Աշխարհը զինվում է, բայց փոխարենը մեզ խաղաղության պատրանքներով է ծածկում։ Ընդ որում՝ մեզ ստիպում է խաղաղության գնալ այնպիսի պետությունների հետ, որոնք իրենք իրականում խաղաղություն չեն ուզում եւ զինվելու ցուցանիշներով հետ չեն մնում առաջատար երկրներից (տարբեր երկրների, այդ թվում՝ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի ռազմական ծախսերից խոսել ենք)։ Ավելին՝ ստիպում է խաղաղության գնալ՝ ա) Թուրքիայի հետ, որ 44-օրյային աջակցել է Ադրբեջանին ամենաբարձր՝ առաջին դեմքի մակարդակով հավաստելով, թե ոչ միայն աջակցում, այլեւ մասնակցում է պատերազմին երիտթուրքերի 1915-ի կիսատ թողած գործը վերջնական ավարտին հասցնելու համար, բ) Ադրբեջանի հետ, որ մտել է ՀՀ տարածք եւ զենքի ուժով սահմանազատման է գնում։
Արեւմուտքը զինվում է, բայց մեզ ստիպում է խաղաղվել, որովհետեւ դա բխում է մեր տարածաշրջանում հենց արեւմտյան շահից՝ թքած ունենալով, որ այդ շահից բխող թուրք-արեւմտյան ձեռքսեղմումը ոտնահարում է նույն Արեւմուտքի որդեգրած արժեքները։ Ի դեպ, խոսքը միայն Արեւմուտքի մասին չէ, մեզ կեղծ խաղաղության են մղում բոլոր կողմերը՝ ռուսական, ամերիկյան…
Անկեղծ լինելու համար արձանագրենք՝ մեզ ստիպում են ու մղում են կործանման տանող խաղաղության հենց մեր իսկ թողտվությամբ։ Սրա աշխարհաքաղաքական պատճառներից էլ ենք խոսել։ Միանգամից ծագում է բնական պատասխանը՝ էհ, թույլ չտանք, որ ստիպեն։ Շատերը կասեն՝ այդ ինչպե՞ս կարող ենք թույլ չտալ։ Պատասխանը՝ այնպես, ինչպես թույլ չտվեցինք 90-ականներին։ Կհարցնեն՝ ինչպե՞ս, ուժ ու զենք ունե՞նք։ Պատասխանը՝ մենք 90-ականներին նույնիսկ բանակ չունեինք, Արցախյան շարժման սկզբում ամբողջը կամավորականների գործն էր։ Մյուսը հարցը կհետեւի՝ հիմա Թուրքիայի մասնակցության, արդիական զինտեխնիկայի առկայության եւ այլնի մասին։ Պատասխան հիշեցումը՝ 90-ականներին էլ Թուրքիայի գործոնը կար, մեր ունեցած զենքի համեմատ թշնամու ունեցածը կրկին արդիական էր, հավելյալ՝ ինչպես միշտ, թշնամու ներմուծած ահաբեկիչները։ Ոչինչ չի փոխվել՝ ե՛ւ թշնամին է անփոփոխ, ե՛ւ հայկական հարցը հօգուտ ոչ հայկականի լուծելու կողմնակից աշխարհը։ Մեր պատասխանը պետք է լինի ցույց տալը, որ մենք էլ ենք նույնը՝ մեր երկրի համար պայքարող ու կամային։
ԵՄ ռազմական ծախսերը 2014-ից ի վեր ավելացել են 30 տոկոսով։ Այս մասին հայտարարել է ԵՄ արտաքին ծառայության ղեկավար Ժոզեպ Բորելը՝ բացելով EU-APR ֆորումը, որը պաշտոնապես նվիրված է կանաչ ներառական զարգացմանը, որին Ուկրաինայի ԱԳՆ ղեկավարին հրավիրել էին ասիական տարածաշրջանի երկրներից աջակցություն խնդրելու։ «2014 թվականին Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի անօրինական միացումից հետո ԵՄ ռազմական ծախսերն աճել են 30 տոկոսով,- նշել է Բորելը,- սակայն հնդկախաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում այս միտումն ավելի ցայտուն է, նրանք իրենց ռազմական ծախսերն ավելացրել են 40 տոկոսով 2013 թ. համեմատ»։
Բորելը մեկ այլ բան էլ է ասել այս համաժողովին. «Ցավոք, աշխարհում գլոբալ անվտանգության միջավայրը շարունակում է վատթարանալ, հիմնական խաղացողների միջեւ վստահությունը նվազում է, միջազգային նորմերի նկատմամբ հարգանքը նվազում է, ուժն ու սպառնալիքները գնալով ավելի մեծ դեր են խաղում»։
Հիմա ինչպես չասես՝ ուժն ու սպառնալիքները գնալով ավելի մեծ դեր են խաղում, որովհետեւ նույն այդ ուժն ու սպառնալիքները կիրառողին իրապես չեք պատժում։ Երբ պետք է, պատժի լեզուն գիտի Արեւմուտքը՝ պատժամիջոցների կիրառման, բանկային հաշիվների արգելափակման, հակառակորդ կողմին զինամթերքի մատակարարման եւ այլ ձեւերով։ Երբ պետք չի, լեզուն կորցնում է բերանում, թե մեկ-մեկ էլ պտտվում է՝ տխմարագույն կոչերով տեքստերի համար։
Այդ ո՞ր երկիրը պատժեց Ադրբեջանին 44-օրյայի ընթացքում ռազմական հանցագործությունների, տարեցներին գլխատելու, կանանց սպանելու եւ դիակապտելու, 44-օրյայից հետո Արցախի կյանքի ճանապարհը փակելու, ՀՀ տարածք մտնելու, Երեւան հասնելու սպառնալիքների համար։ Ո՛չ մի երկիր։ Ղրիմի հարցը տեսնում են, որովհետեւ իրենց պետք է, իրենց հակառակվող կողմի հանդեպ պատժամիջոցները կիրառում են, բայց ոչ Հայաստանն են նկատում, ոչ էլ Արցախը, որովհետեւ պետք չէ։ Պետք չէ, որովհետեւ մենք ենք ցույց տալիս, որ պետք չէ. թղթե շերեփն առել ենք ձեռքներս ու դռներ ենք… չէ, իրականում ավելի վատն այն է, որ նույնիսկ արդեն դռներ չենք էլ ծեծում։ Այնպիսի արագ տեմպերով ենք դեպի մեզ գցված, իբր, խաղաղության թակարդն ընկնում, որ անտեսում ենք մեր մարդկային ու տարածքային կորուստների ահռելի մեծ թվերը։
Նույն Բորելն ասում է, որ համաշխարհային ռազմական ծախսերը նախորդ տարի ավելացել են մինչեւ ռեկորդային 2.2 տրիլիոն դոլար: Նա չի հստակեցրել, որ այդ գումարի կեսից ավելին՝ 1.232 տրիլիոն դոլարը բաժին է ընկել ԱՄՆ-ին եւ ՆԱՏՕ-ի երկրներին: Այս մասին հայտնում է Ստոկհոլմի Խաղաղության միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտը (SIPRI): SIPRI-ի տվյալներով՝ միայն 2022 թ. Եվրոպայում ռազմական ծախսերն ավելացել են 13 տոկոսով։
ԱՄՆ Պետդեպն ասում է, թե իրենք շարունակում են համարել, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջեւ տեւական խաղաղությունը հնարավոր է (ԱՄՆ պետքարտուղարության խոսնակի առաջին տեղակալ Վեդանտ Պատել)։ Կարող ենք, իհարկե, հարց հնչեցնել, թե թշնամիների միջեւ խաղաղության գաղափարին այդքան հավատացող ԱՄՆ-ն հապա ինչո՞ւ այդպես էլ աշխարհի հետ հաշտ չի ապրում, բայց դա հռետորական խոսույթի շարքից է եւ ոչինչ չի փոխի։
Փոխելու համար աշխարհի բարքերի դեմ կռիվ տալ չենք կարող։ Մեր կռիվը թշնամու ու թշնամուն աջակցող՝ հայության մեջ ապրող, ազգանվան «յան»ը կրող, հայության դեմ գործող հատվածի դեմ է։ Դերենիկ Դեմիրճյանի «Հայի» խոսքերը կիսատ չպիտի հիշենք։ Այո, հայը «դանդալոշ է եւ խոնարհ՝ իր Սասունցի Դաւթի նման», բայց եւ՝ «անսպասելի ըմբոստ, հարւածող՝ նրա պես»։ Ուզո՞ւմ ենք փոխել մեր երկրի վիճակը՝ ըմբոստ ու հարվածող լինենք։ Ուրիշ ճանապարհ չկա։
