Ադրբեջանը Թուրքիայի հանցավոր աջակցությամբ ահաբեկչական խմբավորումների զինյալներով է բնակեցնում Արցախի բռնազավթած տարածքները։ Դա ոչ միայն անվտանգային լրջագույն մարտահրավերներ է առաջացնում տարածաշրջանում, այլեւ հետագայում կարող է ազդեցություն ունենալ ժողովրդագրական պատկերի վրա։
«Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի հետ զրույցում Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Դավիթ Բաբայանը նշեց, որ իրենք նման տեղեկություններ ունեն, եւ որպեսզի դրանք հաստատվեն կամ փարատվեն, անհրաժեշտ է, որ միջազգային հանրությունը ներկա լինի այդ տարածքներում։ Նկատենք, որ պատերազմի օրերին բազմաթիվ տեսանյութերով, լուսանկարներով արձանագրված է, որ Ադրբեջանի կողմից կռվում են նաեւ ահաբեկիչ զինյալներ։ Այդ փաստն արձանագրել են Հայաստանի եւ Արցախի մարդու իրավունքի պաշտպանները, տեղական եւ միջազգային մամուլը։ Այն հարցին, թե արդյոք այդքանը բավարար կլինի՞, որպեսզի Ադրբեջանն ու Թուրքիան, որպես ահաբեկչությունը հովանավորող երկրներ, պատասխանատվության առջեւ կանգնեն, եւ քաղաքական ու իրավական հետեւանքներ լինեն, զրուցակիցս պատասխանեց, որ եթե միջազգային տարբեր կառույցներ հետեւեն զուտ իրավական նորմերին, կոնվենցիաներին, օրենքի տառին եւ ոգուն, ապա, այո՛, եւ, բացի դրանից, դա կհանգեցնի իրավական հետեւանքների, ինչը կունենա նաեւ քաղաքական հետեւանքներ։
Պատերազմի ընթացքում Թուրքիայի ցուցաբերած աջակցության եւ օգնության հետեւանքով Ադրբեջանն այսօր հայտնվել է Թուրքիայի ազդեցության տակ, ինչը, բնականաբար, լուրջ վտանգ է ներկայացնում այնքանով, որ արդեն գործ ունենք նաեւ Թուրքիայի հետ։ «Սա եւս մեծ մարտահրավեր է, որը պետք է հաշվի առնենք բոլոր անվտանգային փաստաթղթերում, քաղաքականության եւ բանակաշինության մեջ»,- ասաց նա։
Իրավիճակին տեղում ծանոթանալու, մշտադիտարկում կատարելու անհրաժեշտությունը մեծ է, որովհետեւ, բացի վերոնշյալ խնդիրներից, Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած տարածքներում ոչնչացվում է նաեւ հայկական պատմամշակութային ժառանգությունը, այն ամենը, ինչ կապված է մեզ հետ։ Բաբայանի կարծիքով՝ միջազգային հանրությունը հատուկ ուշադրության կենտրոնում պետք է պահի այդ ամենը, դա ամբողջ աշխարհին է վերաբերում. եթե հիմա աչք փակեն, ապա նման հանցավոր արարքներ տեղի կունենան այլ տարածաշրջաններում նույնպես եւ վտանգ կներկայացնեն անգամ ամենահեռավոր երկրների համար։ «Որոշ բաներ, որն ի վիճակի ենք անել, արվում է, բայց իրական պատկերը կարող է շատ ավելի վատ լինել, այսինքն՝ շատ ավելին ոչնչացված լինի։ Դրա համար էլ պետք է, որ միջազգային հանրությունը եւս միանա կոթողների պահպանության գործընթացին»,- ասաց Արցախի ԱԳ նախարարը՝ նշելով, որ գույքագրման անհրաժեշտություն է լինելու։ Նման փորձ կա, օրինակ, Կիպրոսում, որտեղ համապատասխան գրքեր եւ նյութեր կան թուրքական ագրեսիայի հետեւանքով բռնազավթված տարածքներում մշակութային ժառանգության վիճակի մասին։ «Ամբողջությամբ նույն ոճն է, նույն ձեռագիրը. ոչնչացվել է ամեն ինչ։ Որեւէ բանով չեն տարբերվում թուրքական եւ ադրբեջանական ձեռագրերը»,- ընդգծեց նա՝ հավելելով, որ այլ երկրների փորձը կարեւոր է հաշվի առնել եւ միաժամանակ շարունակել մեր կողմից տարվող աշխատանքները, որպեսզի ունենանք բոլոր այդ տեղեկությունները թե՛ մեզ համար, թե՛ աշխարհին ցույց տալու նպատակով։
Պատերազմից հետո ստեղծված նոր իրողություններում կարծես թե առկախված է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը։ Ժամանակ առ ժամանակ փորձ է արվում ակտիվացնել Մինսկի խմբի ձեւաչափը համանախագահ երկրների կողմից։ Բաբայանը համոզմունք հայտնեց, որ Մինսկի խումբը չի սպառել իրեն, եւ հակամարտության կարգավորումը պետք է ընթանա այդ ձեւաչափով։ Միաժամանակ նշեց, որ, այնուամենայնիվ, որոշ ժամանակ է պետք գալու, որպեսզի այդ ամենը հունի մեջ մտնի, եւ Մինսկի խումբը կարողանա սկսել իր աշխատանքները։ Եթե մինչ պատերազմը բանակցություններն ընթանում էին արդեն ավանդական դարձած օրակարգային հարցերի շուրջ, ապա ներկայումս դրանց ավելացել են նորերը։
Պարբերական հաճախականությամբ ադրբեջանական զինուժը տարբեր զինատեսակներ է կիրառում Արցախի դեմ։ Բաբայանի խոսքերով՝ Ադրբեջանը փորձում է հոգեբանորեն ազդել արցախցիների վրա, վախեցնել, վհատեցնել ժողովրդին, որպեսզի մարդիկ հեռանան իրենց հայրենի հողից։ Հիմնական նպատակն է հայաթափել Արցախը։ «Այս ամենն առաջին հերթին ուղղված է հայերիս դեմ։ Բնականաբար, նման քաղաքականությամբ Ադրբեջանը նաեւ հարված է հասցնում խաղաղապահ առաքելության իրականացմանը։ Եթե արցախցին հեռանա Արցախից, ապա էլ ո՞ւմ պետք է պաշտպանեն խաղաղապահները։ Մենք պետք է հաշվի առնենք այս ամենը եւ ընդհանրապես լավ պատկերացնենք, թե ինչ է տեղի ունենում, որպեսզի պատրաստ լինենք հակաքայլեր ձեռնարկելու եւ պաշտպանելու մեր հայրենիքը։ Իրականության ճիշտ պատկերացումը հաջողության հասնելու կարեւոր հիմքերից մեկն է»,- շեշտեց զրուցակիցս։
Արցախի Ազգային ժողովն այս տարվա մարտին ընդունել էր հայտարարություն, որով ամրագրվել էր, որ «մինչ այս պահը Ադրբեջանի վերահսկողության տակ հայտնված Արցախի Հանրապետության տարածքները համարվում են բռնազավթված (օկուպացված) Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից», իսկ Արցախի Հանրապետության նկատմամբ Ադրբեջանի իրականացրած ագրեսիան եւ նշված տարածքների բռնազավթումը որեւէ իրավական ազդեցություն չեն կարող ունենալ ապագա բանակցությունների ընթացքում Արցախի Հանրապետության կարգավիճակի ու սահմանների ճշգրտման գործընթացում: Այս հայտարարության հիման վրա մշակվել է բռնազավթված տարածքների մասին օրենքի նախագիծ։ «Դա իրավական, քաղաքական եւ պատմական գնահատական էր, որն, այո՛, պետք է տրվեր։ Այդ տարածքները բռնազավթված են Ադրբեջանի, Թուրքիայի եւ ահաբեկիչների կողմից, ինչը, կրկնում եմ, իրականության արտացոլումն է քաղաքական, պատմական, մշակութային, իրավական տեսակետներից։ Մենք պայքարելու ենք, որպեսզի մեր տարածքային ամբողջականությունը վերականգնենք»,- շեշտեց Արցախի ԱԳ նախարարը։
Վերջին մեկ տարվա զարգացումները ցույց տվեցին, որ ոչ միայն Հայաստանն էր Արցախի անվտանգության երաշխավորը, այլեւ Արցախը՝ Հայաստանի. դա մեկ ամբողջական համակարգ էր, որի խախտմամբ, ինչպես այսօր տեսնում ենք, խոցելի են դարձել թե ՀՀ տարածքը, թե Արցախը։ «Միշտ ասել ենք, որ առանց Արցախի չկա Հայաստան, առանց Հայաստանի, բնականաբար, չկա Արցախ։ Դարեր շարունակ Արցախը հանդես է եկել որպես վահան Հայաստանի կենտրոնական մասերի համար, իսկ այս վերջին տասնամյակներում՝ Մայր Հայաստանի համար առհասարակ։ Հիմա տեսնում ենք, որ թեեւ այդ վահանը ոչնչացված չէ, բայց ջարդված է եւ վիրավոր։ Տեսնում ենք նաեւ, թե ինչ մարտահրավերների առջեւ է կանգնել Հայաստանի Հանրապետությունը։ Անելիքները շատ են, բայց համոզված եմ, որ ճիշտ աշխատելու դեպքում իսկապես հնարավոր է ապահովել անվտանգությունը, գոնե պահպանել այն, ինչ կա»,- արձագանքեց Բաբայանը։
Զրուցակիցս վստահ է, որ տեղեկատվական առումով շատ անելիքներ կան, սակայն կարեւորագույններից մեկը հայրենասիրության քարոզն է. «Այն չպետք է լինի միայն կենացներով, հայրենասիրությունը լոզունգներով, ամպագոռգոռ հայտարարություններով չի դրսեւորվում։ Հայրենասիրությունը պարկեշտություն է ենթադրում, արժեքների պահպանում, օրինապաշտություն, սեր եւ նվիրում հայրենիքի հանդեպ։ Մինչեւ այդ ամենը մեզ համար չդառնա կենսաձեւ, եթե այդ ամենը մեզ համար չլինեն գերակա արժեքներ, եթե մեր երկրում ինտելեկտն ու պարկեշտությունը չհամարվեն իսկապես առաջնային, ապա մեզ համար շատ բարդ կլինի դիմակայել մեր առջեւ ծառացած բոլոր մարտահրավերներին։ Եվ, իհարկե, շատ կարեւոր է, որպեսզի Արցախը՝ որպես գաղափար լինի առանցքային արժեքներից մեկը Հայաստանի եւ սփյուռքի հասարակական, քաղաքական կյանքում»։
