Իսկ ես սպասում էի քո հարսանիքին…

Գործի բերումով մայրաքաղաքի թիվ 1 միջնակարգ դպրոց էի մտել: Ճեմասրահում իմ ուշադրությունը գրավեցին արցախյան գոյամարտում նահատակված այն ազատամարտիկների մեծադիր լուսանկարները, որոնք կրթօջախի նախկին սաներն են: Ծանոթ դեմքեր տեսա այնտեղ ու սրտի խոր ցավ զգացի: Աչքերիս չհավատացի, սակայն, Բորի՛ս, երբ նաև քո թախծոտ հայացքն «ընթերցեցի» այդ չխամրող լուսանկարների մեջ: Իսկ կյանքում քեզ միշտ կենսուրախ ու ժպտադեմ էի տեսել…

Այսօրվա պես հիշում եմ խոսքերդ, Բորի՛ս. «Իսկ մի՞թե Արցախում հիմա հայերի եղեռն չի կազմակերպվում: Այսպես որ շարունակվի, Ալիևը չի էլ թողնելու հայերեն խոսենք…»: Միանգամայն իրավացի էիր, Բորիս Սարուխանյան: Արցախցու դաժան ճակատագիրն այդ ինչպե՞ս էիր գուշակել…

Հետո միջնակարգն ավարտեցիր ու զինծառայության մեկնեցիր խորհրդային բանակ: Տանկային զորամասում էիր ծառայում: Երբ զորացրվեցիր և տուն վերադարձար, արդեն առաջին կարգի նշանառու էիր: Ընկերներդ մտերմաբար կատակում էին. «Հետաքրքիր մարդ ես, չէի՞ր կարող մի կարգին մասնագիտություն ձեռք բերել: Էստեղ ո՞ւմ վրա ես նշան բռնելու…»: Քո պատասխանից գոհ սրտաբուխ ծիծաղեցին տղաներն ու մեջքիդ թմթմփացրին, բայց այդ պահին նպատակահարմար չգտար նրանց հիշեցնել, որ հրաշալի լուսանկարիչ ես, ու հենց առաջին հերթին իրենք են հայտնվելու քո օբյեկտիվում, իսկ հանած լուսանկարներդ մշտապես տեղ են գտնելու նրանց հուշալբոմներում…

Տարիները սահեցին արագ: Սիրած հարսնացու ունեիր և դու ձեր տան միակ արու զավակն էիր: Ու չնայած ծնողներիդ հորդորներին, չհասցրիր ամուսնանալ… Ասացիր՝ դեռ ժամանակ շատ կա: Մինչդեռ մոռացար, որ ժամանակը չի սպասում:

Հետո Սումգայիթում ու Բաքվում հայերի եղեռն եղավ: Թուրքը խուժեց իմ և քո մայր Արցախը՝ փորձելով ամեն գնով հայաթափել մեր պապերի երկիրը և պղծել հող հայրենին: Ինչպես ասում են, հայրենիքը վտանգված էր, և օրհասական պահեր էր ապրում ժողովուրդը: Արցախահայության գլխին կրկին թուրքի յաթաղանն էր կախված: Կռիվ էր, արյուն… Հերթական գոյամարտի ճակատագիրն էր որոշվելու հայոց 10-րդ նահանգում: Եվ Արցախը մեծ ու փոքրով ոտքի վրա էր, պատրաստվում էր դիմակայել թշնամուն և նահանջելու տեղ չուներ: Դու արդեն կամավորական էիր և «մշտական գրանցում» էիր ստացել Ասկերանի շրջանի նորաստեղծ պաշտպանական գնդում:

Հարազատներիդ տեսակցելու համար մեկ օրով տուն էիր եկել: Մարտական ընկերներդ խնդրել էին քեզ հետ վերցնել լուսանկարչական ապարատդ: Ասել էին՝ պետք կգա, չի իմացվի… Նրանց խնդրանքը չմերժեցիր, իհարկե, բայց միաժամանակ քո պարտքը համարեցիր տղաներին տեղյակ պահել. «Չնեղանաք, տղերք, ես հիմա տանկի նշանառու եմ ու այսուհետև իմ տեսադաշտում թշնամուն պիտի որսամ… Լուսանկարչական ապարատը խաղաղ օրերի համար է…»:

Ու գործի անցար քո տանկով, Բորի՛ս: Փողն ուղղում էիր ազերիների մարտական մեքենաների վրա ու միշտ էլ անվրեպ էիր, ամենաբարդ ու դժվարին իրավիճակներում կարողանում էիր արագ կողմնորոշվել: Քո քաջության ու համարձակության մասին լավ գիտեին հրամանատարներդ: Դրանում կրկին համոզվեցին, երբ մասնակցեցիր Քարագլխի, Նախիջևանիկի, Աղբուլաղի ազատագրության համար մղված թեժ կռիվներին և մարտական առաջադրանքդ կատարեցիր գերազանց: Ապա հրետանավորների հետ հայտնվեցիր Մարտակերտի շրջանի այն բնակավայրերում, որոնք գերեվարել էր թշնամին: Գյուլաթաղի ազատագրության ժամանակ վիրավորվեցիր, սակայն տանկը չլքեցիր, մինչև արժանի փոխարինող չուղարկեցին:

Վերքերդ դեռ կարգին չէին սպիացել: Ու որքան էլ մայրդ՝ Ռոզան, քույրդ՝ Անահիտը աղերսում էին գոնե մի քանի օր էլ պառկել, մինչև լրիվ կապաքինվես, անզիջում էիր: Մորդ սիրալիր փարվեցիր ու փորձեցիր հանգստացնել. «Մա՛մ, այ կտեսնես, այս անգամ շուտ եմ վերադառնալու: Աղդամը վերցրեցինք թե չէ, աչքալուսանքի եմ գալու: Եթե դեմ չես, իմ տանկով Խաչեն կմտնեմ ու Գայանե հարսնացուիս էլ հետս կբերեմ… Միայն թե աղաչում եմ՝ իմ հետևից լաց չլինես, մա՜մ…»:

Մարտական ճանապարհդ Աղդամից ձգվեց մինչև Հորադիզ, մասնակցեցիր բազմաթիվ բարդ ռազմագործողությունների՝ քո հաշվին գրանցելով հակառակորդի տեխնիկայի և կենդանի ուժի մեծ կորուստներ: Հայկական ուժի հարվածներից հակառակորդը խուճապի էր մատնվել և զինադադար կնքելու խնդրանքով բանակցել էր փորձում ՊԲ հրամանատարության հետ: Զորամասի հրամանատարությունից թույլտվություն էիր ստացել մարտական առաջադրանքդ կատարելուց հետո տեսակցության գնալ հարազատներիդ, սակայն ճակատագիրն անչափ դաժան եղավ քո նկատմամբ, Բորի՛ս: 1994-ի ապրիլի 12-ին Աջարլի բնակավայրի շրջակայքում մղվող կռիվներից մեկում թշնամու գնդակը մահացու խոցեց սիրտդ:

Ավա՜ղ, առաջին անգամ քո խոսքը դրժեցիր, Բորի՛ս, ու հարսնացուիդ այդպես էլ տուն չտարար… Իսկ մայրդ, որ անհամբեր պահում էր քո և սիրած հարսնացուիդ ճամփան, մի օր էլ կարոտից մոմի պես անխոս վառվեց ու հանգավ…

Իսկ ես, Բորի՛ս, սպասում էի, թե ինձ էլ կհրավիրես քո հարսանիքին…