«ՀՀ» օրաթերթի հարցազրույցը ՀՀ առողջապահության նախարարության «Հիվանդությունների վերահսկման եւ կանխարգելման ազգային կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի գլխավոր տնօրենի տեղակալ, Իմունականխարգելման ազգային ծրագրի ղեկավար Գայանե Սահակյանի հետ:
-Ինչպե՞ս կգնահատեք կորոնավիրուսի դեմ Հայաստանում իրականացվող պատվաստումների գործընթացը: Այդ նպատակով վարչական միջոցների դիմելն արդարացվա՞ծ եք համարում:
-Պատվաստումները Հայաստանում մեկնարկեցինք 2021 թ. ապրիլի 13-ին, եւ դա այն ժամանակահատվածն էր, երբ «Աստրազենեկա» պատվաստանյութի նկատմամբ միջազգային լրահոսում բավականին նեգատիվ անդրադարձներ կային: Նույն հրապարակումները կային նաեւ հայկական լրատվամիջոցներում: Խնդիրն այն էր, որ մեկնարկելու էինք հենց նույն պատվաստանյութով, եւ դա միանշանակ բացասական անդրադարձ ունեցավ պատվաստումների գործընթացի մեկնարկի եւ հետագա ժամանակահատվածի վրա: Հետագայում մեզանից մեծ ջանքեր պահանջվեցին բնակչության շրջանում վստահություն առաջացնելու, պահանջարկ ձեւավորելու գործում: Ինչքան էլ փորձեցինք լայնամասշտաբ միջոցառումներ կազմակերպել, հանրային դեմքերի պատվաստումները լուսաբանել, որպեսզի մարդկանց մեջ վստահություն առաջանա, եւ վախի մթնոլորտը հաղթահարվի, այնուամենայնիվ, մեզ համար շատ ծանր էր ցուցանիշները բարելավել: Պետք է նկատել, որ մինչեւ օգոստոս պատվաստումների բարձր ցուցանիշներ չունեինք, եւ մեզ համար այլընտրանք չէր մնում, բացի սահմանափակող միջոցառումներ կիրառելուց, օրինակ՝ աշխատանքի վայր 72 ժամ վաղեմության ՊՇՌ թեստով ներկայանալը: Դա էր պարտադրանքը, որ անպայման պետք է ՊՇՌ թեստ ներկայացվեր՝ բացառություն սահմանելով այն քաղաքացիների համար, որոնք ամբողջական պատվաստված կլինեն: Մենք համեմատումներ ենք արել, թե ինչքան պատվաստումներ ունեինք մինչեւ սեպտեմբեր ամիսը եւ հոկտեմբերի 1-ից սահմանափակում կիրառելուց հետո: Ասեմ, որ գրեթե 4-5 անգամ ցուցանիշների բարելավում ունեցանք: Այս պահի դրությամբ, եթե եզրակացություն անենք, պետք է խոստովանենք, որ որքան էլ փորձեցինք իրազեկման միջոցով մեր բնակչության գիտակցությունը բարձրացնել, պատվաստումների հանդեպ պահանջարկ ձեւավորել, այդքան մեծ հաջողություն չունեցանք, բայց սահմանափակման միջոցառումը կիրառելու արդյունքում, փաստորեն, ավելի կարճ ժամանակահատվածում ավելի մեծ արդյունք ունեցանք: Այս պահի դրությամբ մենք հասել ենք օրական միջինը մինչեւ 20000 պատվաստման: Պատվաստման ենթակա 18 տարեկանից բարձր բնակչության շրջանում 42 տոկոսն առաջին դեղաչափն ստացել է, իսկ ամբողջ դեղաչափը՝ 31 տոկոսը: Դա այնքան էլ բարձր ցուցանիշ չէ բնակչության պաշտպանունակության առումով, բայց եթե դիտարկենք մեր իրականության մեջ արձանագրված դինամիկան, ապա կարելի է ասել, որ կարծրատիպը կոտրվել է, ինչը թույլ կտա ավելի հեշտ ձեւով պատվաստման ավելի մեծ ծածկույթ ապահովել: Իսկ գլոբալ առումով, հաշվի առնելով, որ վիրուսն անընդհատ մուտացիայի է ենթարկվում, եւ կա «Օմիկրոնի»՝ երկիր ներմուծման եւ տարածման վտանգ, ապա այն միանշանակ մեզ համար գոհացնող չէ: Մենք պետք է ավելի մեծ ծավալի աշխատանք տանենք, որ կարողանանք հաջորդ ալիքին ավելի պատրաստ լինել, որպեսզի 4-րդ ալիքի պատմությունը չկրկնվի, կամ ավելի վատթար չլինի:
-Միջազգային լրահոսում հսկայական է պատվաստումների դեմ քարոզչական հոսքը: Մեր քաղաքացիներն էլ այդ տեղեկատվությանը հեշտությամբ ծանոթանում են: Հասարակության մեջ պահանջ կա պատվաստումների անհրաժեշտության գիտական հիմնավորման: Ի՞նչ է արվում այս ուղղությամբ:
-Մենք ունենք վարակվելու ռիսկի խումբ՝ բուժաշխատողները: Երբ համավարակը սկսվեց, դեռ պատվաստանյութեր չկային, նոր էր մեկնարկել պատվաստանյութերի մշակման գործընթացը, Հայաստանում բուժաշխատողները համարվում էին թիվ մեկ ռիսկի խումբը: Դա բնական էր, քանի որ նրանք անմիջական շփում ունեն հիվանդի հետ, այդ պատճառով էլ բուժաշխատողների շրջանում մեծ թվով դեպքեր ունեցանք: Այս պահի դրությամբ հիվանդների հետ անմիջական շփում ունեցող բուժաշխատողների պատվաստումների ցուցանիշը մոտ 91 տոկոս է: Հայաստանում արձանագրված չորրորդ ալիքի դեպքում բուժաշխատողներն այն եզակի խումբն էին, որտեղ վարակվելու հատուկենտ դեպքեր ունեցանք: Ինչո՞ւ եմ ես շեշտում: Սրանով փաստում եմ, որ պատվաստումներն իրոք աշխատում են, եւ դրանց արդյունավետությունը նույնիսկ այս փոքր ռիսկի խմբում երեւում է, էֆեկտիվությունն էլ ցույց է տալիս: Բացի այդ, եթե դիտարկում ենք հոսպիատալացումները եւ վերակենդանացման բաժանմունքներում բուժվող հիվանդների պատվաստումային կարգավիճակը, ապա արձանագրում ենք, որ 94-96 տոկոսը չպատվաստված մարդիկ են: Այսինքն՝ վարակման ռիսկը չպատվաստվածների մոտ ավելի բարձր է, քան պատվաստվածներինը: Եթե անգամ գիտական հետազոտություններ չնշենք որպես ապացույց, ապա նույնիսկ մեր երկրի տվյալները շատ լավ ապացույց են, որ պատվաստումներն օգնում են: Դրանք այն առանցքային գործիքներն են, որոնց միջոցով պետք է կարողանանք դիմակայել եւ կառավարել համավարակը: Ինձ թվում է, որ բոլոր դեպքերում ինչքան էլ դրական երեւույթների, պատվաստումների անվտանգության մասին խոսենք, բերենք միջազգային գիտական հետազոտությունների արդյունքներ, միեւնույն է, բավական է մեկ բացասական հրապարակում, եւ ժողովուրդը միանգամից ընդունում եւ ընկալում է այդ բացասական հրապարակումը, եւ մեր կատարած աշխատանքը միանգամից անհետանում է: Տարիների փորձը ցույց է տվել, որ դա միայն քովիդին բնորոշ երեւույթ չէ: Ընդհանրապես՝ ողջ պատվաստումային գործընթացում ես այս երեւույթին հանդիպել եմ: Մենք՝ որպես բուժաշխատողներ, իսկ գիտնականներն էլ իրենց մակարդակով փորձում են ապացուցել պատվաստումների անհրաժեշտությունը, բայց ընտանիքի մակարդակում թեկուզ մեկ համընկնող դեպքը, որը կապ չունի պատվաստման հետ, համարվում է դժբախտություն, եւ ամբողջ լրահոսը լցվում է այդ բացասական, նեգատիվ հրապարակումներով, եւ մեր կատարած աշխատանքն ամբողջովին ջուրն է ընկնում: Նույն երեւույթը գործում է նաեւ կորոնավիրուսային պատվաստումների դեպքում:
-Աշխարհում միֆ է շրջանառվում, որ կորոնավիրուսը եւ նրան հաջորդած շտամերը լաբորատոր ծագում ունեն, ոչ թե բնական:
-Բազմաթիվ հետազոտություններ են կատարվել: Փոխադարձ մեղադրող հայտարարություններ են հնչել ԱՄՆ-ի, Չինաստանի եւ այլ երկրների կողմից: Մի կողմը պնդում է, որ այն ստեղծվել է ԱՄՆ-ում, մյուս թեւն էլ ասում է, թե Չինաստանում է ստեղծվել: Բայց այս պահի դրությամբ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը բազմաթիվ հետազոտություններ է արել, եւ միանշանակ դիրքորոշում չկա, որ այն արհեստական ստեղծված եւ տարածված վիրուս է: Եթե անգամ ընդունենք, որ արհեստածին է, բոլոր դեպքերում՝ վիրուսը կա, այն շրջանառվում է, որը մեծ վնաս է հասցնում ողջ մարդկությանը, այդ թվում նաեւ ՀՀ-ին՝ եւ՛ տնտեսական, եւ՛ սոցիալական, եւ՛ առողջապահական առումով, եւ ամենաողբերգականը՝ մարդիկ են մահանում: Այսինքն մեզ չպետք է հետաքրքրի՝ այն արհեստածին, թե բնական ճանապարհով մուտացված վիրուս է: Այն հանրային սպառնալիք է դարձել, եւ մեր հիմնական մտահոգությունը պետք է լինի ամեն ինչ անել, որ կանխենք համավարակը, կանխենք ու նվազեցնենք ռիսկերը եւ կյանքեր փրկենք:
