ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի մարդու գենոմիկայի լաբորատորիայի, կենսաինֆորմատիկայի գիտական խմբի եւ Հայ-ռուսական համալսարանի կենսաինժեներիայի, կենսաինֆորմատիկայի եւ մոլեկուլային կենսաբանության ամբիոնի կողմից 2021-ից իրականացվում է Հայաստանում շրջանառվող նոր կորոնավիրուսի տարբերակների մոլեկուլագենետիկական ամենամսյա մոնիթորինգ՝ հաջորդ սերնդի (երրորդ սերնդի Oxford Nanopore MinION) սեքվենավորման կիրառմամբ։ Այս աշխատանքը կատարվում է ՀՀ առողջապահության նախարարության հիվանդությունների վերահսկման եւ կանխարգելման ազգային կենտրոնի հետ համատեղ։ Այս ժամանակահատվածում COVID-19-ի ՊՇՌ դրական արդյունքով պացիենտների 250-ից ավելի նմուշներում կորոնավիրուսի ամբողջական գենոմի վերծանում է արվել:
Ինչպես երեկ «ՀՀ»-ին տեղեկացրել է ԳԱԱ տեղեկատվական-վերլուծական ծառայությունը, հետազոտությունների արդյունքներով՝ դեռեւս 2021 թ. հունվարի դրությամբ Հայաստանում շրջանառվում էր SARS Cov-2-ի D681G տարբերակը։ Արդեն մարտին երկիր ներթափանցեց «Ալֆա» կամ բրիտանական տարբերակը, որը հունիսին տեղակայվեց ավելի վտանգավոր՝ «Դելտա» տարբերակով։ Ներկայում Հայաստանում շրջանառվում է COVID-19 «Օմիկրոն» տարբերակը, որն այսօր դոմինանտ շրջատիպ է մեր երկրում։ Ամենաթարմ տվյալներով՝ հայտնաբերվել է նաեւ «Օմիկրոնի» BA.2 ենթատարբերակը, որն ավելի վարակիչ է եւ, համաձայն մի շարք հետազոտությունների, կարող է ունենալ հիվանդության ավելի ծանր ընթացք:
Ի՞նչ են ցույց տվել ամենամսյա հետազոտությունները։ Ըստ մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի տնօրեն Արսեն Առաքելյանի պարզաբանման՝ դա «թույլ է տվել վերահսկել Հայաստանում COVID-19 նոր գենատարբերակների ներթափանցումը եւ տեղակայման դինամիկան, պարզաբանել վիրուսի գենատարբերակների ներթափանցման հնարավոր ուղիները, գնահատել մուտացիաների ազդեցությունը ՊՇՌ թեստերի ճշտության վրա, ինչպես նաեւ հիմք ապահովել համաճարակային միջոցառումների ճիշտ կազմակերպման եւ դրանց շտկման համար՝ կախված տվյալ պահին երկրում շրջանառվող տարբերակից»։ Ա. Առաքելյանը շեշտում է կարեւոր մի հանգամանք. այս ծրագիրը նաեւ օրինակ է, թե ինչպես գիտական կազմակերպությունները կարող են աջակցել պետական կառավարման համակարգին՝ լուծելու կարեւոր խնդիրներ։
ԳԱԱ վերլուծական ծառայությունը տեղեկացնում է, որ հետազոտության շրջանակներում ստացված գենոմային տվյալները համալրել են GISAID Epicov տվյալների շտեմարանը։ Սա, ի դեպ, SARS-CoV-2 հաջորդականությունների աշխարհի ամենամեծ պահոցն է։
Հավելենք, որ հետազոտություններն իրականացվել են ԳԱԱ մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի բազային ծրագրի, Գիտության կոմիտեի՝ սարքավորումների համար հատկացվող դրամաշնորհների, Նորարարությունների մրցակցային հիմնադրամի երկրորդ շրջափուլի շրջանակներում Հայ-ռուսական համալսարանում իրականացվող «Գենային ճարտարագիտության, գենոմի խմբագրման եւ 3-րդ սերնդի սեքվենավորման գերազանցության կենտրոն» դրամաշնորհային ծրագրի եւ Seeding Labs «Instrumental Access» սարքավորումների 2017 եւ 2019 թթ. դրամաշնորհների աջակցության շրջանակներում։ Եվ որ էական է՝ առավելապես երիտասարդ գիտնականների ջանքերով։
Նմուշներն ու սեքվենավորման նյութերի մի մասը տրամադրել է Հիվանդությունների վերահսկման եւ կանխարգելման ազգային կենտրոնը։ Հետազոտությունների արդյունքները հրապարակվել են «The Evolving Faces of the SARS-CoV-2 Genome» եւ «Journal of Virological Methods» ամսագրերում:
