Ամեն անգամ գյուղ մտնելիս այցելում եմ Արցախյան երեք պատերազմներում նահատակված տղաների շիրիմներին, խոնարհվում սրբացած հուշաքարերի առաջ, լուռ «ընթերցում» նրանց թախիծը, խորհրդավոր հայացքները: Հուշահամալիրը, որտեղ ամփոփված են զոհված 37 այգեստանցիների մասունքները, յուրահատուկ «Եռաբլուր» է հիշեցնում: Նրանցից յուրաքանչյուրը հարազատ, թանկ անուն է ինձ համար, եւ, բնականաբար, ուրախ ու տխուր հիշողություններ ունեմ նրանց հետ կապված: Իմ հայրենակիցները, իմ արծվաբույն Այգեստանի արծիվ տղաները… Այսօր նրանցից մեկի մասին եմ ուզում պատմել…
Գումարտակի ամենակրտսեր, սակայն խիզախ ու համարձակ զինվորներից էր Դավիթը: Չնայած ավագները բարդ ու դժվարին գործողությունների ժամանակ ամեն կերպ ձգտում էին նրան խնայել` հեռու պահել փորձանքից, Դավիթն անդրդվելի էր: Հաճախ էլ նեղանում էր. «Երեխայի տե՞ղ եք դնում, պատերազմում բոլորն էլ զինվոր են, ու արտոնյալներ չպետք է լինեն: Չեմ հասկանում, ինչո՞ւ պետք է ուրիշներն իմ փոխարեն իրենց կյանքը վտանգեն, իսկ ես` գլուխ պահեմ…»:
Եվ ավագանին ստիպված էր նրա հետ «հաշվի նստել»… Դեռ 17-ը չէր բոլորել, երբ առանց ծնողներին տեղյակ պահելու, նորաստեղծ գումարտակի հրամանատարությանը դիմեց՝ իրեն զինվորագրելու:
-Մեկ-մեկ էլ ինձ էր խնդրում, որպեսզի միջնորդեմ,- հիշում է նախկին ազատամարտիկ Վլադիմիր Վերդիյանը:
Ճիշտ է՝ կտրականապես չմերժեցին, սակայն համաձայնություն էլ չտվին` պատճառաբա-նելով, թե հասակը «չի բռնում», եւ տասնյոթ տարին լրանալուն պես կընդունեն: Մինչդեռ վաշտի հրամանատար Գարիկ Դադայանը հպարտությամբ ու հիացմունքով նայում էր կա-յուն կամքի տեր համարձակ այդ զինվորին եւ խնայելով՝ փորձում փոքր-ինչ ձգձգել, ժա-մանակ շահել…
Հայրն իմացավ այդ մասին. «Լսել եմ՝ ինձանից թաքուն ես ուզում գործ բռնել, բա եղա՞վ: Ես քեզ լավ եմ հասկանում, տղաս, պատերազմն իր օրենքներն ունի: Երբ հայրենիքը վտանգված է, յուրաքանչյուր տղամարդ պիտի կանգնի նրա պաշտպանության դիրքերում: Ես դեմ չեմ քո վճռին, սակայն մայրդ շատ է տագնապում, ասում է` գոնե 17-ը լրանար, նոր միայն բանակ գնար»…
-Բայց երկու-երեք ամսում ի՞նչ է փոխվելու,- շարունակում էր անզիջում մնալ Դավիթը:- Իմ հասակակիցներից շատերը տանկ ու զրահամեքենա են վարում: Ոմանք էլ` ինքնաթիռ: Մի ինքնաձիգն ինչ է, որ չկարողանամ հետը… լեզու գտնել:
Երկու օր չանցած՝ զինվորի նոր համազգեստ հագած Դավիթը հայտնվեց տանը եւ, ինք-նաձիգն ուսն առնելով, դիմեց ծնողներին.
-Շարունակ խոսում եք երեսիս, կարծում եք` փոքր երեխա եմ:
Ապա հայացքով թեքվելով մոր կողմը` խորամանկ ժպտում է, ու նորածիլ բեղերը շոյելով, փորձում ստանալ նրա համաձայնությունը.
-Միայն ճիշտն ասա, մամ, զինվորի նմա՞ն եմ, թե՞ չէ…
Մոր սիրտը չի դիմանում, ու նա լացը մի կերպ խեղդելով՝ գրկում է առաջնեկ որդուն ու համբուրում:
-Մեզ համոզում, «խեղճացնում» ես, էլի, որ համաձայնենք: Էնպես էլ հագել ես, ասես ոչ թե պատերազմ, այլ զինվորական շքերթի ես մեկնում… Խոսելու տեղ չես թողել… Որ հայրդ չի առարկում, ես ինչպե՞ս կարող եմ ճանապարհիդ կանգնել: Քեզ մատաղ, անփորձ եղիր, վտանգից միշտ հեռու: Չմոռանաս, որ տանը քեզ անհամբեր սպասում ենք…
Հետո, որպեսզի զգայուն որդին շատ չտխրի, մայրն արցունքների միջից փորձեց կատա-կել.
-Լսել եմ, թե սիրած հարսնացու ունես, ճի՞շտ են ասում, տղաս…
-Եսի՞մ, մամ… Դե որ այդ մասին խոսում են, երեւի մի բան կա, էլի: Ժամանակը գա` կիմա-նաս:
Ուղիղ մեկ տարի նա գումարտակի տղաների հետ մարտական նույն ճանապարհն ան-ցավ` կռվելով ամենատարբեր ուղղություններում, ամենադրական կողմերով դրսեւորելով իրեն: Վիրավորվում էր, երբ իրավիճակի բարդությունից ելնելով՝ խորհուրդ էին տալիս «հերթափոխի դուրս չգալ»: Նման դեպքերում ուղղակի խնդրում էր չխոչընդոտել` իրեն «խաղից դուրս չթողնել»:
Քաջությունն ու խիզախությունը Դավիթը ժառանգել էր իր Սեդրակ պապից: Նրա պես ան-վախ էր ու կռվում էր համարձակ` փառավորելով իրեն: Տարիքով ամենակրտսերը լինե-լով` ոչ մի դժվարության առաջ չէր երկնչում:
Մեր ազատամարտիկների անվտանգ առաջխաղացումն ապահովելու համար տղերքը հրամանատարությունից հանձնարարություն էին ստացել ականազերծել ճանապարհը: Գրեթե մեկ ամիս առաջ Դավիթը Նախիջեւանիկ-Քյաթուկ պաշտպանական գծում էր, ըն-կերների հետ: Ընդամենը մեկ օրով տեսության էր եկել ծնողներին: Առավոտյան նա հրա-ժեշտ տվեց տնեցիներին: Եվ ոչ ոքի մտքով չէր անցնում, թե Դավիթն այլեւս իր կամքով տուն չի վերադառնալու: Չարաբաստիկ այդ օրը` 1992 թ. հուլիսի 9-ը, ճակատագրական եղավ նրա եւ դասակի մյուս տղաների համար: Մահացու վիրավորվել էր, եւ կյանքը փրկե-լու համար ուղղաթիռով Երեւան էին հասցրել: Ավաղ, Դավիթը երկար արյունահոսությու-նից կորցրել էր գիտակցությունը եւ հազիվ երկու օր դիմացավ…
Հուլիսի 11-ին ողջ գյուղը սգաց նրա ողբերգական մահը, եւ այգեստանցիները վերջին հրաժեշտը տվեցին քաջարի զինվորին: Իսկ ընդամենը երկու շաբաթ հետո Դավիթը պի-տի դառնար 18 տարեկան…
