Ավանդաշատ Գյումրին է Ավետի ծննդավայրը՝ մանկության ու պատանեկության հարուստ հուշերի օրրանը: Միջնակարգն ավարտելուց հետո որոնումները նրան տարել են Մոսկվա, որտեղ բարձրագույն ուսումնական հաստատություն է ընդունվել, ընդլայնել հետաքրքրությունների ներաշխարհը, կյանքի կենսափորձ ձեռք բերել: Այնտեղ էլ բժշկական տեխնիկական սարքերի գծով ապագա ինժեներն իր կյանքը կապել է ծնունդով արցախցի բժշկուհի Լյուդմիլայի հետ, հրաշալի օջախ ստեղծել, կնոջ հետ կիսել զավակներին կրթելու և դաստիարակելու հաճելի պարտականությունները՝ հայրական սերն ու քնքշանքը անմնացորդ, լիառատ պարգևելով նրանց:
Երիտասարդ ընտանիքը նոր էր մշտական բնակություն հաստատել Արտաշատ քաղաքում, երբ Ավետը զգաց Արցախյան շարժման արձագանքները: Շատ չանցած (1988-ի սկզբներին էր) նա ընտանիքով տեղափոխվեց Ստեփանակերտ: «Եկել եմ,- ասաց,- Ղարաբաղում ապրելու, որովհետև այստեղից է սկսվելու իմ պայքարը իմ կյանքի իղձը…»: Եվ չուշացան ակնկալվող այդ օրերը: Արցախյան ազատամարտի երդվյալներից էր, շարժման կրքոտ ջատագովներից մեկը: Կրակոտ ելույթներ էր ունենում հանրահավաքներում և համախմբման, միասնության կոչ անում ժողովրդին՝ փորձելով զգաստ, արթուն պահել մարդկանց հավատը, բռունցքվել ու միշտ պատրաստ լինել դիմակայելու թշնամու կողմից ձեռնարկվող հարձակումներին:
Նա քաջ գիտակցում էր, որ ճակատագրական պահերին հայրենասիրության զգացումը չի կարող պարփակվել զուտ խոսքերով, և հայրենիքի փրկությունը, բնականաբար, տեսնում էր զինված պայքարի, կամավորական ջոկատների ստեղծման ու պաշտպանության բանակի հետագա կազմավորման գաղափարի մեջ: Եվ Ավետը (Ավետիս Գրիգորյան) կամավորականների առաջին ծիծեռնակներից էր՝ իր շուրջը համախմբելով երիտասարդներին: Ամեն անգամ, առնելով ազերիների կողմից Ստեփանակերտի քաղաքամերձ տարածքում և շրջակա գյուղական բնակավայրերում հայերին առևանգելու, կտտանքների ենթարկելու և տանջամահ անելու լուրը, դառնությունից և վիրավորանքից անասելի ցավ էր զգում հոգում, երդվում վրեժխնդիր լինել: Ու միշտ էլ հետևողական էր իր վճիռներում, իր խոսքի տերը…
Քանի որ տխրահռչակ գեներալ Սաֆոնովի կարգադրությամբ հայկական ռադիոհաղորդումները կասեցվել էին, 1989 թ. Ավետիս Գրիգորյանի անմիջական նախաձեռնությամբ (իր իսկ բնակարանում) սկսեց գործել «Ազատ Արցախ» ռադիոկետը, որտեղից գաղտնի եթեր էին արձակում հայրենահունչ մի շարք ծրագրեր՝ ոգեկոչելով ու գոտեպնդելով ժողովրդին: Նրա բնակարանը, փաստորեն, վերածվել էր յուրահատուկ ռադիոհանգույցի: 1991-ի հունվարին, «մի խումբ կասկածյալների» և գրոհայինների թվում, զանգվածային ձերբակալությունների ժամանակ Սաֆոնովի հրամանով ձերբակալվեց և ուղղաթիռով Նովոչերկասկի բանտ տեղափոխվեց նաև Ավետը: Սակայն նա երբեք չհրաժարվեց իր համոզմունքներից ու չերկնչեց: Ազատվելուց հետո վերադարձավ Արցախ և ակտիվ մասնակցություն ունեցավ ժողովրդին զինված պայքարի նախապատրաստելու գործում: Շուտով Ա. Գրիգորյանն ընդգրկվեց Հայաստանի պաշտպանության կոմիտեի կազմում, իսկ շատ չանցած՝ դարձավ Երևանում, Գյումրիում, Չարենցավանում և Արտաշատում նման տեղական նշանակության կազմակերպություններ ստեղծողներից մեկը:
1992 թ. նշանակվելով Ստեփանակերտի պարետ՝ Ավետիս Գրիգորյանը կազմավորում է պարետային հետևակային առանձին վաշտը և գլխավորում մարտական գործողությունները: Անմիջական մասնակցություն ունենալով Կրկժանի, Քարինտակի, Մալիբեյլուի, Խոջալուի պաշտպանական մարտերին՝ Ավետն առանձնապես խիզախեց Շուշիի ազատագրման համար մղվող կռիվների ժամանակ: Ու մայիսի 9-ին վերջապես իրականացավ պատմական բերդ-ամրոցը գրավելու ու կրկին հայկական տեսնելու նրա բաղձալի ցանկությունը:
Հաղթանակից հետո 13-ամյա որդու՝ Լևոնի հետ, Ղազանչեցոց եկեղեցի մտավ, մոմ վառեց ու պատգամեց նրան ավանդապահ և հայրենասեր լինել: Մայիսի 9-ին հասցրեց որդու հետ լուսանկարվել և հավերժանալ եկեղեցու համայնապատկերի վրա՝ հավանաբար, կանխազգալով իրեն սպասվող ոչ դյուրին փորձությունները: Մինդեռ այնպե՜ս էր ուզում պատերազմն ավարտվելուց հետո բնակվել Շուշիում և այնտեղ «Գյումրիի թաղամաս» ստեղծել…
Շուշիի հաղթանակը ոգեշնչել էր Արցախի ինքնապաշտպանական ուժերի մարտիկներին: Ու նրանք շարունակում էին վստահորեն առաջ շարժվել՝ լավ իմանալով, որ շրջափակումից ձերբազատվելու և Հայաստանի հետ կապող միակ հուսալի երակը Լաչինի միջանցքն է, որի ազատագրումը մարդկային բազմաթիվ կյանքեր խլեց:
Մայիսի 15-ին էր, երբ Ավետը վերջին անգամ հրաժեշտ տվեց հարազատներին և մեկնեց ռազմաճակատ: Միջանցքից ճողոպրող թշնամին դժվար էր հաշտվում պարտության հետ: Եվ նա ամեն կերպ փորձում էր խուսափել խայտառակությունից՝ «ապավինելով» իրեն բնորոշ նենգություններին ու խարդախություններին: Հայ ազատամարտիկների հաղթարշավն ավելի էր կատաղեցրել թուրքերին: Եվ ահա Լիսագորի բարձունքներում տեղի ունեցած դաժան մարտերից մեկում Ավետը թշնամու գնդակից մահացու վիրավորվեց և մարտական ընկերների ձեռքերում էլ հանգչեց:
Իսկ նա երազում էր լիովին ազատագրված տեսնել Արցախ աշխարհը, «ոտքով քայլել մինչև ծննդավայր Գյումրի և Աստծո հովանավորությամբ տեսնել պատմական, ամբողջական Հայաստանը, մարտնչել Կիլիկիայում…»:
