Ստեփանակերտում` Արցախի ազատամարտիկների միության հարեւանությամբ գտնվող պուրակում Անմահ հերոսների հիշատակի պատին հազարավոր լուսավոր ու արդեն սրբացած մեր տղաների լուսանկարներն են՝ ժպտերես ու տխուր, հանգիստ ու մտածկոտ…
Տղերքը, որ պետք է շենացնեին մեր երկիրը, տղերքը, որ շինարար էին ու բժիշկ, ճարտարապետ ու գիտնական, հողագործ ու այգեպան, արվեստագետ ու արհեստավոր, տղերքը, որ պետք է դառնային նույն մասնագետները, զինվորագրվեցին հայրենիքի փրկությանը եւ ընկան ռազմի ճամփաներին։ Ապրիլի 18-ի երեկոյան ԱՀ ԿԳՄՍ նախարարության Լեզվի տեսչության պետ Արտակ Ղուլյանի հետ անցանք Տղերքի պատի մոտով։ Շատ են նաեւ ծանոթ անմահ հերոսները, հատկապես՝ Քաշաթաղի շրջանից։ 2020 թ. սեպտեմբերի 27-ին շատ կամավորականներ առաջնագիծ մեկնեցին նաեւ Քաշաթաղի զինկոմիսարիատից։ Ճանապարհեցինք՝ հավատով, որ հաղթանակած տուն են գալու։ Սակայն այսօր հայրենիքի կորուստը, տղերքի նահատակությունը ծանր հարված են մեր ազգի համար։ Անմահների հիշատակը միշտ պետք է վառ պահենք։ Քաշաթաղի շրջանից այս պատերազմում մասնակցեցին շատերը՝ ժամկետային ու պայմանագրային զինծառայողներ, պահեստազորայիններ, կամավորականներ, աշխարհազորայիններ։
Պատերազմի ավարտից հետո պարզ դարձավ՝ շրջանից 80 զոհ ու անհետ կորած ունենք։ Այսօր էլ 10-ից ավելի անձ համարվում է անհետ կորած, դեռ հայտնի չէ նրանց գտնվելու վայրը, ողջ կամ նահատակ լինելու մասին։ Արցախի Հանրապետության նախագահի կողմից Քաշաթաղի շրջանից 34 նահատակված քաջորդիներ հետմահու պարգեւատրվել են։ Ապրիլի 19-ին Հայաստանի Հանրապետությունում Արցախի Հանրապետության մշտական ներկայացուցչությունում տեղի ունեցավ պարգեւատրման արարողություն։ Ներկա էին հերոսների հարազատներ, մարտական ընկերներ, Քաշաթաղի շրջվարչակազմի ղեկավար Մուշեղ Ալավերդյանը, տեղակալ Գեւորգ Մնացականյանը, աշխատակազմի ղեկավար Դավիթ Դավթյանը, աշխատակիցներ, հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, հյուրեր։ Արցախի Հանրապետության պետական սահմանը պաշտպանելիս ցուցաբերած արիության եւ խիզախության համար Քաշաթաղի շրջանից 5 զինծառայող՝ Գրիգորյան Համլետ Մայիսի, Առաքելյան Վարդան Վաչիկի, Սարդարյան Դավիթ Սամվելի, Մարտիրոսյան Հրաչյա Գալուստի եւ Իսրայելյան Ռուսլան Սերգեյի, հետմահու պարգեւատրվել են «Արիության համար», իսկ 29 անմահ հերոս՝ «Մարտական ծառայություն» մեդալներով։
ՀՀ-ում ԱՀ մշտական ներկայացուցիչ Սերգեյ Ղազարյանը ողջունելով ներկաներին՝ ասաց. «Արցախի իշխանության եւ ողջ ժողովրդի անունից գլուխ եմ խոնարհում բոլորիդ առաջ։ Մեր տղաների սխրանքի շնորհիվ հայ ազգը կարող է արժանապատիվ ապագա ունենալ։ Նման դեպքերում բառեր գտնելը դժվար է, ոչ մի բառով հնարավոր չէ արտահայտել այն զգացողությունները, որ կան։ Շնորհակալություն ձեզ բոլորիդ, որ նման զավակներ եք դաստիարակել՝ լուսավոր եւ պարծենալու արժանի։ Դա մեզ հիմք է տալիս վաղվա օրվա նկատմամբ վստահություն ունենալ։ Եվ մեր բոլորիս պարտքն է՝ այդ տղաների կիսատ մնացած գործը ամեն մեկս մեր կարողությունների չափով շարունակենք, եւ մոտ ապագայում ունենանք հնարավորություն մեր հայրենիքը նորից տեսնելու…»։
Քաշաթաղի շրջվարչակազմի ղեկավար Մուշեղ Ալավերդյանն իր ելույթում ասաց. «Շնորհակալություն եմ հայտնում այն ծնողներին, որոնց հերոս-լույս տղաները հետմահու պարգեւատրվել են։ Շատերին ճանաչել եմ, ոմանց հետ մանկուց ընկերություն եմ արել… Ամեն դեպքում, սա է մեր իրականությունը, ինձ եւ բոլորիդ ցանկանում եմ՝ այս պահից սկսած փորձենք ժպտալ, դուք մեզ պետք եք, մենք տարբեր հարցերով կապված միշտ պատրաստ ենք ձեզ աջակցել, օգնել»։ Զրույցի ընթացքում Մ. Ալավերդյանը տեղեկացրեց՝ շրջվարչակազմի աշխատակազմի հետ խորհրդակցել են եւ հերոսների պարգեւատրման հարցով դիմել ԱՀ մշտական ներկայացուցչին։ Ինչ վերաբերում է մնացած նահատակներին, նրանք նույնպես պարգեւատրվելու են ԱՀ նախագահի կողմից։ Բոլոր անմահ հերոսներին կշնորհվի արժանի պարգեւ։
Բերձորի արվետի դպրոցի տնօրեն Կարինե Մովսիսյանը, ով նաեւ տնօրինում է «Վերադարձ դեպի Քաշաթաղ» հասարակական կազմակերպությունը, նույնպես շնորհակալություն հայտնեց հերոսածին ծնողներին եւ ասաց. «Շատ դժվար է խոսել, հատկապես, երբ պարգեւատրվողների մեջ են նաեւ քո աշակերտները՝ Հունան Խանամիրյան, Գոռ Սարգսյան, Տիգրան Մկրտչյան, Աշոտ Կոստանյան… Այն երեխաները, որոնց մանկուց ճանաչել եմ։ Ուզում եմ խորին շնորհակալություն հայտնել բոլորիս անունից, ուզում եմ՝ բոլորդ հիշվեք, հերոսնե՛ր, ոչ միայն այսպիսի առիթներով, այլ հիշվեք ամեն օր, ամեն վարկյան, ուզում եմ՝ ձեր երեխաների, թոռների կյանքն անցնի անամպ երկնքում…»։
Քաշաթաղի շրջանի Սոնասարի գյուղական համայնքից է Համլետ Գրիգորյանը, ում մասին համայնքապետարանի ֆեսբուքյան էջում գրված է. «Մեր հպարտությունը միախառնվում է ցավի ու տառապանքի հետ, բայց միշտ հաղթում է… Մենք Համլետի նման հերոս ունենք, մենք միշտ հիշելու ու մեծարելու ենք մեր հերոս գործընկերոջն ու նրա նման հերոսացած բոլոր հայորդիներին…»։ Պարգեւատրվողների շարքում նաեւ եղբայրներ կան։ Ուռեկանից Սուրիկ Միքայելյանի Սամվել եւ Սեյրան որդիները պատերազմի առաջին օրը հասան մարտադաշտ, մարտնչեցին հերոսաբար եւ նահատակվեցին հայրենիքի պաշտպանության մարտերում։
…Երբեմն թերթում եմ տարիների ընթացքում գոյացած արխիվս, որում նաեւ նույն հերոսների լուսանկարները կան խաղաղ ու ռազմի ժամանակներում, դպրոցական տարիներից։ Սարո Թունյանը դեռ պատանի հասակում աչքի էր ընկնում իր հայրենասիրությամբ, հայրենի Շրվականի տարածքում հայոց պատմական հուշարձաններ էր գտնում, տեղյակ պահում, միասին ուսումնասիրում էինք։ Մանվել Դալլաքյանի հետ 2016-ին Մատաղիսում էինք՝ առաջնագծում։ Իսկական զինվոր էր։ Բերձորցի Գալստյան Ռոբերտը մշտաժպիտ իր էությամբ շատերի հարազատն էր, ընկերը, մտերիմը… Գեւորգ Սիմոնյանը 2010-ից Ուռեկանի դպրոցում զինղեկ էր աշխատում։ Ամուսնացած էր, 2 երեխայի հայր. 2020 թ. սեպտեմբերի 28-ից հոկտեմբերի 3-ը մասնակցել է Ջրականի թեժ մարտերին եւ ընկել հոկտեմբերի 3-ին՝ հերոսի մահով։ Ամենամեծ պարգեւը տղաների ու նրանց հարազատների համար հայրենի երկրի ազատագրումն է, եւ միայն այդ ժամանակ Անմահների հոգիները հանգիստ են առնելու։
