Չնայած հիմնադրման օրից Արցախի Քաշաթաղի շրջանի Աղավնո գյուղի բնակիչները ստիպված են եղել բազում փորձություններ եւ դժվարություններ հաղթահարել, վստահաբար կառուցել իրենց բույնն ու ստեղծարար աշխատանքով նոր շունչ հաղորդել համայնքին, այնուամենայնիվ, դաժան պատերազմի ձեռքը նրանց էլ է հասել: 2016-ի ապրիլյան քառօրյայի ժամանակ գյուղը մեկ զոհ ունեցավ, իսկ ահա 2020-ի 44-օրյա պատերազմում հերոսաբար նահատակվեցին Սասուն Առաքելյանն ու Արմեն Իսախանյանը, որոնց 20 տարին դեռ չէր բոլորել… Իսկ նրանց ծնողները որոշել էին անավարտ տների շինարարությունը շարունակել եւ բնակարանամուտը բանակից զորացրվող զավակների հետ նշել: Ցավոք, տնավեր պատերազմը «խառնեց բոլոր խաղաքարտերը» եւ, նրանց երազանքներն անկատար մնացին…
«Թուֆենկյան» հիմնադրամի միջոցներով 1993 թ. Աղավնոյում մեկնարկած բնակարանաշինության ծրագիրը ծաղկուն եւ բարեկարգ այգեստանի վերածեց համայնքը, եւ տարեցտարի այն ընդլայնեց թեւերը՝ մեկ ընդհանուր տանիքի տակ հավաքելով մշտական բնակավայրերից տեղահանված շուրջ 100 ընտանիքի: Անցյալ տարի բարեգործական ծրագրերով, հաշվի առնելով երիտասարդների պահանջները, եւս 12 առանձնատուն պիտի կառուցվեր այստեղ: Շինարարությունը գրեթե ավարտական փուլ էր թեւակոխել, երբ Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ լայնածավալ պատերազմ սանձազերծեց, եւ ծրագրի շահառուները կամավոր առաջնագիծ մեկնեցին: Ինչպես նշվեց, տղերքից Սասունն ու Արմենը զոհվեցին քաջաբար: Պատերազմից հետո շինաշխատանքները շարունակվեցին, եւ օրերս 12 ընտանիք տեղափոխվեց հարմարավետ բնակարաններ: Համայնքի ավագանու որոշմամբ, նորակառույցի բանալիներ հանձնվեցին Արմեն Իսախանյանի ու Սասուն Առաքելյանի ծնողներին:
Հատկանշական է, որ գյուղը հայտնվելով թշնամու կրակակետերի տակ, մի քանի անգամ հրետակոծվել է, իսկ բնակիչներին թուրքերը փորձել են ահաբեկել եւ տեղահանել, սակայն համայնքի ղեկավար (նաեւ՝ ջոկատի հրամանատար) Անդրանիկ Չավուշյանի գլխավորությամբ շրջօրյա հերթապահություն է սահմանվել, ու մարդիկ չեն լքել իրենց օջախները: Իսկ եթե մեկ-երկու ընտանիք էլ ժամանակավորապես հեռացել է, դարձյալ վերադարձել է եւ ձեռնամուխ եղել պատերազմի հետքերի վերացմանը, համայնքի շենացմանը:
«Ընդամենը ամիսներ առաջ բնակիչները տարակուսանքի եւ վախի մեջ էին: Գյուղը կմնա հայկական,- ասում է Անդրանիկ Չավուշյանը:- Բոլորը մեկ մարդու պես ոտքի կանգնեցին եւ չզիջեցին դիրքերը: Եվ Աղավնոն կանգուն մնաց: Եթե կուռ ենք, համախմբված, ոչ մի ուժ չի կարող մեզ այստեղից հանել: Մենք ձեռքներս ծալած չենք կարող նստել եւ պիտի տոկանք, աշխատենք, պաշտպանենք գյուղը, մեր ընտանիքները: Հողը նրանն է, ով մշակում է, զենք է վերցնում ձեռքը եւ պաշտպանում ժողովրդի անվտանգությունը»…
Անդրադառնալով Աղավնոյի առաջիկա ծրագրերին, Ա. Չավուշյանը տեղեկացնում է, որ մտահղացումները շատ-շատ են, ու հերթով դրանք պիտի իրագործվեն, որպեսզի երիտասարդ ընտանիքները համոզվեն, որ գյուղը զարգանալու ներուժ ունի, եւ հենց տանտերերը պիտի կառուցեն իրենց ապագան: Նրա համոզմամբ, ԱՄՆ Արեւելյան շրջանի Հայ մշակութային ընկերակցության հանձնախմբի միջոցներով ավարտին կհասցվեն դպրոցի հիմնանորոգման ու կահավորման աշխատանքները, եւ երեխաները նոր ուսումնական տարին կդիմավորեն լուսավոր, հարմարավետ կրթօջախում: Ընթացքի մեջ է բուժկետի շինարարությունը: Շուտով կմեկնարկեն նաեւ խաղահրապարակի աշխատանքները: Համայնքի ղեկավարը շատ է կարեւորում բնակչության զբաղվածության խնդիրը, եւ այդ նպատակով բարերարների հետ մի շարք հավակնոտ ծրագրեր են մշակվում:
Մարտակերտի շրջանի Նոր Հայկաջուր գյուղից այստեղ տեղափոխված Քնարիկ Կարապետյանը, ում ընտանիքը նույնպես ապահովվել է նորակառույց բնակարանով, վստահ է, որ Աղավնոն ապագա ունի: «Հողն այստեղ բարեբեր է, եւ աշխատելու դեպքում այն հուսախաբ չի անի: Գյուղը եւ՛ դպրոց, եւ՛ մանկապարտեզ ունի, ուր երեխաների դաստիարակությունն ու ուսումը պատշաճ մակարդակի վրա են: Մնում է խաղաղություն եւ կայունություն ապահովել, երկիրն անվտանգ պահել, որ թշնամին նորից չխախտի մեր անդորրն ու պատերազմ չհրահրի»,- ասում է նա եւ կարծում, որ անհաջողությունները ժամանակավոր են, հայ ժողովուրդն ուղղելու է կորացած մեջքը եւ դարձյալ հաղթանակներ է տոնելու…
