Քաջերի հարությունն է մահը։
Գարեգին Նժդեհ
Երեւանի Դավիթաշենի 4-րդ թաղամասում է գործում Հենրիկ Խաչատրյանի անվան թիվ 199 հիմնական դպրոցը, որտեղ սովորել են Արցախյան վերջին 44-օրյա պատերազմի անմահ հերոսներ Կարեն Ղազարի Կարապետյանը եւ Վարդան Դավիթի Ամալյանը։ Մայիսի 28-ին՝ Հայոց առաջին Հանրապետության հռչակման օրը, այս կրթօջախում կայացավ դասարանի անվանակոչության արարողություն։ Դպրոցի մուտքից մինչեւ 2-րդ հարկ պատվո պահակ էին կանգնել զինվորական համազգեստով աշակերտները՝ աղջիկ ու տղա։ Իսկ հերոսներին նվիրված պաստառը դպրոցի միջանցքում է, եւ աշակերտներն ամեն օր «շփվում» են նրանց հետ, նրանց ոգով դաստիարակվում։ Արարողության մասնակիցներն սկզբում ունկնդիր եղան աշակերտների ոգեւորող երգին՝ նվիրված հերոսներին։ Այնուհետեւ կայացավ դասարանի ցուցանակի բացման՝ հուզմունքով լի արարողությունը։
Անմահ հերոսներ Կարենի եւ Վարդանի մայրերը՝ Սուսաննա Հարոյանն ու Արմինե Ամալյանը, բացեցին իրենց զավակների անվան դասարանի ցուցանակը։ Այս դասասենյակում են նրանք առաջին դասարանում սովորել։ Ներսում՝ դիմացի պատին, Վարդանի ու Կարենի մասին պատմող լուսանկարներ են, կենսագրական տվյալներ, նրանց մտքերը, պարգեւները։ Արցախում ծառայող հոգեւորականը՝ տեր Սերովբեն, Տերունական աղոթքով սկսեց արարողությունը։ Հայոց եկեղեցու սպասավորն անդրադարձավ Արցախյան բոլոր պատերազմներին, որոնց ընթացքում ունեցանք հազարավոր նահատակներ ու մարտիրոսներ, հաղթանակներ ու, ցավոք՝ վերջին 44-օրյայի ընթացքում՝ պարտություն։ Սակայն մեր նահատակ անմահ հերոսները հաղթել են։ Դիմելով հերոսների ծնողներին՝ հոգեւոր հայրն ասաց. «Ցավ է, հասկանում եմ՝ զավակ եք կորցրել, բայց ձեր զավակը բոլորիս համար հերոս է։ Ձեր զավակները նահատակվել են հանուն բոլորիս անվտանգության, նրանք իրենց կյանքը տվել են հանուն հայրենիքի։ Նրանք իրենց մարտիրոսով սրբագործվեցին, մաքրվեցին աշխարհիկ մեղքերից, իհարկե, եթե գործել էին տղայական տարիքում։ Նրանք՝ զենքները ձեռքերին, գիտակցելով գնացին առաջ՝ իմանալով, որ հնարավոր է հետ չգան…»: Այնուհետեւ հոգեւոր հայրն իր խոնարհումը բերեց նահատակ տղաների ու նրանց ծնողների, հարազատների առաջ։ Դիմելով Վարդանի ու Կարենի ծնողներին՝ ասաց, որ նրանք պետք է հպարտ լինեն՝ հերոսներ են ծնել ազգի համար, հերոս են դաստիարակել, հերոսներ, ովքեր իրենց կյանքը նվիրեցին հայրենիքին եւ սրբացան։ Շնորհակալություն հայտնեց նաեւ հերոսների ուսուցիչներին, որ ճիշտ են աշխատել, լավ սերունդ են դաստիարակել, նրանց մեջ հայրենասիրություն են սերմանել։
Վարդան Ամալյանի մայրը՝ երգչուհի Արմինե Ամալյանը, պատմեց որդու մանկության, պատանեկության մասին։ Հատկապես անդրադարձավ նրա ստեղծագործություններին, որոնք իր ու ամուսնու, հարազատների համար սուրբ մասունք են։ Դեռեւս մանուկ հասակում Վարդանը խոսել է այսօրվա մասին, մեր երկրի սահմանների փակման մասին։ Եվ սա ծնողների համար նաեւ վկայություն է. ուժ է տալիս ապրելու։ «Իմ տղան գիտեր՝ ինչ պետք է լինի…»,- ասաց Արմինեն, ով ամուսնու գրած «Օրորոցայինը» հաճախ էր երգում որդու սնարի մոտ, բեմում։ Արտյում Սարգսյանը՝ Վարդանի մարտական ընկերը, պատմեց, որ վերջին անգամ ընկերոջը տեսել է Վարանդայի տարածքում, որտեղից տեղափոխել են Շուշի։ Չեն պատկերացրել՝ ինչ վիճակ է այդ ժամանակ բերդաքաղաքում, նույնիսկ ուրախացել են, որ ընկերներին անվտանգ տարածք են տանում։
Բազմազավակ ընտանիքից էր 2001 թ. նոյեմբերի 6-ին ծնված Կարեն Կարապետյանը, ում ավագ եղբայրը նունպես զոհվել էր։ Զարդարվեստի պետական քոլեջի սան էր, որ զորակոչվեց հայոց բանակ։ Ծառայում էր Արցախի ՊԲ «Մարտունի 2» զորամասում, երբ սկսվեց պատերազմը։ Օրեր շարունակ մարտնչել են հերոսաբար՝ փորձելով դուրս գալ թշնամու շրջափակումից, սակայն հոկտեմբերի 28-ին նահատակվեց քաջորդին։ Թշնամու օղակում էլ Կարենը փորձել է ոգեւորել ընկերներին։ Մայրը՝ Սուսաննա Հարոյանը, պատմեց, որ բրդուճներ է սարքել, տվել ընկերներին՝ հույս տալով՝ Աստված կօգնի։ Սակայն մի քանի ժամ անց թշնամին հարձակվում է։ Կարենը դուրս է գալիս թաքստոցից՝ լսելով ոտքերի ձայն եւ նահատակվում։ Դպրոցի հանդիսությունների դահլիճում ներկաները ունկնդիր եղան դպրոցականների ելույթներին։ Իրենց ավագ ընկերների եւ ոգեշնչողների մասին արտահայտվեցին դպրոցի 9-րդ դասարանի աշակերտները, ովքեր շուտով հրաժեշտ են տալու հարազատ կրթօջախին։
Վարդանը ծնվել է 2001 թ. հունվարի 18-ին Երեւանում։ Սովորել է նաեւ Ավետ Տերտերյանի անվան արվեստի քոլեջի դաշնամուրի բաժնում։ Զբաղվել է կարատեով, ֆուտբոլով, բռնցքամարտով։ Բանակ է մեկնել ֆիզիկական կուլտուրայի եւ սպորտի ինստիտուտի առաջին կուրսից։ Պատերազմի առաջին օրվանից մասնակցել է մարտերին Հադրութից մինչեւ Շուշի եւ մարտիրոսվել նոյեմբերի 8-ին՝ չնահանջելով դիրքերից։ Կարենի մասին պատմեցին համադասարանցիներ Արամ Գալստյանն ու Կարեն Հովհաննիսյանը, ովքեր նույնպես 44-օրյայի մասնակից են, տուն են եկել պարգեւներով։ Իրենց ընկերոջը ներկայացրեցին որպես ընտանիքի լավ զավակի, ով դեռեւս պատանի, օգնում էր ծնողներին։ Կարենի ավագ քույրը անհուն կարոտով խոսեց եղբոր մասին։ Իսկ որ Կարենը պետք է գործեր քաջագործություն, քույրը չէր կասկածում. նա զտարյուն սասունցի էր։ Նրանց մեծ պապը՝ Մովսեսը, գաղթել էր Սասունից եւ բնակություն հաստատել Աշնակ գյուղում։ Քրոջ համար եղբայրը ողջ է, եւ ասաց՝ հպարտ է, որ ունի Կարեն եղբայր։ Անմահ հերոսների մասին խոսեցին նաեւ նրանց դասվարները, դասղեկները։
Վիոլետա Բեջանյանը, ով ընդամենը կես տարի է, ինչ ղեկավարում է այս դպրոցը, ասաց, որ ինքը չի ճանաչել հերոսներին, սակայն պարտավորություն էր նրանց անվան դասարան բացել։ Ասաց՝ պատերազմը ցույց տվեց, որ մեր ազգի միակ դաշնակիցն ու պաշտպանը հայոց բանակն է, հայ զինվորը։ Արարողությանը ներկա էր նաեւ Դուշման Վարդանի քույրը՝ Արմինե Ստեփանյանը, ում համար կրտսեր Վարդանը նույնպես եղբայր էր, մասնակցել է նրա երդման արարողությանը, պատերազմի ողջ ընթացքում կապ պահպանել հետը։ Դժվար է հայ կնոջ, մանկավարժի համար. արցախյան առաջին պատերազմում նահատակվեց ազգային հերոս եղբայրը, ով ազատագրել էր Շուշին, իսկ նրա անվանակիցը նահատակվեց նույն Շուշիում։ «Մենք պետք է հասնենք նրան, որ ազատագրված Շուշիում փողոցներ կոչենք հերոսների անուններով, բայց՝ առանց արյան… Պետք է մեր գիտությունը զարգացնենք։ Հայ մայրը հավերժ սգացող չպետք է լինի։ Տղաները հաղթել են մահվանը»,- ասաց Ա. Ստեփանյանը։ Վարդան Ամալյանի հայրը՝ ճանաչված երգիչ-երգահան Դավիթ Ամալյանը գոհունակություն հայտնեց դպրոցի անձնակազմին։ Լինելով ազատամարտիկ ու Հայաստանի հերոս Դուշման Վարդանի զինվորն ու զինակիցը, Դավիթն իր առաջնեկին Վարդան կոչեց՝ ի հիշատակ 1992 թ. հուլիսի 3-ին Արցախի Միրուշեն գյուղում նահատակված հրամանատար-զինակցի եւ վաղամեռիկ հոր։ «Սիրո դրսեւորման լավագույն ձեւն անձնազոհվելն է»,- ասաց Դավիթը եւ առաջարկեց ծափերի արժանացնել բոլոր անմահ հերոսներին, ովքեր հասել են կատարելության։
