Հայաստան-Արցախ-սփյուռք. այս եռամիասնության կարեւորությունը բացատրության կարիք չունի։ Բայց այս շղթայի ներուժը լավ չենք գործածում, իսկ 2020 թ. պատերազմից հետո ներուժի գործածման ուժը թուլացրինք. Արցախի մեծ մասը հայտնվեց ադրբեջանական վերահսկողության ներքո, Արցախի մեծ մասի կորստով բնականաբար Հայաստանը հայտնվեց բազմաթիվ պաշտպանական, անվտանգության, տնտեսական ու քաղաքական մարտահրավերների առաջ, դե իսկ Հայաստան-Արցախ շղթայի թուլացումը համարժեք հետեւանքներ ունեցավ շղթայի երրորդ՝ սփյուռքի օղակում։
Որպեսզի եռօղակ շղթան դառնա գործոն, ամեն ինչ նորից պետք է սկսենք։ Ու պետք է սկսենք բանակից։ Հայկական բանակն է մեր անվտանգության, մեր պաշտպանության ու մեր պետականության երաշխավորը։
Որպեսզի բանակը լինի այդ երաշխավորը, անհրաժեշտ է գումար՝ մշտապես արդիականացման ու անընդհատ վերազինման համար։ Որպեսզի գումարի պակաս չունենանք, վերջապես պետք է աշխատեցնենք տնտեսությունը։ Այն է՝ որակական այնպիսի փոփոխություն տանք տնտեսական մեր համակարգին, որ տնտեսական աճի հիմքը ամուր լինի, աճը տարերային չլինի՝ կախված, օրինակ, ռուս-ուկրաինական ծավալումների համապատկերում ՀՀ ռուսաստանցիների ներհոսքից կամ խաղային բիզնեսի ծաղկումից եւն։ Այնպիսի որակ հաղորդենք տնտեսությանը, որ նոր ոլորտներ «բացենք», նոր արտադրանք տանք, նոր կապեր ստեղծենք, նոր շուկաներում հայտնվենք, տարբեր շուկաներում մշտական տեղ ապահովենք։ Տնտեսական գործընկերությունը քաղաքական գործընկերության օրակարգ է թելադրում եւ հակառակը։ Տնտեսությունն ու դիվանագիտությունը ձեռք ձեռքի տված պետք է գործեն։ Սրա միջոցով պետության համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող, թիրախային ոլորտների «շարժիչը» գործի կդնենք։
Այս ամենին մեծապես կարող է նպաստել սփյուռքը։ Բայց սփյուռքի հետ պետք է աշխատել։ Նորովի աշխատել։ Սփյուռքն, այո, ներուժ ունի, բայց այդ ներուժը գործի չի դրվում։ Գործի դնելը նշանակում է, որ սփյուռքը պիտի վստահ լինի ու տեսնի, որ ինքն ուժ ունի Հայրենիքից մնացած փոքրիկ այս հատվածն ամրացնելու, հենապատերն ուժեղացնելու եւ Հայի երազանքների հետեւից գնալու։ Սա տարբեր երկրների ու այդ երկրներում ապրող մեր հայրենակիցների հետ աշխատանք է ենթադրում՝ խորքային, բազմաշերտ, առանձնահատություններն հաշվի առած։ Հայաստան-Արցախ-սփյուռք եռօղակ շղթան այնպիսի կառուցք պիտի ունենա, որ օղակներից ոչ մեկն իրեն չպատկերացնի առանց մյուսի՝ գործառութային, ապագա ծրագրային ու ազգային-նպատակային իմաստներով։
Եվ ամենակարեւորը՝ որպեսզի ապառնիով ու պիտի-ներով չխոսենք, հարկ է չմոռանալ իրականությունը, զանազանել առաջնային խնդիրները երկրորդականից, շտապ տալ առաջնային խնդիրների լուծումները՝ բայց ոչ մեր հաշվին։ Հիշում ենք, չէ, Տեղի դեպքերը, Շուռնուխի, Որոտանի… Սահմանամերձ վայրերում ապրելն ու արարելը դարձել է վտանգավոր, ադրբեջանական ագրեսիայի հետեւանքով արոտավայրերի օգտագործումն է անհնար դարձել, անասնագլխաքանակն է անկում ապրում, վարլահողերը չեն գործածվում։ Արցախում այգիների մշակումն է դարձել կենաց ու մահու կռիվ։ Հայաստանի ու Արցախի շուրջ օղակը թշնամին ամեն օր ավելի ու ավելի է սեղմում, տարածաշրջանային ծրագրերից դուրս ենք մնում, Արցախի օկուպացված տարածքներում թշնամին միլիարդավոր դոլարների ներդրումներ է անում, մենք մեր արտաքին որոշ կապեր թուլացնում ենք, նոր կապերի հարցում՝ դանդաղում, թշնամին ճիշտ հակառակը՝ ուժեղացնում եւ նախաձեռնում։ Մինչ մենք տեղի ենք տալիս միջազգային կոչերին ու հույսներս դնում թյուրքական կողմի կառուցողականության վրա, թշնամին անտեսում է նույն այդ միջազգային կոչերը եւ գործնական քայլեր անում՝ Արցախում եւ Հայաստանում անընդհատ բարելավելով իր դիրքերը՝ ամրացման աշխատանքներ տանելով։ Օրախնդիր այս հարցերը չլուծելով՝ բախվելու ենք էլ ավելի սրված պաշտպանական, անվտանգության եւ տնտեսական խնդիրների՝ վտանգելով ապագայի ծրագրերի հույսերը նաեւ։
Ասել, թե այս վիճակից ելք չկա, ճիշտ չէ։ Օրինակ, տարածաշրջանում ուշագրավ զարգացումներ են Իրանի շուրջ (Իրան-Սաուդյան Արաբիա հարաբերությունների կարգավորում, Չինաստանի «քավորություն», Իրանի դեմ կապված հարցերում Իսրայելի, Թուրքիայի, ԱՄՆ-ի այս պահի պահվածք՝ թեկուզ կարճատեւ դրսեւորմամբ եւն)։ Մեզ համար Սյունիքի մարզի անվտանգության մասին մտածելու ժամանակ է առաջ գալիս։ Մեր իսկ ապահովության համար լրջորեն քայլեր չձեռնարկելը ոչ բացատրություն, ոչ էլ արդարացում չի ունենա։
