Վերադառնալով մեր տարածաշրջանի «Թուրքիային»` Ադրբեջանին, հարկ է նշել, որ նա որդեգրել է Թուրքիայի ագրեսիվ արտաքին քաղաքական մոդելը:
Ադրբեջանը տարածքային պահանջներ ունի Վրաստանից, չնայած երկու երկրները հարաբերական բարեկամական փոխհարաբերությունների մեջ են: Վրաստանը կարեւոր գործընկեր է Ադրբեջանի համար, քանի որ նրա տարածքով են անցնում մի շարք ռազմավարական նշանակության ենթակառուցվածքներ` Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղը, Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգիծը, Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում գազամուղը: Չնայած երկկողմ սերտ հարաբերություններին` Ադրբեջանը տարածքային խնդիրներ ունի Վրաստանի հետ: Մեծամասամբ խոսքը վերաբերում է Հայաստան-Վրաստան-Ադրբեջան սահմանային կետին, որտեղ ոչ ամբողջությամբ է կատարվել սահմանազատում: Ադրբեջանը Վրաստանի ինքնիշխան տարածքում իրականացրել էր ականապատում: Ակներեւաբար դա Հայաստանի դեմ էր արվել, ոչ թե Վրաստանի, այնուամենայնիվ, սա ռազմական գործողություն է, որը փաստացի արվել է Վրաստանի տարածքում:
Հաջորդ վիճելի կետը Դավիթ Գարեջի վանական համալիրն է, որը տեղակայված է անմիջապես վրաց-ադրբեջանական սահմանային բարձունքին: 2019-ին Ադրբեջանն այս շրջանում իրականացրեց որոշակի աշխատանքներ եւ տիրացավ բարձունքին: Բարիդրացիական հարաբերությունները հարեւան Վրաստանի հետ Ադրբեջանին հետ չպահեցին յուրաքանչյուր միլիմետրի, քարի, բարձունքի համար անզիջում պայքար մղելու մտադրությունից: Թուրքիան, ինչպես նաեւ վերջինիս ապակայունացնող արտաքին քաղաքականությունն ընդօրինակող Ադրբեջանը իրենց հարեւաններին տնտեսապես «կուլ տալու», հսկայական ներդրումներ կատարելու միջոցով փորձում են հասնել սեփական տարածքային նկրտումներին:
Զավեշտալին այն է, որ Ադրբեջանը տարածքային հավակնություններ ու պահանջներ ունի նաեւ իրենից մի քանի անգամ ավելի հզոր Իրանի եւ Ռուսաստանի հանդեպ: Տվյալ համատեքստում առանձնահատուկ հարկ է ընդգծել Ադրբեջանի ազգային քաղաքականության գաղափարախոսական հիմնասյուները` հակահայկականություն, հակառուսականություն ու հակաիրանականություն, որոնք ձեւավորվել են այս երկրի կարճաժամկետ պատմության ընթացքում:
Թուրքիան եւ Ադրբեջանը տարածքային հավակնություններ ունեն իրենց բոլոր հարեւան երկրների հանդեպ. մեկի մոտ դա պետական մակարդակով է հայտարարվում, մյուսի մոտ` քարոզչական մեթոդներով: Ավելին՝ Ադրբեջանն անգամ տարածքային պահանջներ ունի նաեւ Թուրքիայից: Իրենց քարոզչական գործիքակազմի հիմք դարձած «Մեծ Ադրբեջանի» քարտեզը հենց դա է փաստում, որտեղ որպես Ադրբեջանի տարածք նշված են հարեւան բոլոր երկրների տարածքները, այդ թվում նաեւ՝ տարածքներ Թուրքիայից:
Մենք հաճախ ենք տարվում այն պատրանքով, որ հնարավոր է խաղաղ համակեցություն ձեւավորել Ադրբեջանի հետ, սակայն Ադրբեջանն ինքը պետական մակարդակով խրախուսում է «ամենակուլ» քաղաքականությունը, այսինքն` ամեն ինչ իմն է, անգամ ձերն է իմը: Ադրբեջանի ընդգծված հակառուսականությունը նաեւ պայմանավորված է Արցախում տեղակայված ռուս խաղաղապահների փաստով: Անակնկալ չի լինի, եթե Ադրբեջանը սկսի լուրջ քայլեր ձեռնարկել խաղաղապահներին Արցախից դուրս հանելու ուղղությամբ:
Այստեղ առանցքային կետերից է արտաքին աշխարհի ադրբեջանական հանրության ընկալումը: Նրանց արտաքին քաղաքականությունը ձեւավորվում է «թուրքը թուրքից բացի բարեկամ չունի» կարգախոսի հիման վրա: Հարկ է նաեւ նշել, որ երբ 1923 թ. Թուրքիայի Հանրապետությունը պաշտոնապես ձեւավորվեց, այլատյացության զոհ դարձան ոչ միայն հայերը, այլեւ տեղաբնիկ այլ ազգեր ու էթնիկ միավորներ: Կոնֆլիկտի դեպքում եւ դրա ավարտից հետո այլատյացությունն ավելի վառ դրսեւորում է ստանում, երբ կողմերից մեկը հաղթանակ է տանում: Դրա վառ ապացույցը կարող ենք տեսնել 2020 թ. աշնանն Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմում եւ դրա ավարտից հետո: Հայատյացությունը նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրումից հետո ոչ միայն չի դադարել, այլեւ, բացի պետական մակարդակով խրախուսվելուց, դարձել է հասարակական բնական պահանջ:
Ատելությունն այլոց նկատմամբ հրահրվում է հարյուրամյակներով, եւ դրա պարբերականության մասին խնամքով «հոգ են տանում» Թուրքիան ու Ադրբեջանը:
