«…Ծովափից կգա հարմար մի հողմ-քամի, մեզ կքշի այս ափից այն ափը, կգա մեկ ուրիշ քամի, կքշի ուրիշ ափ… բայց հանուն ինչի՞, հանուն ո՞ր նպատակների ենք ապրում, գոյատեւում, չենք գիտակցի…»։
Ա. ՆԱՎԱՍԱՐԴՅԱՆ
Աշոտ Նավասարդյան քաղաքական ու ազգային գործիչը միշտ է հիշվելու մեր պատմության մեջ։ Անհատ, ով դեռ երիտասարդ տարիքից ազգի ցավով էր տարված ու ողջ կյանքը նվիրեց Հայոց երկրի անկախացմանը, հզորացմանը, պաշտպանված ու ազատ լինելուն։ Երեկ՝ մարտի 28-ին լրացավ Աշոտ Նավասարդյանի 73-ամյակը։ 1997 թ. նոյեմբերի 3-ին 47 տարեկան հասակում վախճանվեց ազգային գործիչը՝ 3 օր առաջ գրած դիմումով բողոքելով Արցախի հարցի հետ կապված քննարկումների վերաբերյալ (այս դիմումը գտել են նրա մահից հետո իր աշխատասենյակում)։
2005-ից Երեւանի Դավիթաշեն վարչական շրջանի 4-րդ թաղամասի թիվ 196 հիմնական դպրոցը կրում է Ա. Նավասարդյանի անունը։ 2002-ից նրա անունով էր կոչվում նաեւ Քաշաթաղի շրջանի Ծաղկաբերդ գյուղի դպրոցը, որը բացվել էր 1994-ին եւ շրջանում հիմնադրված առաջին կրթօջախներից էր… «Եռաբլուր» զինվորական պանթեոնում է ննջում Ա. Նավասարդյանը՝ Մոնթեի ու Սոսե Մայրիկի շիրիմների հարեւանությամբ։ Հայ քաղաքական, պետական գործիչ, 1990-ից Հայաստանի հանրապետական կուսակցության հիմնադիր-նախագահ Աշոտ Նավասարդյանը ծնվել է 1950 թ. Երեւանում։ Ավարտել է Երեւանի պետական համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետը։ 1966 թ. Ազատ Արշակյանի միջոցով ծանոթացել է Պ. Հայրիկյանի հետ եւ շուտով դարձել Հայկազ Խաչատրյանի, Շահեն Հարությունյանի ու Ստեփան Զատիկյանի հիմնած Ազգային միացյալ կուսակցության անդամ։ Եղել է այդ ժամանակ գաղտնի տպագրված թերթերի («Փարոս», «Հայրենիք») նմուշների, թռուցիկներ տարածողներից եւ առաջին անգամ ձերբակալվել է 1969 թ. ամռանը։
1970 թ. համախոհների՝ Պ. Հայրիկյանի, Ա. Աշիկյանի, Ռ. Բարսեղովի եւ Ա. Խաչատրյանի հետ դատապարտվել է «Շանթ» հակապետական խմբի կազմավորման մեղադրանքով: Ընդհանուր դատապարտվել է 17 տարվա ազատազրկման, 5 տարի աքսորի։ Բանտից ազատվել է ժամկետից շուտ՝ 1987 թ., ինչը կապված էր Գորբաչովի «Վերակառուցում» կոչված քաղաքականության հետ։ 1990 թ. օգոստոսին Հայաստանի գերագույն դատարանի որոշմամբ արդարացվել է հանցակազմի բացակայության պատճառով։ Վերադարձավ հայրենիք, երբ արդեն սկսվում էր Արցախյան շարժման հզոր պայքարը։ Աշոտն էլ քաղաքական դաշտում էր՝ 1989-1990 թթ. «Ազգային ինքնորոշում միավորում» (ԱԻՄ) խորհրդի անդամ։ Այդ օրերին էլ հիմնադրել ու ղեկավարել է «Անկախության բանակ» ռազմաքաղաքական կազմակերպությունը։ «Այսօր մեզ հարկավոր է ազգային բանակ: Եղեռնի հուշարձանի մոտ արտասվելով՝ մենք ոչ մի հարց չենք լուծի։ Մենք ուզում ենք, որ սկսվի պետության ու զինվորի երթ, ոչ թե վրիժառության ու ֆիդայական։ Մենք ուզում ենք՝ զինվորը լինի գիտակից, պետությանը ու ժողովրդին նվիրված զավակ, քաղաքացի զինվոր»,-սա էր նրա միտքը։ Այս բանակը մասնակից եղավ Հայաստանի պաշտպանության եւ Արցախի ազատագրման մարտերին՝ Երասխավանից մինչեւ Մարտակերտ, Շուշի եւ այլն։
1990 թ. ընտրվել է ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի, 1995-ին՝ ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավոր։ 1990-1995 թթ. եղել է ՀՀ ԳԽ անկախ պետականության հաստատման եւ ազգային քաղաքականության հարցերի ու սահմանադրական հանձնաժողովների անդամ, 1995-1997-ին՝ ԱԺ պաշտպանության, ազգային անվտանգության եւ ներքին գործերի մշտական հանձնաժողովի փոխնախագահ։ 1996 թ. ավարտել է Գերմանիայի Ջորջ Մարշալի անվան անվտանգության խնդիրների ուսումնասիրման եվրոպական կենտրոնի պաշտպանական տնտեսության դասընթացը՝ ստանալով ռազմագետի որակավորում։ Պարգեւատրվել է «Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանով։ Այժմ Ա. Նավասարդյանի անվան դպրոցը տնօրինում է նրա դուստրը՝ Անուշ Նավասարդյանը։ Դպրոցում գործում է նաեւ թանգարան՝ նվիրված Ա. Նավասարդյանին։ Այստեղ ցուցադրված են բազում փաստեր, լուսանկարներ, նամակներ, որոնք պատմում են ազգային գործչի անցած ուղու մասին։
Յուրաքանչյուր տարի դպրոցի աշխատանքային անձնակազմը, աշակերտներ Ա. Նավասարդյանի ծննդյան եւ հիշատակի օրերին այցելում են նրա շիրիմին, ծաղիկներ խոնարհում, խնկարկում։ Այս անգամ էլ նվիրյալ հայորդու շիրմաքարը ծածկված էր ծաղիկներով, դպրոցի անձնակազմի կողմից նաեւ ծաղկեպսակ զետեղվեց։ Ա. Նավասարդյանի շիրիմին այցելեցին նաեւ Հայաստանի հանրապետական կուսակցության ավագ եւ երիտասարդ թեւի ներկայացուցիչներ, ծաղիկներ խոնարհեցին, խնկարկեցին։ Խոսելով հոր մասին՝ Անուշ Նավասարդյանն ասաց. «Հայրս քաղաքական մեծ ճանապարհ է անցել զինակից ընկերների հետ եւ միայն «Անկախության բանակ»-ի հիմնադիրը չէ։ Իսկ ինչ վերաբերում է ներկայիս երիտասարդությանը, ով այս վերջին տարիներին ակտիվ գործունեություն է ծավալել, կցանկանայի, որ նրանց իրականացրած եւ իրականացնելիք ձեռնարկները լինեն նպատակային, որ հետագայում չփոշմանեն իրենց արածից։ Հայրս էլ երիտասարդ տարիքից է սկսել պայքարել եւ մինչ մահ մնաց իր գաղափարների կրողը։ Հայրս ու իր զինակիցները լուրջ միտք են դրել իրենց գաղափարների մեջ, ունեցել են նպատակ եւ գնացել նույն նպատակների հետեւից։ Նրանց տեսլականում եղել է Հայաստանի անկախացումը, հզոր պետության ստեղծումը, եւ նրանց բոլոր քայլերը, ձեռնարկները եղել են դրան համապատասխան…»։
Ա. Նավասարդյանի շիրիմին այցելեց նաեւ նրա զինակից, Հայաստանի հանրապետական կուսակցության խորհրդի առաջին անդամներից Ժորա Բարսեղյանը։ Ասաց, որ Աշոտին ճանաչում է, երբ ստեղծվեց «Անկախության բանակ»-ը, եւ ինքը եղել է ռազմական այդ կառույցի առաջին զինվորներից։ Ընթացքում նաեւ առանձին մարդիկ էին գալիս, ծաղիկներ խոնարհում ու խնկարկում մեր ազգի լավագույն զավակներից Ա. Նավասարդյանի շիրիմին։
