Այսօր Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում (ԻՀՀ) տեղի են ունենում նախագահական 13-րդ, քաղաքային ու գյուղական իսլամական խորհուրդների 6-րդ, ինչպեսեւ խորհրդարանական եւ բանիմացների ժողովի միջանկյալ ընտրությունները: ԻԻՀ Սահմանադրության համաձայն` բոլոր մակարդակի ընտրություններն ու հանրաքվեներն անցկացնում է ՆԳ նախարարությունը։ Իսկ վերահսկողությունը, բացառությամբ՝ տեղական խորհուրդների, որոնք վերահսկում է խորհրդարանը, իրականացնում է Սահմանադրության պահապան խորհուրդը (ՍՊԽ), որը հստակ պահպանողական կողմնորոշում ունի։ Վերջինս միաժամանակ որոշում է նաեւ ՆԳ նախարարության գրանցած թեկնածուների համապատասխանությունը։
Ինչպես արդեն նշել ենք, մայիսի 25-ին հայտնի էին դարձել ՍՊԽ-ից «անցագիր» ստացած թեկնածուների անունները, որոնք ներկայացրել են Իրանի իսլամական համակարգում առկա երեք քաղաքական հոսանքները, ընդ որում, 5-ը՝ պահպանողական, 1-ը՝ չափավորական, 1-ն էլ՝ բարենորոգչական։ Նշենք, որ մրցակից գլխավոր հոսանքներում առկա են բազմաթիվ կուսակցություններ ու քաղաքական կազմակերպություններ, սակայն բացառիկ դեպքերում կարելի է տեսնել որեւէ կուսակցություն կամ կազմակերպություն, որն ընտրություններին մասնակցի առանձին։ Սովորաբար նրանք ընտրություններին ձեւավորում են մեկ-երկու դաշինք, որոնք էլ նախագահական ու խորհրդարանական ընտրություններին ներկայացնում են իրենց թեկնածուներին, ինչպեսեւ կարող են առաջադրվել անկախ թեկնածուներ՝ քաղաքական տարբեր կողմնորոշումներով։ Պահպանողականները ձեւավորել են «Սկզբունքայինների միասնություն» դաշինքը։ Պահպանողական հոսանքի գլխավոր թեկնածուն դատական իշխանության ղեկավար, Բանիմացների վեհաժողովի փոխնախագահ, մշակութային հեղափոխության գերագույն խորհրդի երկրորդ փոխնախագահ 61-ամյա Սեյյդ Էբրահիմ Ռայիս ալ Սադաթին է, ով, ինչպես նշել է «ՀՀ»-ն, ամենայն հավանականությամբ Իրանի հաջորդ նախագահն է դառնալու։ Անդրադառնալով մյուս թեկնածուներին, նշենք, որ բարենորոգչական կողմնորոշմամբ միակ անկախ թեկնածուն՝ Խորասանի ու Սպահանի նախկին նահանգապետ, Քիշ կղզու տնտեսական ազատ գոտու տնօրինության անդամ 65-ամյա Մոհսեն Մեհրալիզադեն հունիսի 16-ին, հօգուտ չափավորական, կենտրոնական բանկի 63-ամյա տնօրեն Աբդոլնասեր Հեմաթիի, ով նույնպես անկախ թեկնածու է, հեռացել է մրցապայքարից։ Նրա այդ քայլը պայմանավորված է Հեմաթիի քարոզարշավի հաջողություններով։ Այլ կերպ ասած՝ Ռայիսիի մրցակիցը լինելու է Հեմաթին, որի թեկնածության պաշտպանությամբ հանդես են եկել բարենորոգչական շուրջ 15 քաղաքական կուսակցություններ ու կազմակերպություններ։
Այսուհանդերձ, նախագահական 13-րդ ընտրությունների հարցերի հարցը քվեարկելու իրավունք ունեցող 59 միլիոն 310 հազար մարդու քվեատուփերի մոտ բերելն է։ Վերջին հարցումների արդյունքներով՝ մասնակցությունը լինելու է 30-42 տոկոս։ Ուստի, բոլոր թեկնածուներն ու երկրի բարձրաստիճան պաշտոնյաներն ընտրողներին կոչ են անում մասնակցել ընտրություններին։ Ավելին, դեռեւս մայիսի 11-ին երկրի ռազմաքաղաքական ու կրոնական առաջին դեմք հանդիսացող հեղափոխության առաջնորդ այաթոլա Ալի Խամենեին շեշտել է, որ բարձր մասնակցությունն ընտրությունների ամենակարեւոր հարցն է։ Մայիսի 28-ին նա հրապարակել է կրոնական հրաման՝ «Ֆաթվա» (կոնդակ), որտեղ նշվել է, թե ընտրություններին մասնակցելն ընտրողների կրոնական, իսլամական ու աստվածային պարտքն է եւ կրոնական անհրաժեշտությունը։
Մայիսի 28-ին սկսվել է քարոզարշավը, որի շրջանակները եւս Խամենեին խորհրդարանի հետ տեսահանդիպման ընթացքում հստակեցրել է։ Նա շեշտել է, որ ընտրողի համար այս կամ այն անունը կարեւոր չէ, այլ՝ կառավարելու կարողությունը, հավելելով, որ թեկնածուները պետք է կարողանան դա ապացուցել իրենց հարցազրույցներում, ելույթներում ու բանավեճերում։ Նա, փաստորեն, ընդգծելով նախագահի կառավարման ոլորտում ընդունակություններն ու ներքին խնդիրները, նշել է, որ ժողովրդի հիմնական խնդիրները վիրտուալ աշխարհն ու արտաքին քաղաքականությունը չեն, նրանց հետաքրքրում են այլ հարցեր։
Ինչ վերաբերում է նման իշխանափոխության ազդեցությանը հայ-իրանական փոխհարաբերությունների վրա, ապա, հաշվի առնելով, որ արտաքին քաղաքականության գլխավոր ուղղությունները, ինչպես նշել ենք, հեղափոխության առաջնորդի լիազորությունների շրջանակում են, ուստի հիմնական փոփոխություն տեղի չի ունենա: Ավելին, փորձը ցույց է տալիս, որ ԻԻՀ-ում նախագահի դերը եւս զգալի է արտաքին քաղաքականության ոլորտում, մասնավորապես՝ Ռայիսիի դեպքում, ով, կարծես թե, վայելում է հեղափոխության առաջնորդի համակրանքը։ Բացի այդ, միաժամանակ ավելի զգայուն են երկրի ազգային ու անվտանգային շահերի նկատմամբ, ինչը համընկնում է Հայաստանի շահերին:
