Անմահ վրիժառուի՝ Սողոմոն Թեհլերյանի իմաստախոսությունն է, նրա, ով Հայոց ցեղասպանությունը վերապրած հայ էր եւ ով թուրքական պետության ծրագրած ջարդերի ընթացքում կորցրել էր ողջ ընտանիքը, ինքը հրաշքով ողջ մնացել ու փախել Արեւելյան Հայաստան, այնուհետեւ ուսում ստանալու նպատակով հասել է Գերմանիա, Բեռլինում հայտնաբերել ցեղասպանության գլխավոր ոճրագործին՝ Օսմանյան կայսրության մեծ վեզիր եւ ներքին գործերի նախարար Թալեաթ գիշատչին եւ 1921 թ. մարտի 15-ին շանսատակ արել նրան Հարդենբերգ փողոցում: Սատկացրել է ու չի փախել: Դատավարության ժամանակ ամբաստանյալը պատմել է իր ընտանիքի եւ Հայոց ցեղասպանության պատմությունը, հիմնավորել կատարած սպանությունը, եւ գերմանական դատարանը արդարացրել է արժանապատիվ ասպետին…
Հայոց արժանապատվության ոսկեսիրտ ասպետներ, հայության վառված սրտի պարտքն է խնկարկել ձեր անունները մեկ առ մեկ, հնչեցնել ձեր անունները առիթներով ու առանց առիթների եւ չմոռանալ հայրենապաշտ ձեր մահապատների սխրանքները՝ գործած դար առաջ…
1921 թ. դեկտեմբերի 5-ին Հռոմում Արշավիր Շիրակյանը Թալեաթի հետեւից «այն աշխարհ» է ուղարկում երիտթուրք կուսակցության առաջին կաբինետի ղեկավար Սայիդ Հալիմին: 1922-ի ապրիլի 17-ին Արշավիր Շիրակյանն ու Արամ Երկանյանը Գերմանիայի մայրաքաղաքում դժոխքի բաժին են դարձնում Տրապիզոնի նահանգի նախկին նահանգապետ Ջեմալ Ազմիին, ով հրամայել էր Տրապիզոնում 15000 հայ երեխաների խեղդել ծովում: Այս դահճի հետ սպանվում է նաեւ Բեհաեդդին Շաքիր կոչված տարտարոսածինը: 1922-ի հուլիսի 25-ին Թիֆլիսում Պետրոս Տեր-Պողոսյանը եւ Արտաշես Գեւորգյանը զգետնում են Թուրքիայի ռազմածովային ուժերի նախկին նախարար Ջեմալին, որին դաժանության համար «մսագործ» էին անվանում: Այդ գործողությանը մասնակցում են նաեւ Ստեփան Ծաղիկյանը եւ Զարեհ Մելիք-Շահնազարյանցը:
Այս հայակերների ոչնչացումից առաջ՝ 1920-ի հունիսի 19-ին Արամ Երկանյանը գնդակահարել էր Ադրբեջան հուդայածին պետության նախկին վարչապետ Ֆաթալի Խան Խոյսկիին, վիրավորել նրա ընկեր Խան Մահմեդովին՝ հայակեր Բաքվի խորհրդարանի «Մուսսավաթ» կուսակցության հիմնադրին: Արամ Երկանյանի գործընկերը գործողության ժամանակ եղել է Միսակ Կիրակոսյանը:
1921 թ. հուլիսի 21-ին Միսակ Թոռլակյանը Կոստանդնապոլսում սպանում է Ադրբեջանի ներքին գործերի նախկին նախարար Բեհբութ Ժեւանշիր Խանին: Թոռլակյանի գործընկերներն էին Երվանդ Ֆունդուկյանն ու Հարություն Հարությունյանը: Անգլիական ռազմական դատարանը դատում է Թոռլակյանին եւ արդարացնում՝ որպես անմեղսունակ:
Չմոռանանք փաստել, որ հայ վրիժառու ասպետների ձեռամբ արդար դատաստանի արժանացած այս եւ մյուս թուրք ոճրագործ-«մսագործներին», որպես մարդկության դեմ ոճրագործություն կատարածների, հեռակա կարգով մահվան դատավճիռ էր կայացրել հենց այդ ոճրագործ երկրի դատարանը: Վճիռ, որը թեեւ օդի մեջ էր մնալու, սակայն այդ նույն դատավորներն էին մահապատժի ենթարկվելու՝ նման վճիռ կայացնելու համար… Իրողություն, որն ավելին է ասում թուրքական «արդարադատության» մասին:
Իսկ հայ վրիժառուները չէին խնայելու ոչ միայն հայության հայտնի գլխակերներին, այլեւ նրանց, որոնց ազգի դավաճան ենք անվանում: Հայոց ցեղասպանության տարիներին, ցավոք, եղել են նաեւ հայազգի այդպիսի ստահակներ, որոնց ազգանունները եւս ներառված էին «Նեմեսիս» գործողության շրջանակներում: Մինչեւ Թալեաթի վերացումը, Սողոմոն Թեհլերյանը Կոնստանդնուպոլսում ոչնչացրել էր Օսմանյան կայսրության գաղտնի ոստիկանության քաղաքական ղեկավար Մկրտիչ Հարությունյանին: Նույն թվականի մարտի 27-ին նույն քաղաքում Արշավիր Շիրակյանը գնդակահարել էր Վահե Իսսանին՝ Եսայան հայ ազգանունով: Այս դավաճանը թուրքերի համար կազմել էր Կոստանդնուպոլսի հայ մտավորականների ցուցակը, ովքեր սպանվեցին 1915 թ.:
Մինչ եղեռնը՝ 1914-ին, Հնչակյան կուսակցությունը Ռումինիայում կազմակերպում է ընդհանուր համագումար՝ Թալեաթի մահափորձը կազմակերպելու համար: Ադուր Յասյանը դավաճանում է արյունակիցներին, հետեւանքը լինում է այն, որ սպանվում են կուսակցության 21 անդամներ: Այս ծախու ստահակը եւս չի խուսափում հատուցումից՝ դավաճանին գնդակահարում է Արշակ Եզդանյանը:
…Այժմ անդրադառնանք մեր ազգային ուխտատեղիներից մեկը դարձած «Նեմեսիս» հավերժախոս հուշակոթողին, որի հառնեցումն «առիթ» տվեց հայկական ավիաընկերությունների առջեւ թուրքական օդային դարպասի փակմանը: Նրանք սադրանք համարեցին մի ողջ ժողովրդի սպանդի ենթարկած իրենց «հերոս փաշաներին»՝ թալեաթներին, էնվերներին, ջեմալներին եւ այլ ոճրագործների արդար դատաստանի ենթարկած հայ ասպետների խնկարկումը՝ աղբյուր-հուշակոթողի տեսքով: Եվ ոչ միայն այդքանը. նաեւ սպառնացին, թե այդ կերպ շարունակելու դեպքում իրենք կարող են այլ միջոցների դիմել: Իսկ մեր ժողովուրդը քաջատեղյակ է թուրքական «այլ մեթոդներին», որոնցից մեկի փորձի ականատեսն ենք այսօր՝ հայաշունչ հայրենի Արցախի ազգաբնակչության ոչնչացման սպառնալիքը՝ աղետալի շրջափակման միջոցով: Մի՞թե զուրկ են սրանք հիշողությունից կամ թե անտեղյակ, որ իրենց նախորդած եղեռնագործ վիժվածքների հանդեպ հենց իրենց՝ թուրքական դատարանն էր մահապատժի վճիռը կայացրել: Հետո՞ ինչ, որ այդ ողորմելիները ճողոպրել էին հարազատ երկրից, ծպտվել եվրոպական հագուստների մեջ, անվանափոխվել՝ հուսալով, որ դեռ վայելելու են արնախումի իրենց կյանքը եւ մեռնելու են սեփական մահով… Այդպես չէր լինելու. հայոց վրիժառու բազուկը չէր երերալու, գտնելու եւ գետնելու էր բոլոր «մսագործներին»: Այդ բազուկն այսօր էլ է արթուն, իսկ «Նեմեսիսի» վերնահատվածում նոր վրիժառուների անուններ փորագրելու տեղեր են թողնված, քանզի «կան դատեր, որոնց վճիռները չպետք է վստահել դատարաններին»…
