«Ռոբերտ Աբաջյանն առաջինն է, որ կրտսեր սերժանտ լինելով՝ «Արցախի հերոս» բարձրագույն կոչման արժանացավ:
Զորամասում անվանականչ է: Առաջինը հնչում է Ռոբերտ Աբաջյանի անուն-ազգանունը.
-Ռոբերտ Աբաջյան:
Զորքն ամբողջ ուժգնությամբ պատասխանում է.
-Ներկա՛…»:
Հերոս՝ ընդամենը 19 տարեկան… Երանի մեր հարեւանը բորենի չլիներ, ու չլիներ պարտադրված պատերազմ, ու չունենայինք սրբոց դասին դասվելու արժանի անթիվ-անհամար հերոս-նահատակներ: Չունենայինք Եռաբլուր ու եղբայրական ննջելատեղիներ՝ մեր հազարումի գյուղերում, ավաններում, շեներում: Չհառնեցնեինք հուշարձաններ ու կիսանդրիներ, խաչքարեր ու հուշակոթողներ մեր տարեց ու թխամորուս արեւորդիների հիշատակին: Եվ չգրվեին գրքեր, երգեր, ձոներգեր չգրվեին՝ ի փառս նրանց… Ցավոք, եւ անդրիներ են հառնում, եւ գրվում գրքեր: Եվ դեռ էլի կգրվեն՝ հավերժացնելով նրանց անունները հայոց արյունոտ պատմության մագաղաթյա էջերում:
Այդպիսի մի գիրք է ձեռքիս՝ «Ռոբերտ Աբաջյան» անպաճույճ խորագրով: Ավելի շուտ՝ այն հուշագրություն է, հեղինակը՝ Լիլիթ Հարությունյան: Հոգու սրբազան պարտք է կատարել իր հերոսին հասակակից երիտասարդ հեղինակը՝ քարտեզագրելով նրա կարճատեւ կյանքի ողջ ընթացքը՝ մանկությունից մինչեւ անմահացում: Սրդողանքով է գրել ու խոնարհումի զգացողությամբ: «Գիրքը գրել եմ երեք տարում, առանց երանգների,- նախախոսքում նշում է հեղինակը,- գրել եմ գիտակցված դադարներով՝ ժամանակն ինձ համար կարեւոր էր Ռոբերտին ճանաչելու համար: Երեք տարի շարունակ այցելել եմ Ռոբերտի ընտանիքին, ճանաչել եմ հարազատներին, մարտական ընկերներին ու հրամանատարներին…»:
Եվ ոչ միայն նրանց, այլեւ Ռոբերտի հաճախած մանկապարտեզի անձնակազմին, նրա ուսուցիչներին, դասղեկներին, իր ուսանած բժշկական քոլեջի ընկերներին, մանկավարժներին: Այսպես հատ առ հատ վերհուշերի պատառիկներով հյուսել է հերոսի կերպարը՝ անշինծու ու նյութեղեն: Արեւապաշտ ու արեւասիրտ Կյաժի (նրա մականունն է եղել) յուրաքանչյուր պատմություն հուշում է մեկ բան՝ նա մեծացել էր ոչ որպես սովորական երեխա. ոչ պահվածքն էր այդպիսին, ոչ վարվեցողությունը ցանկացած մեկի հետ ու ցանկացած պարագայում:
Իսկ գիրքն սկսվում է հեղինակի այցելությամբ Ռոբերտ Աբաջյանի մարտական դիրք, որը, բարեբախտաբար, չէր մնացել շան երախում: Նրա ուղեկիցների թվում է հերոսի հրամանատար Նվեր Ներսիսյանը, որի հայրը զոհվել է արցախյան առաջին պատերազմում. «Թշնամու հանդեպ վրեժ ունեմ դեռ երկրորդ դասարանից, հիմա թշնամուց պատասխան պիտի պահանջեմ նաեւ Ռոբերտի, Արմենակի, Քյարամի, Անդրանիկի համար: Ես թշնամու հետ անմիջական շփում եմ ունենալու տղերքի ու հորս անունից…»: Հրամանատարի խոսքերն են՝ դեպի հերոսական 116 մարտական դիրք տանող ճանապարհին: Այնուհետեւ հրամանատարը վերստին պատմում է 2016-ին հերոսացած Ռոբերտի, նրա զինակից ընկերների, սկսված չորսօրյա պատերազմի, օրհասական, հերոսացման պահի մասին. «Ես զանգում եմ Ռոբերտին, ասում է՝ հակառակորդը ինձ նկատել է, մոտենում է: Ռոբերտին հրահանգում եմ թաքստոցում մնալ, մինչեւ հասնեմ: Ռոբերտը թե՝ չէ, պարոն փոխգնդապետ, մնացել է հինգ րոպե, որ մոտենան ինձ, հենց հասնեն, կպայթեցնեմ ինձ էլ, իրենց էլ… Երբ օրեր անց վերադարձրինք մարմինը, հեռախոսը դեռ գրպանում էր՝ նռնակի բեկորներով…»:
Տասնիննամյա հերոսի ու նրա մարտական ընկերների մասին պատմող գրքում շատ տողեր, հատվածներ եմ առանձնացրել, որոնցով առավել ընդգծուն է դառնում հայրենապաշտ այս արեւորդու կերպարը՝ եւ ծառայության ընթացքում, եւ դրանից առաջ: Դրանք բոլորը կտպավորվեն ընթերցողի հիշողության անջնջելի էջերում, իսկ ես պիտի մեջբերեմ հեղինակի՝ նրա պապին ուղղված հարցի պատասխանը. «Հարցնում եք՝ հայրենիքը սիրո՞ւմ էր… Շա՛տ էր սիրում, որովհետեւ էդքան ճարպիկ լինելով՝ մինչեւ կյանքի վերջին վայրկյանը հաստատուն կանգնեց իր դիրքում… Հարցնում եք՝ հայրենիքը սիրո՞ւմ էր, ասում եմ՝ ընտանիքն էր սիրում, բարեկամներին էր սիրում, ընկերներին էր սիրում, Մոնումենտն էր սիրում՝ ամեն անկյունով, Մարալիկ քաղաքն էր սիրում, որ իր ծննդավայրը չէր, բայց ուր բոլոր հնարավոր դեպքերում գնում էր: Ես զարմանում էի, որ ամեն անկյունից բարեւում էին Ռոբերտին, ասում էի՝ Ռոբերտ, Մոնումենտում՝ հասկացա, բա Մարալիկո՞ւմ ոնց ես էդքան մարդու ճանաչում…»: Ու շարունակում է հետաքրքիր էպիզոդներով ամբողջացնել իր հերոս թոռան իրական կերպարը: Այդ կերպարին Լիլիթ Հարությունյանը շահեկան նոր երանգներ է ավելացնում Ռոբերտի ուսանած 147 դպրոցի ուսուցիչների, ծնողների, հարազատների, դպրոցական ընկերների վերհուշերով, մանկահասակ եւ պատանեկան տարիների լուսանկարներով, նրա մարգարտաշար ձեռագրերի պատճենահան օրինակներով:
Գրքի մի առանձին հատվածով Լիլիթ Հարությունյանն անդրադարձել է 116 մարտակա դիրքի քաջորդիներին՝ Անդրանիկ Զոհրաբյան, Քյարամ Սլոյան, Արմենակ Ուրֆանյան: Առանձին-առանձին ներկայացված են նաեւ այս քաջազունները՝ իրենց խաչաձեւված ճակատագրերով, խմբակային գեղանկարով, լուսանկարներով, անձնական իրերի՝ մասունքների հիշատակարաններով, հուշերով ու հարազատ մարդկանց հիշողություններով: Անշուշտ, նրանցից յուրաքանչյուրի մասին արժի, որ գրվեն առանձին գրքեր, բայց այնքանով, որքանով ներկայացրել է գրքի հարգարժան հեղինակը, արժանի է երախտագիտության, քանզի բոլորի հանդեպ խոնարհումի ու մեծարման ծնկածալ ծեսի խորհուրդ կա ամեն մի տողում…
Իսկ մենք խոնարհվենք իրենց խոնարհված կյանքով մահին հաղթած մեր ջահել աստվածներին, որոնց նմաններն այսօր կանգնած են մեր վտանգված հայրենիք-տան սահմանագծին եւ, աստված ոչ անի, հարկ եղած դեպքում, թերեւս, գոչեն Ռոբերտի նման. «Կպայթեցնեմ ինձ էլ, նրանց էլ…»: Բայց պատմության մեջ հայ զինվորը միշտ ներկա կլինի անվանականչին՝ շարունակելով Ռոբերտի եւ մեր մյուս քաջորդիների գործը՝ որպես ահեղ ցասում թշնամյաց հանդեպ…
