Ինչպես մերօրյա ցանկացած պատերազմի դեպքում, այնպես էլ արցախյան 44-օրյա գոյամարտից հետո զավթած տարածքների բնական ռեսուրսների վերաբաշխում է սկսվել զավթիչ պետությունների միջեւ: Արցախում 2020 թ. պատերազմի ելքն ապահոված Ադրբեջանի գործընկեր պետությունները հրադադարի հաստատումից անմիջապես հետո անցան իրենց «վարձավճարները» ստանալու գործողություններին, ինչին պաշտոնական Բաքուն պարտադրված էր ենթարկվել:
Այսպես՝ նախորդ շաբաթ Արցախի օկուպացված տարածքներում եւ դրանց անմիջական հարեւանությամբ գտնվող մետաղական հանքավայրերի շահագործման թույլտվություն տրվեց միանգամից երկու պետության հանք շահագործող ընկերությունների: Ադրբեջանը թուրքական «Eti Bakır A.S.» եւ «Artvin Maden A.S.» ընկերությունների հետ պայմանագրեր է կնքել Արցախի Հանրապետության օկուպացված Քարվաճառի շրջանի հանքավայրերի շահագործման վերաբերյալ։ Հատկանշական է, որ թուրքական մամուլում շրջանառվող լուրերի համաձայն՝ այդ ընկերությունները պատկանում են Էրդողանի մերձավոր շրջապատի գործարարներին:
Ադրբեջանի էկոնոմիկայի նախարար Մ. Ջաբբարովն իր ֆեյսբուքի էջում գրել է, որ «Գաշգաչայ», «Էլբեյդաշ» եւ «Աղդուզդաղ» հանքավայրերի հետախուզման ու շահագործման իրավունքը հանձնել են թուրքական ընկերություններին, եւ կնքվել են համապատասխան պայմանագրեր: Վերջինս նաեւ շեշտել է, որ «Eti Bakır A.S.»-ը եւ «Artvin Maden A.S.»-ը ոլորտում առաջատար թուրքական ընկերություններ են: Նա հույս է հայտնել, որ նոր տնտեսական ծրագրերը կարագացնեն տարածաշրջանի տնտեսական ինտեգրումը, սակայն չի հստակեցրել՝ այդ շրջանները կինտեգրվեն Ադրբեջանի՞ն, թե՞ Թուրքիային: Մինչ այս՝ դեռ մայիսի 29-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը հրամանագիր էր ստորագրել վերոհիշյալ հանքավայրերի ուսումնասիրման, հետախուզման եւ շահագործման հետ կապված որոշ հարցերի կարգավորման վերաբերյալ: Նման հապշտապությամբ Ադրբեջանը վարձահատույց է լինում իր «ավագ եղբորը»՝ «հաղթանակն» իրեն նվիրելու համար:
Նախորդ շաբաթ բրիտանական «Anglo Asian Mining» ընկերությունն էլ իր պաշտոնական կայքէջում տեղեկատվություն էր տարածել այն մասին, որ Ադրբեջանի հետ պայմանագիր է կնքել նոր հանքավայրերի շահագործման նպատակով։ Ըստ հաղորդագրության՝ վերջինս սեպտեմբերի 28-ին Ադրբեջանի կառավարության հետ հիմնադրութային փաստաթուղթ է ստորագրել, որը ընկերությանը հնարավորություն է տալիս շահագործել 882 քառ. կմ ընդհանուր տարածքով երեք նոր հանք։ Դրանցից միայն Գարադաղի հանքավայրը պարունակում է ավելի քան 300.000 տոննա պղինձ, որն այսօրվա գներով կազմում է 3 միլիարդ դոլար: Հետախուզվող երկրորդ հանքավայրը Արծվաշենի հարակից Գեդաբեկի մերձակայքում է:
«Anglo Asian Mining» ընկերության երրորդ նոր կոնցեսիոն տարածքը Դեմիրլին է, որն Արցախի օկուպացված տարածքների անմիջական հարեւանությամբ է, եւ պղնձամոլիբդենային այդ հանքավայրում 2016 թ. իրականացված նախնական գնահատականներով առկա է մոտավորապես 275.000 տոննա պղինձ եւ 3200 տոննա մոլիբդեն: Ընկերությունը նախատեսում է վերջնական պայմանագիրը ստորագրել վերոնշյալ պաշարները հաստատելուց հետո: Փաստորեն, անգլիական ընկերությունն այդ հանքավայրի վրա վաղուց է աչք ունեցել, սակայն չի կարողացել շահագործել, քանի որ Արցախի Հանրապետության սահմանների մերձակայքում է եղել, եւ միայն Ադրբեջանի կողմից այդ տարածքներն օկուպացնելուց հետո է սկսել հանքշահագործման գործընթացը:
Ադրբեջանի «ավագ եղբայրը»՝ Թուրքիան, եւ հիմնական բիզնես-գործընկերը՝ Մեծ Բրիտանիան, շատ արագ անցան զավթած տարածքների եւ դրանց անմիջական հարեւանությամբ գտնվող բնական հարուստ ռեսուրսների թալանին, ինչը լիովին տեղավորվում է ժամանակակից աշխարհաքաղաքական զարգացումների տրամաբանության մեջ: Այսօր պատերազմներ հրահրելու հիմնական շարժառիթներից մեկը բնական ռեսուրսներն են, որոնք տարեցտարի ավելի են նվազում եւ դժվարությամբ են բավարարում աշխարհի բնակչության թվի ու նրանց պահանջմունքների առաջանցիկ աճին: Այլ կերպ ասած՝ այսօր պետությունների տնտեսական շահերը գերակայող են ավելի հաճախ շահարկվող մարդու, առավել եւս՝ ժողովուրդների իրավունքների դրույթների համեմատ:
Ադրբեջանում սկսված բնական ռեսուրսների հոշոտման աննախադեպ գործընթացը փաստում է, որ 44-օրյա պատերազմում հակադրվում էին նաեւ Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը եւ աշխարհաքաղաքական խաղացողների տնտեսական շահերը: Այստեղ օրինաչափ հարց է ծագում, թե Իսրայելն Ադրբեջանից ի՞նչ է ստացել վերջինիս աննախադեպ ռազմական աջակցություն ցուցաբերելու դիմաց:
