Նա ծնվել էր 20-րդ դարի հետ, իրականացրել առաջին սոցիալիստական երկրի էլեկտրաֆիկացումը, անցել համաշխարհային եւ սառը պատերազմների միջով, մասնակցել տիեզերքի նվաճմանը եւ համակարգչի ստեղծմանը: Ինչպես բնութագրում են գիտնական-հսկային, նա ոչ միայն դարի ծնունդ էր, այլեւ ինքն էր այդ դարի կերտողներից մեկը: Երեսունական թվականներից սկսած՝ խորհրդային կառավարությունը նրա գիտական գործունեությունը գաղտնի էր պահում: Հայրենական պատերազմի տարիներին նա ղեկավարում էր ռազմական նշանակության գործարան՝ ստեղծելով զենք ու զինամթերք: Հայազգի գիտնականը պատերազմից հետո էլ շարունակում էր քողարկված մնալ: Նա միության ռազմական եւ տիեզերական հրթիռաշինության գլխավոր կոնստրուկտորներից մեկն էր, որոնց անունները հայտնի են դառնում մահից հետո միայն… Առաջին տիեզերանավերն ամբողջությամբ հագեցած էին Իոսիֆյանի ստեղծած եզակի էլեկտրասարքավորումներով: Մասնագետները նրա անունը դասում էին Կուրչատովի, Կորովլյովի, Կելվիշի կողքին: Ով էր նա՝ Անդրանիկ Իոսիֆյան հայորդին, եւ ինչի համար էր խորհրդային կառավարությունը նրան բազմիցս պարգեւատրել պետական եւ Լենինյան մրցանակներով, Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչումով, 4 անգամ՝ Լենինի, 2 անգամ՝ Աշխատանքային կարմիր դրոշի եւ բազմաթիվ այլ շքանշաններով:
Լեռնային Ղարաբաղ՝ մաքառումների, քաջազունների հերոսական լեռնակղզի: Հայրենի այս երկրամասի Ծմակահող գյուղում է ծնվել Անդրանիկ Իոսիֆյանը: Պապը հոգեւորական էր, հայրը՝ նույնպես, որ դպրոցում կրոնի պատմություն եւ հայոց լեզու էր դասավանդում: Որդին, սակայն, չէր գնալու պապի եւ հոր ոտնահետքերով: Ճակատագիրը նրան այլ առաքելության էր ուղղորդելու:
Հինգ տարեկան էր, երբ ընտանիքով տեղափոխվում են Թեմիրխանշուր, որտեղ հայրը քահանա էր նշանակվել հայկական եկեղեցում: 1918 թ. հեղափոխական խառնաշփոթում սկսվում են հայերի ջարդերը: Ընտանիքն ստիպված տեղափոխվում է Թուրքմենստան, ապա վերադառնում ծննդավայր՝ Ծմակահող: Շուտով Ղարաբաղում հաստատվում են խորհրդային կարգեր, եւ քանի որ 15-ը բոլորած Անդրանիկը ռուսերենին տիրապետող միակ մարդն էր գյուղում, նրան են տալիս կոմերիտական տոմս, երեք հրացան, հանձնարարում ջոկատ հավաքել ու պաշտպանել շենը հրոսակներից: 1922-ին տասնյոթամյա Իոսիֆյանը կամավոր զինվորագրվում է կարմիր բանակին, որպես հեռախոսավար ծառայում կապի գումարտակում, աշխատում խորհրդային առաջին էլեկտրական երկաթուղու վրա որպես էլեկտրամոնտաժող: Քսան տարեկանում ավարտում է Լուսժողկոմի հանրակրթական կուրսերը եւ ընդունվում Բաքվի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ, որտեղ էլ ի հայտ էին գալու նրա հնարամտություններն ու բնատուր տաղանդը: Եվ ահա առաջին քայլը. դեռեւս ուսանողական տարիներին նկարագրում է էլեկտրական թնդանոթի իր գյուտը եւ ուղարկում Մոսկվա: Բանակի սպառազինման տեխնիկական շտաբում հետաքրքրվում են երիտասարդ գյուտարարի առաջարկով եւ նրան անմիջապես հրավիրում մայրաքաղաք: Բանակի շտաբն Իոսիֆյանին ուղեգրում է համամիութենական էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտ իր առաջարկն իրականացնելու համար՝ որպես դիպլոմային աշխատանք: Ինստիտուտում անցկացրած տարիներին նա իրեն դրսեւորում է որպես փայլուն ինժեներ, գյուտարար եւ շուտով գլխավորում լաբորատորիա, այնուհետեւ՝ կոնստրուկտորական բյուրո:
30-ականներին խորհրդային երկրում ուղղաթիռ ստեղծելու փորձեր էին կատարվում. թռչող սարքը պետք է լիներ փոքր, թեթեւ, անաղմուկ: Իոսիֆյանն առաջիններից մեկն էր, որ ստեղծում է հեռակառավարվող էլեկտրական ուղղաթիռ՝«հելիկոպտեր»: Այն ուներ երկու մետր տրամագծի պտուտակ, աշխատում էր ոչ թե ավիացիոն բենզինով, այլ էլեկտրական մալուխով սնուցվող շարժիչով: Նախատեսված էր զանազան դիտարկումների, հետախուզման եւ հրետանու կրակն ուղղորդելու համար: 1941-ին ուղղաթիռը հաջողությամբ փորձարկվում է: Սկսված պատերազմը, սակայն, կասեցնում է աշխատանքներն այս ուղղությամբ: Իսկ մինչ այդ իր ուսանած ինստիտուտում գյուտարարն ստեղծել էր ռազմական էլեկտրոնիկայի լաբորատորիա, որը հովանավորում էր մարշալ Տուխաչեւսկին: Շուտով նշյալ լաբորատորիան ստեղծում է նավային հրանոթների նշանառության ջերմալոկացիոն համակարգ, որն ութ կիլոմետր շառավղով հայտնաբերում էր հակառակորդի նավը՝ որսալով դրա ծխնելույզների տաքությունը: Նրա այս գյուտն արժանանում է Ստալինյան մրցանակի: Բայց, ո՛վ զավեշտ, գյուտարարին զրկում են պարգեւներից եւ իր ստեղծած լաբորատորիայից. բանն այն է, որ նրա հորը, որ նախկինում հոգեւորական էր, 1936-ին Բաքվում ձերբակալում են եւ գնդակահարում: Դրանից հետո, ինչպես ընդունված էր, որդուն հեռացնում են կուսակցությունից եւ ուղարկում այլ լաբորատորիա՝ որպես շարքային աշխատող: Սակայն շարքային աշխատող համարվող Իոսիֆյանին նման ստոր վերաբերմունքը չէր խանգարելու իրագործելու հերթական փայլուն գյուտը՝ աշխարհում առաջինն ստեղծելու էլեկտրամեքենա՝ առանց կոնտակտների: Նա կատարելագործում է «Սելսինը», որն ապահովում է չափիչ սարքերի տվյալների սինխրոն փոխանցում: Այդ գյուտն իր նշանակությամբ հավասարազոր էր հեռախոսի կամ հեռագրի գյուտի: Իոսիֆյանի ոչ կոնտակտային «Սելսինի» արտոնագրերը անմիջապես գնում են Անգլիան, Գերմանիան, Միացյալ Նահանգները, Ֆրանսիան, Իտալիան: Սա ինքնին արտառոց փաստ էր, որից հետո նրան վերականգնում են կուսակցության մեջ եւ թույլ տալիս ստեղծել իր լաբորատորիան:
1939 թվական, Նյու-Յորքում բացված «Ապագայի աշխարհ» խորագրով ցուցահանդես, որին Խորհրդային Միությունը ներկայացրել էր Մագնիտոգորսկի կոմբինատի մակետն իր հրավառարաններով, քաղաքի շենքերով: Այցելուները զարմացած դիտում են, թե ինչպես մոտ 60 մետրանոց երկաթուղով շոգեքարշների եւ վագոնների մոդելներն անընդհատ շարժվում են՝ առանց մարդկային որեւէ միջամտության: Ինժեներական այս մտահղացումն իրականացրել է Իոսիֆյանը: Նա առաջինն աշխարհում ստեղծել էր փոփոխական հոսանքի գծային շարժիչ. երկաթգծի երկայնքով վազող էլեկտրամագնիսական դաշտն իր հետեւից քաշում էր գնացքը շարժակազմի հետ…
1941-ին, երբ սկսվում է Հայրենական պատերազմը, Իոսիֆյանը նշանակվում է թիվ 627 գործարանի տնօրեն, որն արտադրելու էր ռազմական էլեկտրատեխնիկա: Երիտասարդ ինժեներ, ֆանտաստ գրող Ալեքսանդր Կազանցեւի հետ գյուտարարն ստեղծում է հեռակառավարվող փոքրիկ հրասայլեր, որոնք նախատեսված էին օգտագործելու որպես հակատանկային միջոց Մոսկվայի փողոցներում, եթե այն գրավեին ֆաշիստները: Հետագայում դրանք կիրառվեցին Կերչում, Լենինգրադի շրջափակումը ճեղքելիս: Այդ տարիներին նրա ղեկավարած գործարանն արտադրում էր հատուկ ռազմական տեխնիկա պարտիզանների համար: Պատերազմից հետո նրա ղեկավարած գործարանը դառնում է գիտահետազոտական ինստիտուտ՝ հետագայում ստանալով Էլեկտրոմեխանիկայի համամիութենական ինստիտուտ անվանումը: Անդրանիկ Իոսիֆյանի հիմնադրած գիտական այս օջախին հսկայական դերակատարում էր վիճակված գիտության ու էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերության զարգացման գործում: 1949-ին նորաստեղծ ՏՈՒ-4 ռմբակոծիչներն արդեն մասնակցում էին Կարմիր հրապարակում զինվորական շքերթի, որոնց պատրաստման հիմնական աշխատանքները մեկ տարի առաջ ստանձնել էր հանճարեղ հայորդին: Նրա աշխատանքների արդյունքում երկրում հայտնվում են էմալապատ լարեր, ներծծվող լաքեր, այլ նյութեր, որոնք խիստ անհրաժեշտ էին ավիաշինությունում: Այս հիմքի վրա էլ ծնվում է ավիացիոն էլեկտրատեխնիկան: Այն հետո առանձնանալու էր՝ ստեղծելով սեփական հիանալի կոնստրուկտորական բյուրոներ: Հիմնադիրը նորից ինքն էր:
Ռազմավարական ինքնաթիռ ստեղծելու համար Տուբոլեւը պարգեւատրվում է Ստալինյան մրցանակով: Իոսիֆյանն այդ ժամանակ հասցրել էր հերթական անգամ բարկացնել իր բնութագրած` «Կրեմլի տերտերներին»: Եվ կրկին զրկվել էր պարգեւներից, որոնք իր համար, թերեւս, առ ոչինչ էին: Կարեւորն արված եւ անելիք գործերն էին: Եվ ազգապաշտ գիտնականը 1956-ին Երեւանում հիմնադրում է իր ղեկավարած համբավավոր ինստիտուտի մասնաճյուղը:
Անգերագնահատելի է նրա արածը մայր Հայաստանի եւ իր հարազատ Ղարաբաղի համար: Ամեն անգամ գալով հայրենիք՝ ծննդավայր գյուղ էր հասցնում մեկ կամ երկու բեռնատար մեքենա էլեկտրատեխնիկական սարքեր, խնդրում իր աշակերտներին այդ ամենը բեռնել ու հասցնել երկրամասի դպրոցներ ու այլ կրթօջախներ: Փաստ է, որ Հայաստանի էլեկտրատեխնիկական գիտության եւ արդյունաբերության գրեթե բոլոր ուղղությունները նախանշել եւ կյանքի է կոչել Անդրանիկ Իոսիֆյանը:
50-ականների սկզբին մոսկովյան ինստիտուտում Իոսիֆյանն իր շուրջն է համախմբում մի խումբ երիտասարդ գիտնականների, որոնք սկսում են ստեղծել թվային հաշվողական մեքենաներ: Շուտով ծնվում է խորհրդային առաջին փոքրածավալ հաշվողական մեքենան՝ Մ3-ը: Դա խորհրդային առաջին համակարգիչներից մեկն էր, որի առաջին նմուշները թողարկվում են 1956-ին՝ Իոսիֆյանի ինստիտուտում: Հենց Մ3-ն էլ Երեւանում մաթեմատիկական մեքենաների ինստիտուտի ստեղծման հիմքն էր լինելու՝ իր առաջին տնօրեն Սերգեյ Մերգելյանի ղեկավարությամբ:
Գալու էին հրթիռային տեխնիկայի եւ տիեզերական հետազոտությունների բուռն զարգացման ժամանակները: Կառավարության որոշմամբ հայազգի հանճարեղ գիտնականը նշանակվում է միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռների եւ տիեզերական ապարատների էլեկտրասարքավորումների գլխավոր կոնստրուկտոր: Իոսիֆյանը Կորոլյովի, Միխայիլ Յանգելի հետ միասին ԽՍՀՄ-ի գլխավոր կոնստրուկտորների խորհրդի անդամ էր: Կորոլյովը շուտով ստեղծում է նորագույն զենք՝ բալիստիկ հրթիռ Ռ7: Այդ հրթիռը նախ տիեզերք էր բարձրացնելու առաջին արբանյակը, ապա՝ Յուրի Գագարինի «Վոստոկ» տիեզերանավը: Բոլոր այդ հրթիռներն ու արբանյակները հագեցած էին եզակի սարքավորումներով, որոնք նախագծում եւ ստեղծում էր Իոսիֆյանը՝ իր ինստիտուտում: Այս աշխատանքների համար նա պարգեւատրվում է Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի Ոսկե աստղով… Նրա ստեղծած «Մետեոր» համակարգի արբանյակները գերազանցելու էին մինչ այդ եղած խորհրդային եւ ամերիկյան արբանյակներին:
1974 թվական. դարի տաղանդավոր գիտնականն ստիպված էր թողնել էլեկտրամեխանիկայի ինստիտուտի տնօրենի պարտականությունները: Դա տեղի է ունենում այն բանից հետո, երբ նա փորձում է տարանջատել գիտնականի եւ ադմինիստրատորի գործառույթները, որպեսզի ավելի շատ ժամանակ տրամադրի գիտությանը: Փորձը չի հաջողվում, բայց ինքը շարունակում է մնալ ինստիտուտի գլխավոր կոնստրուկտորը:
Ծմակահողի մեծ զավակը ապրեց 88 տարի. 1993-ի ապրիլի 12-ին՝ Տիեզերագնացության օրվա հաջորդ գիշերը, նրա հոգին տեղափոխվեց տիեզերական թագավորություն՝ մարդկությանն ավանդելով լուսաճառագ իր մտքի արգասիք-մարգարիտները: Ավարտենք մահվանից հետո միայն մեզ հայտնի դարձած Մեծ հայի մտորումներից մեկով. «Իմաստությունն ապագայի համար անհանգստությունն է: Իմաստունը նա է, ով կառուցում է գյուղն ափին եւ մտածում, որ մի օր ջրհեղեղ է լինելու…»:
Չմոռանանք նաեւ այլազան «ջրհեղեղների» մասին:
