Աշխարհի բազմաթիվ երկրներում նախօրեին զանգվածային խափանում էր տեղի ունեցել «Facebook» սոցիալական ցանցի, «Instagram» եւ «WhatsApp» հավելվածների աշխատանքում։ Օգտատերերը 6-7 ժամ շարունակ չեն կարողացել օգտվել «Ֆեյսբուք» ընկերությանը պատկանող սոցիալական այս հարթակներից։
Ք. գ. թ., կիբեռանվտանգության գծով մասնագետ Անահիտ Պարզյանը «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի հետ զրույցում նշեց, որ ամբողջ աշխարհն ավելի շատ է սկսել կախվածություն ունենալ սոցիալական ցանցերից եւ թվային տեխնոլոգիաներից, իսկ նախօրեին տեղի ունեցածը կարելի է յուրօրինակ սթրես վարժություն համարել աշխարհի համար, որն ի ցույց դրեց, թե մենք բոլորս որքան խորն ենք կապված այս համակարգերին, եւ մեր առօրյան որքանով է կախված այս համակարգերի հաղորդակցման մեխանիզմներից։
Թեեւ այս պահին դեռեւս հնարավոր չէ ամբողջությամբ ամփոփել եւ վերջնական եզրահանգում կատարել, սակայն կարելի է արձանագրել, որ տեղի ունեցածը անվտանգային տեխնիկական խնդիր էր եւ առաջացել էր «Ֆեյսբուք» ընկերության ներսում։ Հասկանալի է, որ տեխնիկական խնդիրը մի քանի աստիճանի է եղել. առաջինն այն էր, որ խնդրի առաջացման պատճառով խաթարվել էր ընկերության ծառայությունների մատուցման ամբողջ համակարգը, այդ թվում՝ «Ֆեյսբուքի» ներքին հաղորդակցման ամբողջ կարգը, աշխատանքի արդյունավետ կառավարման մեխանիզմը։ Այդ ամենի հետեւանքով ընկերության բաժինները հնարավորություն չեն ունեցել հաղորդակցվել միմյանց հետ եւ հստակ ձեւաչափերով իրականացնել ստանդարտ անվտանգային համակարգերի ստուգման, արձագանքման եւ վերլուծման մեխանիզմները։
Օրական ավելանում է օգտատերերի, ինչպես նաեւ փոխկապակցված ծառայությունների օգտատերերի քանակը, եւ այդ գլոբալ համակարգի համար «Ֆեյսբուքը» պետք է կարողանա նոր մեխանիզմներ մշակել, որոնք աննախադեպ են եւ աննկարագրելի։ Այն ծրագրավորումը, որը կարող էր բնական աճ ենթադրել եւ չափել բոլոր այն օգտատերերի քանակը, որոնց կարելի էր ապահովագրել համակարգերում, ներկայումս գերազանցում է ակնկալիքները, եւ ընկերության մասնագետները չեն հասցնում տեխնիկապես ստեղծել այն մեխանիզմները, որոնք կկանխարգելեին նման տեխնիկական խնդիրները։ Չմոռանանք, որ ցանկացած աշխատող տեխնիկա, ծրագիր խոցելի է։ Երեկ ականատես եղանք, որ «Ֆեյսբուքը» նույնպես խոցելի է։ «Չկա տեխնոլոգիա, որը խոցելի չլինի, ուղղակի նրանց ծառայությունների մատուցման անվտանգությունը ռեյտինգավորվում է տեխնոլոգիաների խոցելիության եւ ապահովության աստիճանների մակարդակներով»,- ընդգծեց զրուցակիցս։
«Արձանագրվել են աննախադեպ քանակի բողոքներ. գրանցվել եւ գեներացվել են 10 մլն 600 հազար բողոքներ «Ֆեյսբուքի» հետ կապված, որոնք դեռ պետք է ուսումնասիրվեն՝ հասկանալու համար՝ ընդհանուր «shutdown» է տեղի ունեցել, թե որոշ գործողություններ են մինչ այդ եղել, եւ դրա պատճառով է տեղի ունեցել «shutdown»-ը։ Իրական պատճառները հետաքննության արդյունքում պարզ կլինեն։ Այլ հարց է՝ «Ֆեյսբուքը» կհանրայնացնի պատճառները, թե ոչ կամ ինչ չափով կհանրայնացնի։ Չմոռանանք, որ այն ընդամենը կորպորատիվ կառույց է եւ տեղեկատվություն կարող է տալ այնքան, որքան հանրային պարտավորություն ունի»,- ասաց Ա. Պարզյանը։
Այսպիսով՝ տեխնիկականից այն վերածվեց նաեւ անվտանգային խնդրի, որովհետեւ խաթարվեց մարդկանց առօրյան, սովորական դարձած գործունեությունը։ Նշենք, որ «Ֆեյսբուքից» օրական օգտվում է երկու միլիարդ ակտիվ օգտատեր։ Մի շարք համակարգերում ակտիվ օգտատերերն իրենց ֆեյսբուքյան հաշիվները կապում են այլ հարթակների հետ, ինչպես օրինակ՝ օնլայն խանութներում, նոր պորտալներում գրանցվելիս կամ իրենց առողջական ապահովագրության համակարգերում որպես նույնականացման միջոց նշում են «Ֆեյսբուքի» իրենց օգտահաշիվը։ «Այսօր երեւաց «Ֆեյսբուքից» մարդկանց առօրյայի կախվածության աստիճանը, երբ խնդիրներ առաջացան տեղեկատվություն ստանալու իրավունքի իրացման հետ կապված։ Փաստացի մարդիկ չէին կարողանում ազատ տեղեկատվություն փոխանակել, հաղորդակցվել, ծառայություններ ստանալ։ Իսկ մյուս կողմից էլ՝ գործատուների իրավունքները խախտվեցին, որովհետեւ «Ֆեյսբուքում» նրանք վճարում են ժամով եւ օրով, բայց վեց ժամ շարունակ չեն կարողացել ծառայություն մատուցել եւ ստանալ, մասնավորապես, վերլուծություններ, տեղեկատվություն իրենց հաճախորդների մասին։ Չեն կարողացել նաեւ կապ ապահովել հաճախորդների հետ ոչ միայն «Ֆեյսբուքում», այլ բոլոր այն հարթակներում, որոնցով «Ֆեյսբուքը» հանդիսացել է նույնականացման հարթակ»,- պարզաբանեց մասնագետը։
Անահիտ Պարզյանը հայաստանյան հանրության ուշադրությունը հրավիրեց հասկանալու եւ գնահատելու համար, թե ի՞նչ է նշանակում «Ֆեյսբուքի», «Ինստագրամի» եւ «Whatsapp»-ի խաթարումը մեզ համար։ Մեր հասարակությունն ամեն օր տեղեկատվություն է ստանում այդ հարթակներում, միաժամանակ ինքն է գեներացնում որոշակի տեղեկատվություն, ստանում եւ մատուցում է ծառայություններ, վերլուծություններ իրականացնում, բիզնես ոլորտը նույնպես մեծապես ներգրավված է այս հարթակներում։ Հետեւաբար հարց է առաջանում, թե արդյոք ունենք այլընտրանքային հարթակներ նման ճգնաժամային իրավիճակներում։ «Երեկ հասկացանք, որ չունենք։ Սա ռիսկեր է պարունակում, քանի որ ճգնաժամային իրավիճակում, այսինքն՝ երբ անջատվում է մի հարթակը, մենք չենք ունենում տեղեկատվություն ստանալու այլընտրանքային հնարավորություն ավտոմատացված մեկ այլ հարթակում, որը կունենա նույնպիսի մեծ հանրային ներառում, որով կապահովվի հանրությանը տեղեկատվություն մատուցելու բացը։ Իհարկե, կա հեռուստատեսություն, Հանրային հեռուստաընկերությունը ամենալայնամասշտաբ հեռարձակվող հարթակն է, բայց սոցիալական հարթակում ինտերնետի մասշտաբով մենք չունենք։ Այդ թվում չկա նմանատիպ հայրենական արտադրանք, որը կկարողանար այլընտրանքային լինել գոնե ճգնաժամային իրավիճակներում եւ շարունակեր ապահովել մարդկանց բնականոն գործունեությունը»,- մանրամասնեց նա։
Տեխնոլոգիական առաջընթացին զուգահեռ ունենում ենք նաեւ ռիսկեր։ Թվային գործիքներից նման մեծ կախվածություն ունենալը մեզ խոցելի է դարձնում, իսկ տեղի ունեցածից, բնականաբար, պետք է հետեւություններ արվեն։ Պարզյանի խոսքերով՝ նախեւառաջ պետք է ճիշտ գնահատենք եւ հաշվի առնենք նման ռիսկերը։ Չնայած մեկ հարթակից օգտվելը հեշտ է եւ ունի առավելություններ, բայց մասնագետը խորհուրդ է տալիս որպես օգտատերեր դիվերսիֆիկացիա կատարել։ «Լուրեր եւ տեղեկատվություն ստանալու անխափանության տեսակետից ցանկալի է այլ հարթակներում եւս գրանցվել։ Այդ պարագայում եթե մի աղբյուրի հետ խնդիր լինի, ապա մյուսից օգտվենք։ Մյուս հետեւությունն այն է, որ եթե գրանցվում ենք տարբեր հարթակներում կամ օնլայն խանութներում ծառայություններ ստանալու, որի համար պահանջվում է նույնականացում «ֆեյսբուքի», գուգլով կամ այլ տարբերակով, ապա ցանկալի է նվազեցնել սոցիալական հարթակներից կախվածությունը»,- նշեց Պարզյանը՝ հավելելով, որ ցանկացած ճգնաժամից հետո կարելի է որոշակի քայլեր իրականացնել հաջորդ անգամ նմանատիպ իրավիճակում հայտնվելիս պակաս խոցելի լինելու համար։
