Թուրքական պար… հայկական եկեղեցու պատին

Համացանցում կիրակի օրը տեսանյութ էր հայտնվել, որտեղ երեւում էր, թե ինչպես երեք հոգի բարձրացել են Ստամբուլի Քադըքյոյ թաղամասում գտնվող հայկական Սբ. Թագավոր եկեղեցու մուտքի պատի վրա եւ բարձր երաժշտության ներքո պարել խաչի շուրջը։

Թուրքիայի մեջլիսի պատգամավոր Կարո Փայլանը թվիթերյան միկրոբլոգում գրառում է կատարել՝ անդրադառնալով հայկական եկեղեցու պղծման փաստին։ «Դատապարտում եմ նրանց, ովքեր անհարգալից վերաբերմունք են դրսեւորել Քադըքյոյում գտնվող մեր եկեղեցու նկատմամբ, եւ նրանց, ովքեր դա թույլ են տվել»,-գրել է հայ պատգամավորը՝ պահանջելով, որ Թուրքիայի ներքին գործերի նախարարությունը հետաքննություն սկսի դեպքի վայրում ներկա գտնված եւ անգործության մատնված ոստիկանների դեմ:

Թուրքիայում իշխող «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցության խոսնակ Օմեր Չելիքը «Twitter»-ում արձագանքել է հայկական եկեղեցու պղծմանը՝ դատապարտելով այն. «Նման գործողությունները, որոնք ուղղված են մզկիթներին, եկեղեցիներին, սինագոգերին, անհարգալից վերաբերմունք են ցուցաբերում յուրաքանչյուրի նկատմամբ, մենք դրանք համարում ենք սադրանք»,- գրել է նա: Քաղաքի ադմինիստրացիան երեկ արդեն հաղորդագրություն էր տարածել, որտեղ նշված էր, որ վերոհիշյալ անձինք արդեն ձերբակալվել են իրենց տանը։ Նկատենք, որ թուրքական իշխանությունները բավականին արագ են արձագանքել՝ թույլ չտալով, որ այս ուղղությամբ կրքեր բորբոքվեն, սակայն թե ինչպե՞ս կզարգանան դեպքերը, եւ արդյո՞ք մեղավորները կենթարկվեն պատժի, դժվար չէ գուշակել։ Ամենայն հավանականությամբ որոշ ժամանակ անց նրանք ազատ կարձակվեն կամ էլ՝ լավագույն դեպքում կենթարկվեն մեղմ պատժի։

Մշակութային վանդալիզմը խորթ չէ ո՛չ Թուրքիային, ո՛չ Ադրբեջանին։ Այս երկու պետությունները բավական մեծ «հաջողություններ» են գրանցել այդ ուղղությամբ։ Մինչ թուրքական իշխանությունները դարեր շարունակ հղկել եւ կատարելագործել են իրենց տիրապետության տակ անցած տարածքներում հայկական, հունական եւ մյուս ժողովուրդների մշակութային ժառանգությունը ոչնչացնելու կամ սեփականացնելու փորձը, Ադրբեջանն այդ «վարպետությանը» հասել է մեկ հարյուրամյակի ընթացքում եւ այսօր էլ շարունակում է անպատիժ ու անարգել իրականացնել մշակութային ցեղասպանությունը։ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած տարածքներում հետեւողակնորեն «անհետանում» է հայկական հետքը կամ ձեւախեղվում։ Արցախյան երկրորդ պատերազմի օրերից սկսած մինչ օրս ոչնչացվում եւ վանդալիզմի այլ դրսեւորումների են ենթարկվում Արցախի օկուպացված շրջանների մեր հոգեւոր-մշակութային, պատմամշակութային հուշարձանները։ Մասամբ ավերված է Շուշիի Սբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին, իսկ վերջերս էլ հանվեց եկեղեցու խաչը, գրեթե ամբողջությամբ ավերված են Շուշիի Կանաչ ժամ եկեղեցու գմբեթն ու զանգակատունը, հողին է հավասարեցված Ջրականի Սբ Աստվածածին եկեղեցին, որն արձանագրվել էր ԲիԲիՍի-ի թղթակցի կողմից։ Այդ ամենն Ադրբեջանն իրականացրել է թուրքական հովանավորությամբ եւ աջակցությամբ, վերջինիս տրամադրած զենքի միջոցով։

Արցախում հայկական հետքը ոչնչացնելու, իսկ դրա անհնարինության դեպքում պատկանելիությունը վիճարկող քաղաքականությունն իրականացվում է պետական ամենաբարձր մակարդակով. մինչ Ստամբուլում պղծվում էր հայկական եկեղեցին, նույն օրը՝ բռնազավթած Շուշի էին այցելել Ադրբեջանի այլ կրոնական դավանանքների ներկայացուցիչները՝ Կովկասի մահմեդականների գրասենյակի ղեկավար շեյխուլիսլամ Ալլահշուքյուր Փաշազադեի գլխավորությամբ։ Հայկական այն եկեղեցիները, որոնք հայտնիության պատճառով հնարավոր չէ հողին հավասարեցնել, ներկայացվում են որպես այսպես կոչված՝ «ալբանական-ուդիական տաճարներ»։ Իսկ կրոնական ներկայացուցիչների հետ այցով փորձում են ցույց տալ, թե իբր Ադրբեջանում տարբեր դավանանքների ներկայացուցիչները հավասար դիրքում են։

Մշակույթը, պատմամշակութային ժառանգությունը հզոր զենք են, եւ այն Թուրքիան ու Ադրբեջանն օգտագործում են իրենց քաղաքական նկատակներն առաջ տանելու համար։ Եթե թշնամուն հաջողվի Արցախի հողից վերացնել հայկական հետքը, ապա դրանով նա կկարողանա ավելի հեշտությամբ լուծել պատմական պատկանելիության հարցը։ Մշտապես եւ հետեւողականորեն պատմական իրողությունների խեղաթյուրումն ի վերջո տալիս է արդյունք, եթե ճշմարտությունը չի ներկայացվում։ Իսկ այդ ճշմարտությունը ներկայացնելու պարտականությունը եւ հնարավորությունը ունենք միայն մենք, օտարները չեն կարող նույնքան տեղեկացված եւ սրտացավ լինել հայկական քաղաքակրթության պաշտպանության եւ պահպանման մեջ, որքան մենք։ Այո՛, կան օտարազգի գիտնականներ, մշակութային, քաղաքական եւ այլ ոլորտների հայտնի գործիչներ, որոնք մեր կողքին, մեզ հետ հավասար, երբեմն՝ առավել պայքարում են թուրք-ադրբեջանական խեղաթյուրումների, նենգափոխումների դեմ, սակայն, ամեն դեպքում, բոլոր այդ մշակութային զենքերը պետք է տրամադրենք մենք ինքներս։ Եվ պարտադիր չէ գործել միայն հակազդման սկզբունքով, Հայաստանը եւ յուրաքանչյուր հայ, հայկական կազմակերպություն կարող են ներկայացնել եւ պաշտպանել մեր մշակույթը, համամարդկային ձեռքբերումներն ու նվաճումները, նախքան դրանք կփորձեն խլել մեզանից։