Ըստ դոկտորի՝ իրանական բնական գազը Հայաստանի տարածքով երրորդ երկրներ արտահանելու մասին խոսույթը բավական խնդրահարույց է՝ հաշվի առնելով մի շարք հանգամանքներ: Նախ՝ լոգիստիկան: «Իրան-Հայաստան գազամուղն ավարտվում է Արարատի մարզում եւ չի կարող օգտագործվել տարանցման համար: Իսկ եթե, այնուամենայնիվ, նման նպատակ հետապնդվի, ապա անհրաժեշտ կլինի կառուցել նոր խողովակաշար, ինչն առկա աշխարհաքաղաքական իրողություններում շատ դժվար է պատկերացնել: Հարկ է նաեւ նշել, որ բավական նեղ տրամագիծ ու ընդամենը 2.3 մլրդ խմ թողունակություն ունեցող Իրան-Հայաստան գազամուղը կառուցվում էր մոտ 6-7 տարի: Տարանցիկային գազամուղը ենթադրում է շատ ավելի մեծ թողունակություն ու, հետեւաբար, շատ ավելի մեծ ժամանակային ռեսուրս, հետեւաբար, անգամ նոր գազամուղի կառուցման հարցը պետք է դիտարկել երկարաժամկետ կտրվածքով: Միաժամանակ, որպես կանոն, միջազգային գազամուղի կառուցումը նախաձեռնվում է գազ արտահանող պետության կողմից: Իրանական պաշտոնական եւ փորձագիտական խոսույթում դա իսպառ բացակայում է»,- ասաց Վ. Դավթյանը:
«Համաշխարհային գազի շուկան էլ փոփոխություններ է կրում։ Այս դեպքում գուցե խոսքը հեղուկացվա՞ծ գազի մասին է». «ՀՀ»-ի դիտարկմանն ի պատասխան մեր զրուցակիցը նախ նշեց, որ այո, գազի համաշխարհային շուկան լուրջ փոխակերպումներ է ապրում: Եվ խոսքը, մասնավորապես, համաշխարհային էներգետիկայում հեղուկացված գազի՝ LNG-ի կշռի շարունակական աճն է, որը տարեկան 3.5 տոկոս է գնահատվում: Ընդ որում՝ հեղուկացված գազ տեղափոխելու համար գազամուղային ենթակառուցվածքներ չեն պահանջվում, դա արվում է հիմնականում հատուկ LNG-լցանավերով: Դա շատ լավ հասկանում են նաեւ Իրանում, որտեղ 2016-ից զարկ է տրված LNG-ի արտադրական հզորությունների ձեւավորմանը՝ պայմանավորված նաեւ իրանական ածխաջրածինների գլխավոր գնորդ՝ չինական շուկայում այդ վառելիքի նկատմամբ պահանջարկի կտրուկ աճով: «Սակայն անգամ եթե դիտարկենք իրանական LNG արտահանումը Եվրոպա,- այնուհետ հավելեց մասնագետը,- ապա այս դեպքում տրանսպորտային լոգիստիկան առավել քան պարզ կլինի՝ Հորմուզի նեղուց-Ադենի ծոց-Բաբ-էլ-Մանդեբի նեղուց-Կարմիր ծով-Սուեզի ջրանցք-Միջերկրական ծով: Առանց որեւէ խոշոր ենթակառուցվածքային լուծումների Իրանի կողմից: Ինչ վերաբերում է եվրոպական նավահանգստային ենթակառուցվածքներին, ապա դրանք այժմ ակտիվորեն վերակահավորվում են՝ հարմարեցվելով LNG-ի լցանավերին»:
Հիշեցնենք, որ Հայաստանի տարածքով բնական գազը, օրինակ, դեպի Եվրոպա արտահանելու հարցը դեռ 90-ականների վերջից սկսած օրակարգում է եղել։ Հետո այդ հարցն ակտիվացավ 2000-ականների սկզբին (երբ Իրան-Հայաստան գազամուղի կառուցմանը «Գազպրոմը» դեռ ուղիղ մասնակցություն չուներ,- Ա. Մ.)։ Նույն հարցը կրկին աշխուժացավ մեկ էլ 2014 թ. վերջին եւ 2015-ին (Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցների մեղմվելու ժամանակ)։ Հիմա նորից այս խոսակցությունները շրջանառվում են։ Այսօ՞ր էլ կարող են խնդիրներ ծագել՝ իրանական գազը Հայաստանով Եվրոպա արտահանելու մասին խոսակցությունները թողնելով հենց այդ մակարդակում։
«ՀՀ»-ի հարցին ի պատասխան՝ Վ. Դավթյանը շեշտեց. «Գիտեք՝ պետք է հաշվի առնել նաեւ աշխարհաքաղաքական իրողությունները: Արդյոք այսօր Իրանը ձգտո՞ւմ է մրցակցություն ստեղծել ռուսական «Գազպրոմին» Եվրոպայում: Կարծում եմ՝ ոչ, քանի որ հատկապես վերջին ամիսներին Մոսկվան ու Թեհրանն ակտիվորեն սինխրոնիզացնում են սեփական էներգետիկ ռազմավարությունները՝ թե՛ արեւմտյան, եւ թե՛ արեւելյան ուղղություններով: Իրան-ԱՄՆ միջուկային գործարքը, որի շուրջ բանակցություններն սկսվեցին Ուկրաինայում հատուկ օպերացիայից ի վեր, այսօր, ինչպես տեսնում ենք, մտել են փակուղի: Միաժամանակ Իրանը բանակցություններ է նախաձեռնել ԵԱՏՄ-ի հետ ազատ առեւտրի ռեժիմ հաստատելու շուրջ ու արդեն սկսել է Մոսկվայի հետ ազգային արժույթով առեւտուր իրականացնել: Նաեւ Մոսկվան ակտիվորեն ներգրավված է իրանական մի շարք էներգետիկ նախագծերում, այդ թվում ՝ նավթագազային ոլորտում: Բավական է նշել մոտ մեկ տարի առաջ Կասպից ծովի իրանական սեկտորում հայտնաբերված «Չալուս» հանքավայրը, որում երկրաբանական-հետախուզական աշխատանքներ իրականացնելու համար Թեհրանը ներգրավել է նաեւ «Գազպրոմին»:
Բացի այդ՝ այս համատեքստում, մեր զրուցակցի խոսքով, կարեւոր է հաշվի առնել նաեւ Վրաստանի գործոնը: Դեռեւս 2016 թ. Թեհրանը, Երեւանն ու Թբիլիսին համաձայնության եկան սվոփային գազային միջանցք ձեւավորելու համար: Սվոփային, քանի որ առկա ենթակառուցվածքները թույլ չեն տալիս խոսել ուղիղ տարանցման իրականացման մասին: Անգամ 24 մլն խմ գազ փոխադրեցին: Սակայն շատ շուտով Թբիլիսին հայտարարեց, որ կասեցնում է սվոփային գործարքը, քանի որ Ադրբեջանից եկող բնական գազը լիովին բավարարում է Վրաստանում պահանջարկը ծածկելու համար: «Այսինքն՝ անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաեւ ադրբեջանական ազդեցությունը վրացական էներգետիկ շուկայում՝ հատկապես Հարավային գազային միջանցքով եվրոպական շուկայում ամրապնդվելու Բաքվի նկրտումների տեսանկյունից»,-եզրափակեց մասնագետը:
