«Ուժերիս ներածին չափով շարունակելու եմ աջակցել հայ ժողովրդին»

«ՀՀ» օրաթերթի հարցազրույցը բարոնուհի Քերոլայն Քոքսի հետ

-Պատմության ընթացքում շատ թշնամիներ է ունեցել հայ ժողովուրդը։ Սակայն քիչ չէին նաեւ բարեկամները, որոնցից մեկն էլ Դուք եք։ Ինչպե՞ս կբնութագրեիք Ձեր զգացմունքները հայ ազգի նկատմամբ։ Ի՞նչ է Ձեզ համար Հայաստանը, եւ ինչպե՞ս պատահեց, որ պատասխանատվության պես մի բան զգացիք հայության հանդեպ՝ կամենալով ինչ-որ կերպ օգտակար լինել նրան։

-Առավելություն եմ համարում ինձ համար, որ հայ ժողովրդի հետ եմ եղել կարեւոր այն ժամանակահատվածում, երբ նա պաշտպանում էր իր պատմական Արցախը: Պատերազմի ընթացքում բազում անգամներ եմ ձեր ժողովրդին այցելել՝ մարդկանց հասցնելով հումանիտար օգնություն, եւ ինքս եմ ականատես եղել այն ամենին, ինչի մասին հետո հարկ եմ համարել խոսել բարձրաձայն: Վերոհիշյալ այցելությունների ընթացքում էլ զգացել եմ միշտ, թե ինչպիսի ոգեշնչման առիթ են եղել անձնապես ինձ համար ձեր ժողովրդի արժանապատվության զգացողությունը, ձեր ազգի զավակների կողմից ցուցաբերվող խիզախությունը, հյուրասիրության դրսեւորման վառ ու հրաշք օրինակները եւ, այո, առավելություն եմ համարում, որ այդ օրերին շատ ու շատ հերոս-հերոսուհիների հետ եմ հանդիպել ու շփվել: Աշխատանքիս մեջ առաջնային պարտականությունս եմ համարում օգնությունն այն մարդկանց, ովքեր ենթարկվում են հետապնդման ու տարբեր կարգի ճնշումների: Այդ իմաստով ոչ միայն Ղարաբաղի հայերն են ուշադրությանս կենտրոնում հայտնվել, այլեւ այնպիսի երկրների, ինչպիսիք են Բիրման, Սուդանը, Հյուսիսային Նիգերիան, Հյուսիսային Ուգանդան եւ այլն, բնիկ ժողովուրդները:

-Մեր նորագույն պատմության էջերում Ձեր անունն իր ուրույն տեղն ունի եւ Ղարաբաղի հետ է կապված սերտորեն: Հայկական մի վայր, որ հայտնի տեղ է զբաղեցնում Ձեր կենսագրության էջերում։ Ինչպե՞ս կարելի է բացատրել այն երեւույթը, որ մեկ անգամ Արցախին ծանոթանալուց հետո, Ձեր հետաքրքրությունը նրանով շարունակական դարձավ այնուհետ։ Ինչպե՞ս եք Դուք, լեդի Քոքս, Լեռնային Ղարաբաղը ներկայացնում հենց ձեր երկրում եւ այլուր։ Որո՞նք են, ավելի լայն իմաստով, մինչ այժմ Արցախից ստացված Ձեր տպավորությունները։

-Ճնշումներ իրագործող վարչակարգերի զոհերին օգնության եւ պաշտպանության իմ պարտականությունները ի կատար ածելու առաջադրանքով ես ավելի քան 70 անգամ Արցախ եմ արդեն այցելել: Հատկապես վերջին տարիներին այն արդյունքներով եմ տպավորված խորապես, որոնք ձեր ժողովուրդը ձեռք է բերել՝ վերակառուցելով քարուքանդ եղած իր երկիրը: Դրա հոյակապ վկայություններից մեկը Վարդան Թադեւոսյանի ծավալած հրաշալի գործունեությունն է, ում մասնագիտական մոտեցման շնորհիվ հիմնադրվեց Ստեփանակերտի վերականգնողական կենտրոնը: Դա այնպիսի մի նվիրվածությամբ է արվել, որ միջազգային մակարդակով հիմա որպես «առաջատար փորձի կենտրոն» է հայտնի: Ամեն անգամ երբ Արցախ եմ այցելում, ինձ մշտապես հիացնում են ձեր ժողովրդի համառությունն ու հնարամտությունը, ինչպես նաեւ այն ոճը, որով մարդիկ այդտեղ կարողանում են պահպանել ու պաշտպանել իրենց ոգին, տեսակը. Արցախն այսօր ոչ միայն մոխրից հարություն առած Ֆենիքսի է նման, այլեւ մի հրաշքի, երբ փլատակների մոխրից մարդիկ կարողանում են գեղեցկություններ վեր հանել:

-Այսօր էլ աշխարհի ամենատարբեր վայրերում կրկնվում է հրեշավոր այն երեւույթը, որ Ռաֆայել Լեմկինը ց ե ղ ա ս պ ա ն ու թ յ ու ն է անվանել։ Այդ երեւույթի շարունակականության հիմնական պատճառն արդյոք այն չէ՞, որ համայն մարդկությունը մինչ օրս չի ընդունել հայերի դեմ իրագործված ոճրագործությունը։ Եվ որո՞նք են, ըստ Ձեզ, Մեծ եղեռնի համընդհանուր ճանաչմանն արգելակող հանգամանքները։

-Դուք տեղյակ եք երեւի, որ այս թեմայի շուրջ շատ եմ խոսել եւ հնարավոր ամեն քայլի դիմել, որպեսզի հարցը գոնե համաշխարհային ճանաչում ստանա: Աշխատել եմ այն ժողովուրդների շրջանում, որոնք կրել են բռնությունների հետեւանքները, եւ այդ ընթացքում, ցավոք, շատ այլ իրավիճակների եմ բախվել, որոնք կարող ենք «ցեղասպանության փորձեր» համարել: Այդպիսին են, օրինակ, Բիրմայի էթնիկ խմբերի դեմ իրականացված դաժան ռազմական հարձակումները կամ խտրականությունները, որոնց առաջացման պատճառը Հյուսիսային ու Հարավային Սուդանի միջեւ տեղի ունեցած պատերազմն էր, ինչպես նաեւ՝ մեկուսացված տարածքներում արձանագրված փաստերը (Նուբայի Սարեր, Հարավային Կապույտ Նեղոս, Աբիեյ, որը հիմա կոչվում է Դարֆուր): Առաջին պատերազմի ժամանակ երկու միլիոն մարդ զոհվեց, եւ չորս միլիոնն էլ տեղահանվեց: Այդ պատերազմի ակնհայտ նպատակները աֆրիկյան ժողովուրդների արաբականացումն ու որպես հետեւանք՝ մահմեդականացման տարածումն էր այն շրջաններում, որտեղ մարդիկ չէին հարում այս կրոնին: Ես չեմ կարծում, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ձախողումը ինչ-որ կապ ունի այդ պատերազմի հետ, բայց ընդունում եմ, այնուամենայնիվ, որ ցանկացած ցեղասպանության ճանաչման ձախողումը կարող է ոգեշնչել նրանց, ովքեր հավատում են, որ իրենք կարող են իրագործել հանցանքն ու անպատիժ մնալ: Ես հավատում եմ նաեւ, որ կան շատ խոչընդոտներ, որոնք խանգարում են իսկապես հայկական ցեղասպանության ճանաչմանը պետությունների եւ կազմակերպությունների կողմից. նրանք, հավանաբար, խուսափում են նեղացնել Թուքիային կամ վախենում են իրենց առեւտրային եւ ռազմավարական շահերը վտանգի տակ դնել:

-Դուք ազնվական եք` բարոնուհի։ Իսկ ի՞նչ է պարտադրում այդ տիտղոսը։ Ինչո՞վ է ազնվական իր կյանքում… ազնվականը։

-Ես ազնվական տոհմից չեմ եւ ոչ էլ ազնվական ընտանիքում եմ ծնվել. Լորդերի պալատի անդամ եմ նշանակվել եւ այդպես ստացել բարոնուհու տիտղոսը: Կարծում եմ, որ պատվաբեր է, ինչպես նաեւ՝ պարտադրող բրիտանական խորհրդարանի պալատներից մեկի անդամ լինելը: Ես այդ առավելությունը փորձել եմ օգտագործել  «ձայնազուրկների ձայնը» լինելու նպատակով:

-Սխալված չեմ լինի, եթե ասեմ, որ ընձեռված բոլոր հնարավորությունների պայմաններում էլ շատերը, թերեւս, շարունակում են իրենց անպաշտպան զգալ։ Գուցե կիսվեի՞ք Ձեր փորձով. ո՞րն է դեպի առաջ տանող ուժը։ Անձամբ Դուք ո՞ր աղբյուրից եք Ձեր ուժերը ստանում կամ վերականգնում։

-Ես քրիստոնյա եմ եւ իբրեւ այդպիսին պարտավորված եմ զգում ինձ հիշելու աստվածաշնչյան այն պատվիրանը, որը պահանջում է ինձանից բարձրաձայնել զրկվածների համար, օգնել հիվանդներին, հոգ տանել, որպեսզի մերկը հագուստ ստանա, իսկ անոթին՝ կերակուր:

-Եթե իմ փոխարեն Ձեզ հետ որեւէ լրագրողուհի հարցազրույց ունենար, անկասկած կուզենար իմանալ. հատկապես ի՞նչը պետք է հաշվի առնի իր համար քաղաքական կամ հասարակական գործունեության դաշտն ընտրած որեւէ կին, եթե իրոք հաջողության հասնել է ուզում։

-Քանի որ քաղաքական կյանքի թեման շոշափեցիք, ապա կասեմ, որ, իմ համոզմամբ, առանձնակի որեւէ տարբերություն չկա տղամարդկանց եւ կանանց միջեւ: Երկուսի պարտականությունն էլ քաղաքականությունը, եթե դա է նրանց ընտրությունը, որպես իրենց ծառայության դաշտ ընդունելն ու օգտագործելն է:

-Եվ որպես նախորդ հարցի շարունակություն՝ որեւէ նպատակի հասնելուց հետո, երեւի թե բոլորս ենք անբավարարվածության պես մի բան զգում կամ նույնիսկ հիասթափություն ապրում։ Ձեզ հե՞տ էլ է պատահում։

-Ինչպես ասացի արդեն, իմ գործունեության անմիջական նպատակը տարբեր կարգի ճնշումներ եւ հետապնդման տառապանքները կրող մարդկանց օգնության հասնելն է, իսկ նման գործունեությունը, դժբախտաբար, նպատակակետի վերջ պարզապես չունի: Այնպես որ, անխուսափելի է Ձեր կողմից նշված այդ անբավարարվածությունը՝ մանավանդ երբ զգում ես, որ կարիքի մեջ գտնվող մարդկանց համար չես հասցրել ավելին անել:

-Ասվում է, որ համակարգիչը փոխեց մարդու կենցաղը, նրա սովորություններն ու առհասարակ՝ կյանքը։ Ձեր դեպքում որեւէ բան փոխե՞լ է իրոք։ Եթե այո, ապա ի՞նչը։

-Համարում եմ, որ ծայրահեղ արժեքավոր մի բան է համակարգիչը. խնայում է մարդու ժամանակը գրելու եւ հաղորդակցվելու ընթացքում:

-Վերջում ի՞նչ կցանկանայիք ավելացնել:

-Հուսով եմ, որ կշարունակեմ օգտագործել ամեն հնարավորություն, որպեսզի կարողանամ գործել նրանց համար, ովքեր պայքարում են տարբեր բնույթի բռնությունների ու հետապնդումների դեմ, եւ որոնց վիճակը լրատվության միջազգային գործակալությունների կողմից մեծամասամբ արհամարհվում է (տեղեկությունները դրա մասին դուք կգտնեք՝ այցելելով www.hart-uk.org կայքէջը): Հույս ունեմ, որ ուժերիս ներածին չափով շարունակելու եմ Հայաստանի եւ Արցախի ժողովրդի արդարադատության ու ազատության համար բարենպաստ պայմաններ ստեղծելու փորձը: Կշարունակեմ պայքարս Հայոց ցեղասպանության եւ ներկայումս աշխարհի ցանկացած այլ վայրում կատարվող համանման հանցանքների ճանաչման ու դատապարտման համար:

Արթուր ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ

Վալենսիա, հատուկ «ՀՀ»-ի համար

Հ. Գ. Ի դեպ, հուլիսի 6-ը բարոնուհի Քերոլայն Քոքսի ծննդյան օրն է: