Հայրենի բնությունը սիրելն ու այն անաղարտ պահելը ցանկացած մարդու պարտավորությունն է։ Սա էլ հայրենասիրություն է՝ սահմանը պաշտպանելուց ոչ պակաս…
Մենք դպրոցից պետք է դաստիարակենք մեր երեխաներին։ Իհարկե, կարեւորն ընտանիքն է, բայց եթե նույն ընտանիքի հայրը կամ մայրը, ավագ քույրն ու եղբայրն աղբը նետում են ուր պատահի, բնական է՝ փոքր երեխան նույնն է անելու։ Եվ հակառակը՝ եթե ընտանիքի ավագը գոնե մեկ անգամ սաստի փոքրիկին, որ ձեռքի նույնիսկ կոնֆետի թուղթը չնետի փողոց, տան բակ եւ այլուր, ապա հաստատ նույն երեխան այլեւս մաքուր է պահելու իր շրջապատը, հայրենի բնությունը։ Այս օրերին «Գերմանիայի միջազգային համագործակցության ընկերությունը (GIZ) Հայաստանում» հասարակական կազմակերպության ֆինանսավորմամբ եւ ՀՀ կառավարության աջակցությամբ «ԱՅ ԷՍ ԷՍ ԴԻ» (ISSD) Համայնքների կայուն զարգացման նորարարական լուծումներ» հասարակական կազմակերպությունը Գեղարքունիքի մարզում իրականացնում է «Մաքուր Սեւան» ծրագիրը՝ մաքրման աշխատանքներ են կատարում Սեւանա լիճը սնուցող գետերում։ Այդ առթիվ զրուցեցինք ծրագիրը համակարգող Գագիկ Գեւորգյանի եւ մաքրման աշխատանքներ կատարող Գեղհովիտ գյուղի բնակիչների հետ։
Գյուղի մեջտեղով է անցնում Մարտունի գետը եւ թափվում Սեւանա լիճ։ Գետի ակունքները հիմնականում Վարդենյաց լեռնաշղթայի ստորոտներում են։ Ժամանակին գետը մաքուր էր տարվա բոլոր եղանակներին։ Հիշում եմ՝ իմ մանկության տարիներին լողանում էինք գետում, փոքր ջրավազաններ սարքում։ Այն ժամանակ չկային ներկայիս կոշտ թափոնները, հատկապես՝ պոլիէթիլենային շշերն ու տոպրակները։ Իսկ այսօր այդ իրերը դարձել են չարիք մեր բնության համար։ Ամենուրեք են դրանք թափված։ Մեծ ցավ է, երբ մեր շատ հայրենակիցներ այդպես էլ չեն ուզում հասկանալ, որ չի կարելի աղտոտել բնությունը։ Ամռան եւ աշնան ընթացքում, ձմռանը շատ աղբ է թափվում Մարտունի գետ։ Ձմռանը հիմնականում սառցակալում է գետը՝ սառցաշերտի տակ թաքցնելով տարբեր թափոններ։ Գարնանը վարարում է, երբեմն վնասներ պատճառում ափամերձ տներին, այգիներին, հողատարածքներին, եւ ջուրը մեծ քանակի աղբ է հասցնում Սեւանա լիճ։
Իհարկե, նույն պատկերն է բոլոր գետերում։ Ամռան ընթացքում գետի ջուրն օգտագործվում է բանջարանոցներն ու այգիները ոռոգելու նպատակով, եւ, հատկապես երաշտ տարիներին, գետում քիչ ջուր է մնում, մամռակալում է։ Այժմ էլ ստեղծվել է հնարավորություն, եւ գյուղի բնակիչները, վերոհիշյալ կազմակերպությունների աջակցությամբ, զբաղված են գետի մաքրմամբ։ Գ. Գեւորգյանն ասաց՝ այս օրերին նույն աշխատանքներն իրականացվում են նաեւ լիճ թափվող ամենամեծ Արգիճի (Իշխանագետ, Կոթիգետ), ինչպես նաեւ Վարդենիկ եւ ընդհանրապես լիճը սնող բոլոր գետերում։ Ընդհանուր 250 աշխատող է այժմ զբաղված այս կարեւոր գործով։
Մարտունի գետը մաքրում էին 28 հոգի՝ օրավարձով։ Գոհ են վարձատրությունից, բայց դժգոհ՝ նրանցից, ովքեր չեն գնահատում մայր բնությունը, չեն գնահատում իրենց աշխատանքը։ Աշխատանքների առաջին օրվանից սկսած արդեն մաքրել են 2-3 կմ հատված։ Գետից հանված աղբը պարկերով շարել էին գետափին։ Ընթացքում այն մեքենայով տեղափոխվում է համապատասխան աղբավայր։ Աշխատակիցներից մի կին ասաց՝ իր աչքի առաջ մաքրած տարածքում ինչ-որ մեկը աղբով լի տոպրակը նետեց գետ… Նույն աշխատողների երեխաներն էլ են այժմ դարձել բնապահպան. մի երեխա ընկերոջը թույլ չտվեց պաղպաղակի թուղթը նետել գետ: Այս աշխատանքը, բացի բնությունը մաքրելուց, գյուղի բնակչության զբաղվածության ժամանակավոր հարց լուծելուց, ունի նաեւ ուսուցողական նպատակ։
Ծրագրի համակարգող Գ. Գեւորգյանն ասաց՝ իրենց կազմակերպությունը տարիների ընթացքում բազում ծրագրեր է իրականացրել նաեւ աղբահանության, տարածքների մաքրման առումով։ Մի շարք կազմակերպություններում եւ կրթական հաստատություններում արդեն տեղադրվել են տեսակավորող աղբամաններ, որոնց շնորհիվ հնարավոր է առանձնացնել պլաստիկն ու թուղթը եւ ուղարկել վերամշակման։ Վերամշակելով շշերը՝ թել են արտադրում, այլ իրեր պատրաստում։ Սրան զուգահեռ՝ հաստատություններում անցկացվում են դասընթացներ, որոնց միջոցով մարդկանց իրազեկում են, թե բնության համար որքան կարեւոր է աղբի տեսակավորումը։ Ամեն տարի մաքրման ավելի քան 20 միջոցառում է կազմակերպվում ISSD ՀԿ-ի կողմից: Մաքրման աշխատանքները հիմնականում կենտրոնացնում են ջրային գոտիներին հարող տարածքներում, մաքրում են շրջակա միջավայրը բոլոր տեսակի կոշտ թափոններից: Հավաքված թափոնները տեղում տեսակավորվում են եւ վերամշակման ենթակա նյութերը հասցվում են վերամշակման կայաններ։ Այս ՀԿ-ի կողմից Գեղհովիտ գյուղի վարչական տարածքում անցած տարի կազմակերպվել է նաեւ ծառատունկ։
Հուսանք՝ շուտով միայն մաքուր ջուր կհասնի Սեւանա լիճ, եւ այս տարի լճի ջուրը համեմատաբար պարզ ու զուլալ կլինի…
