։ Չգիտեր միջանցքի եւ, այսպես ասած, անկլավների խնդիրների մասին։ Իրանը խորքային պետություն է։ Իսկ դա նշանակում է, որ այն ունի հստակ երկարաժամկետ շահեր եւ այդ շահերը պաշտպանելու, դրանց շուրջ պայմանավորվելու ռազմավարական ռեսուրս։ Ինչը եւ անում է այսօր»։
Վերջին օրերին Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսին պատկանող տելեգրամյան ալիքները հուշում էին թուրք-ադրբեջանական տանդեմին իրանական լրջագույն հակակշռի գործոնի մասին։ Ինչպե՞ս սա ընկալել։ Վահե Դավթյանը բացատրեց, որ Ադրբեջանը ձգտում է արագացնել «խաղաղության պայմանագրի» ստորագրումը՝ իրենց պայմաններով: Դրա ֆոնին կլինեն տարբեր սահմանային միջադեպեր, կոշտ հռետորաբանություն, միջազգային իրավունքի տիրույթում հակահայկական տարբեր նախաձեռնություններ: «Ու այդ ամենին փորձում է տեղեկատվական դաշտում դիմակայել Իրանը, որի նպատակն է ոչ թե «տարածաշրջանում սահմանների անփոփոխ լինելը», այլ թուրք-ադրբեջանական տանդեմին հակակշիռ ստեղծելով՝ առանձին սեփական շահերի առաջխաղացումը: Օրինակ՝ Թուրքիայում ստեղծվող հաբի միջոցով գազի արտահանումն ապահովելը դեպի Արեւմուտք: Կամ էլ՝ Ադրբեջանի տարածքով «Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքի ձեւավորումը»,- նշեց Վ. Դավթյանը:
Ի դեպ, մեր զրուցակիցը տեղեկացրեց, որ «թուրքերի ու ադրբեջանցիների դեմ պատերազմի պատրաստվող» Իրանն առաջիկա ամիսներին Մոսկվայի ու Բաքվի հետ պայմանագիր է ստորագրելու «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային լոգիստիկ միջանցքը ձեւավորելու վերաբերյալ: Դրա մասին արդեն հայտարարել է Մոսկվան: Դրան զուգահեռ ակտիվորեն սինքրոնիզացվում են Ռուսաստան-Ադրբեջան-Իրան էլեկտրաէներգետիկ համակարգերը: Այլ կերպ ասած՝ «Հյուսիս-Հարավ» էլեկտրաէներգետիկ միջանցքի լոգիստիկայի շուրջ եւս կա կոնսենսուս: Սրա զուգահեռ էլ ադրբեջանական բիզնեսը խորապես ներգրավված է Կասպից ծովի իրանական հատվածում երկրաբանական-հետախուզական աշխատանքներում: «Եվ այս ամենին էլ զուգահեռ Իրանն ու Ադրբեջանը համատեղ կառուցում են տարածաշրջանի խոշորագույն հիդրոօբյեկտները՝ «՛Խուդաֆերինը» եւ «՛Ղըզ Ղալասին»։ Եվ՝ Իրանը շարունակում է տնօրինել Ադրբեջանի առանցքային հանքավայրերի խմբի՝ «Շահ Դենիզի» 10 տոկոսը»,-նշեց Վ. Դավթյանը՝ ուշադրություն հրավիրելով այն հանգամանքի վրա, որ համագործակցության նշված ուղղությունների մեծ մասը հատկապես ակտիվացվել են 2020 թ. պատերազմից հետո:
Եթե այս ամենին հավելենք նաեւ այն, որ ՌԴ նախագահը մարտի երկրորդ տասնօրյակում հրահանգել է նոր թափ հաղորդել Ռուսաստան (Դաղստան)-Ադրբեջան-Իրան տրանսպորտային միջանցքի կառուցմանը, ապա պատկերը կամբողջանա։ Սա բնական է, եւ սա քաղաքականություն է. ոչ մի երկիր իր շահերը չի ոտնահարելու հանուն հայկական շահերի։ «Փոխարենը այն աշխատանքը, որ մենք պետք է անենք՝ «Հյուսիս-Հարավ» լոգիստիկան Հայաստանով անցկացնելու եւ Մոսկվայի ու Թեհրանի հետ պայմանավորվելու, չենք տանում։ Փոխարենը գործուն աշխատում է Ադրբեջանը»,-նկատեց Վ. Դավթյանը։
Չմոռանանք նաեւ, որ այս լոգիստիկայի մաս է կազմում Պարսից ծոց-Սեւ ծով մուլտիմոդալ միջանցքը։ Մեր, մեղմ ասած, պասիվ դիրքորոշումը բերում է նրան, որ այս ամբողջական լոգիստիկան գնալով ավելի քիչ է դիտարկվում որպես Հայաստանի տարածքով անցնելիք հաղորդակցություն։ Եթե շատ արագ չփոխենք մեր գործելաոճը, ապա ստիպված կլինենք գրանցել հերթական պարտությունը, ինչը թույլ չտալու իրական հնարավորությունը ունենք։ Պարզապես գործել է պետք։
