2020 թ. սեպտեմբերին սկսված պատերազմը մեծ դառնություն ու ցավ, տարածքային ու մարդկային կորուստներ պատճառեց մեր ժողովրդին։ Իրենց հարազատ բնակավայրերից հեռացան հազարավոր արցախցիներ։ Պատերազմի պատճառով թշնամու տիրապետության տակ են Հադրութն ու Քաշաթաղը, Քարվաճառն ու Շուշի քաղաքը, Ասկերանի շրջանից Ավետարանոցն ու Ակնաղբյուրը, Մարտակերտից Թալիշն ու Մատաղիսը եւ այլ բնակավայրեր։ Նշված տարածքների դպրոցականներն այժմ սովորում են հիմնականում ՀՀ տարբեր մարզերի, Երեւանի դպրոցներում, որոշները՝ Ստեփանակերտում, Արցախի այլ վայրերում։
ՀՀ-ում Արցախի օպերատիվ շտաբի պետ Միքայել Վիրաբյանի՝ շրջանավարտներին հասցեագրված ուղերձում տեղեկանում ենք, որ Արցախի 284 շրջանավարտներ վերջին դասն անցկացնում են ՀՀ-ի տարբեր դպրոցներում։ ԱՀ ԿԳՄՍ նախարար Լուսինե Ղարախանյանի տեղեկությամբ՝ 2021 թ. Արցախը 1141 շրջանավարտ ունի։ Տեղահանվելուց եւ Երեւանում ժամանակավոր հաստատվելուց հետո «Հադրութի մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Իրա Թամրազյանը Երեւանում՝ Գարեգին Նժդեհի 23.1 հասցեում համախմբեց կենտրոնի աշխատակիցներին, սաներին, ովքեր բնակվում են Երեւանում, մոտակա բնակավայրերում։ Ի. Թամրազյանի եւ «Iammedia» օնլայն հարթակի համատեղ նախաձեռնությամբ, ՀՀ-ում Արցախի հիմնական ներկայացուցչության, ՀՀ-ում Արցախի կառավարության օպերատիվ շտաբի օժանդակությամբ, հունիսի 12-ին «Թեքեյան կենտրոնի» դահլիճում մեկտեղվել էին Արցախի Հադրութի, Քաշաթաղի, Քարվաճառի եւ Շուշիի շրջանների դպրոցների մոտ 100 շրջանավարտներ, ուսուցիչներ, տնօրեններ։ Ներկա էին ՀՀ-ում Արցախի մշտական ներկայացուցիչ Սերգեյ Ղազարյանը, ՀՀ եզդիների ազգային միության նախագահ Խդր Հաջոյանը (Թամոյան), ԱՀ նախագահի խորհրդական-նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ Ազատուհի Սիմոնյանը, այլ պաշտոնատար անձինք, ծնողներ։
Հանդիսավոր մասն սկսվեց Արցախի օրհներգի հնչեցումով, եղավ լռության րոպե՝ նվիրված Արցախյան բոլոր պատերազմներում նահատակված հայորդիների հիշատակին։ «Iammedia» հարթակի խմբագիր Լիաննա Ադամյանը ողջունեց ներկաներին, շնորհավորեց շրջանավարտներին։ Շնորհակալություն հայտնեց բոլորին, ովքեր նախաձեռնել, աջակցել են հանդիպմանը։ Ասաց. «Ոչ մեկի մտքով չէր անցնի հայտնվել նման իրավիճակում։ 44-օրյա պատերազմի պատճառով մայր Հայաստանը գրկել է վիրավոր զավակին՝ Արցախին։ Դժվար է ոգեւորող խոսքեր ասել այստեղ եկած շրջանավարտներին, տխուր ենք, խոնարհված, բայց խոնարհված ենք մեր քաջորդիների սխրանքի առջեւ»։ Խոսքը տալով ՀՀ-ում Արցախի մշտական ներկայացուցիչ Սերգեյ Ղազարյանին՝ Լ. Ադամյանը նշեց, որ նրա պաշտոնավարումը համընկավ Արցախյան վերջին պատերազմի օրերին, եւ այդ ընթացքում Ս. Ղազարյանը մեծ աշխատանք է կատարել տեղահանված արցախցիների բնակարանային եւ այլ հարցեր լուծելու համար։ Ս. Ղազարյանն իր շնորհավորական խոսքում ասաց. «Այսօր շրջադարձային է մեր շրջանավարտների համար. ավարտել են դպրոցը եւ նոր կյանք պետք է մտնեն։ Յուրաքանչյուրը պետք է իր հարազատ դպրոցում նշեր Վերջին զանգը, ցավոք, այսպես ստացվեց»։ Դիմելով շրջանավարտներին՝ խնդրեց ու պահանջեց, որ իրենց որոշումներում լինեն համարձակ, հասնեն երազանքներին։ Վստահություն հայտնեց, որ նույն շրջանավարտներն են կերտելու մեր հետագա հաղթանակները։ Շրջանավարտներին իրենց ուղերձն էին հղել ԱՀ ԿԳՄՍ նախարար Լուսինե Ղարախանյանը եւ ՀՀ-ում Արցախի կառավարության օպերատիվ շտաբի ղեկավար Միքայել Վիրաբյանը, ովքեր չէին կարողացել ներկա լինել հանդիպմանը։
Ընթացքում շրջանավարտներին շնորհավորեցին ու բարեմաղթանքներ հղեցին Արցախի շրջանների կրթության բաժինների, դպրոցների ներկայացուցիչներ, ուսուցիչներ, տնօրեններ։ Բոլորի խոսքում կարեւորվեց այն, որ պետք է վերադառնանք մեր տները, եւ պետք է ազատագրվեն բռնազավթված մեր բնակավայրերը։ Իսկ այս հարցում շատ մեծ է հենց նոր սերնդի դերը։ Իր ելույթում Եզդիների ազգային միության նախագահը, ողջունելով շրջանավարտներին, շնորհավորելով նոր կյանք մտնելու առթիվ, կարեւորեց հայ-եզդիական բարեկամությունը։ Ասաց, որ դժվար ժամանակները հզոր մարդկանց են ստեղծում, իսկ հզորները՝ լավ ժամանակներ։ Հույս հայտնեց՝ նույն շրջանավարտներն են այդ հզոր մարդիկ։ Տեղեկացրեց, որ մշտապես եզդիները կանգնել են հայրենիքի պաշտպանության դիրքերում։
Քաշաթաղի շրջվարչակազմի աշխատակազմի կրթության, մշակույթի եւ սպորտի բաժնի վարիչ Վարդուշ Մովսիսյանն իր ողջունի խոսքում կարեւորեց, որ Քաշաթաղի շրջանում դեռ կա գործող դպրոց՝ Աղավնոյի Գարեգին Նժդեհի անվան միջնակարգը, որտեղ հունիսի 5-ին կայացավ վերջին դաս 2 շրջանավարտի համար։ Շրջանավարտներին ողջունեցին ու շնորհավորեցին նաեւ դերասանուհի Նարինե Գրիգորյանը, Շուշիի Դանիել Ղազարյանի անվան միջնակարգ երաժշտական մասնագիտացված դպրոցի տնօրեն Գոհար Մկրտչյանը, այլք։ Իրա Թամրազյանը տեղեկացրեց, որ այս տարի իր ղեկավարած կենտրոնն ավարտել են 11 հոգի, ցերեկույթին մասնակցող 6 շրջանավարտի հատկացրեց վկայականներ ու պատվոգրեր։ Ընթացքում գեղեցիկ պարային համարով հանդես եկան Բերձորի արվեստի դպրոցի պարուհիները, դհոլի եւ դուդուկի կատարումով ներկաներին ողջունեցին Հադրութի մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոնի սաները։ Կենտրոնի ուսուցչուհի Անուշ Ստեփանյանը, ով Կոմիտասի անվ. կոնսերվատորիայի ուսանողուհի է, հանդես եկավ արցախյան բարբառով երգի կատարմամբ. երգը հնչեց առաջին անգամ, գրվել է կենտրոնում։
Ամփոփելով ցերեկույթը՝ Լ. Ադամյանը նշեց, որ օրը համընկնում է լեգենդար զորավար Մոնթեի նահատակվելու օրվա հետ, եւ հիշեցրեց հերոսի խոսքերը. «Եթե կորցնենք Արցախը, ապա մենք կշրջենք հայոց պատմության վերջին էջը»։
