Դեկտեմբերի 14-ին Բրյուսելում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Եվրոպայի խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի եւ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի եռակողմ հանդիպումից հետո Բաքուն հայրենիք վերադարձրեց նոյեմբերի 16-ին Իշխանասարի հատվածում գերեվարված 10 հայ զինծառայողի: Վերջիններիս վերադարձն ուղեկցվեց եվրոպական կառույցի կողմից մեծ PR-ով, պաշտոնական Բաքուն էլ առիթը բաց չթողեց 10 գերու վերադարձն իր մե՜ծ հումանիզմի եւ քաղաքակիրթ վարքագծի հետեւանք ներկայացնելու համար:
Իհարկե, շնորհակալ լինելով եվրոպական կառույցին եւ նրա ղեկավարին միջնորդական ջանքերի համար, այնուամենայնիվ, անհրաժեշտ է արձանագրել, որ վերջիններիս գործողությունները պետք է լինեին անհամեմատ ավելի ծանրակշիռ եւ նպատակային: Եվրոպական կառույցները վաղուց պետք է իրենց գործուն լծակներով ճնշում գործադրեին Ադրբեջանի վրա՝ դրանք ուղեկցելով պատժամիջոցների տարափով եւ պահանջելով եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետի անվերապահ ապահովումն ու բոլոր գերեվարված զինծառայողների, քաղաքացիական անձանց վերադարձը:
Բաքվի պնդումը, թե ներկայումս իր մոտ գտնվող զինծառայողները կապ չունեն պատերազմի հետ, պարզունակ մանկական սուտ է: Պետք է արձանագրել, որ այսօր Բաքվի բանտերում գտնվող հայերի մի մասը հրադադարից անմիջապես հետո կասկածելի պայմաններում հայկական ուժերի վերահսկողության տակ գտնվող ճանապարհներից գերեվարված նաեւ քաղաքացիական անձինք են, ինչը փաստում է, որ Ադրբեջանը մարդկանց նպատակային առեւանգման գործողություններ է իրականացրել՝ հետագա բանակցություններում հայկական կողմի վրա ճնշումներ գործադրելու համար: Խնածախ եւ Մեծ Թաղեր գյուղերի հատվածներում էլ Ադրբեջանը, խախտելով հրադադարի ռեժիմը, նենգաբար փակել էր Արցախի պաշտպանության բանակի դիրքապահների հետդարձի ճանապարհը՝ խաբեությամբ զինաթափելով եւ գերեվարելով նրանց:
Եվրոպական կառույցների նման պահվածքն աղետալի միտումներ ունի: Արցախի ժողովրդի դեմ սանձազերծած ագրեսիայի եւ բանակցություններում գերեվարվածներին առեւտրի մանրադրամի վերածելու համար Ադրբեջանին պատժամիջոցների ենթարկելու փոխարեն քաղաքակիրթ Եվրոպան դրական ձեռքբերում է համարում պաշտոնապես հաստատված 51, բայց ըստ որոշ տվյալների՝ ավելի քան 90 պատանդներից 10-ի վերադարձը: Այստեղ տեղին է արձանագրելը եւ զուգահեռներ անցկացնելը մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերի՝ այլ դեպքերում նույն Եվրոպայի դրսեւորած շահագրգռվածության, նպատակամղված գործողությունների եւ Արցախյան պատերազմի հետեւանքների միջեւ: Պարզվում է, որ երբ Եվրոպային անհրաժեշտ է լինում, այդ ժամանակ նա ունենում է հզոր գործուն լծակներ եւ օգտագործում է դրանք: Օրինակ՝ Նավալնիի կամ բելառուս բլոգերի համար եվրոպական ողջ գործիքակազմն օգտագործվեց Ռուսաստանին եւ Բելառուսին պատժամիջոցներով մեծ տնտեսական վնասներ հասցնելու նպատակով, բայց հայ գերիների դեպքում, որոնք անմարդկային խոշտանգումների են ենթարկվում Բաքվի բանտերում, այդ նույն կառույցները տարօրինակ ձեւով ցուցաբերում են անատամ քաղաքականություն:
Ինչպես 44-օրյա ադրբեջանաթուրքական ագրեսիային եվրոպական կառույցները համարժեք գնահատական չտվեցին, ինչի հետեւանքը եղան արդեն ՀՀ սահմաններից ներս թյուրքական զույգի հրահրած ռազմական գործողությունները, այնպես էլ միջազգային հումանիտար, մարդու իրավունքների բոլոր նորմերի, գերիների ու պատանդների պահման վերաբերյալ կոնվենցիայի խախտմամբ ադրբեջանական բանտերում ազգությամբ հայերի ապօրինի պահման դեպքերի նկատմամբ անտարբերությունը կանաչ լույս է վառում Ադրբեջանի առաջ՝ հետագա նման սադրանքների համար:
Թերեւս, եվրոպական երկրներից իրենց դիրքորոշմամբ առանձնանում են Ֆրանսիան, Հունաստանը եւ Կիպրոսը: Օրերս Ֆրանսիայի Իլ դը Ֆրանս շրջանի խորհրդի նախագահ Վալերի Պեկրեսը կոչ արեց անվերապահորեն Հայաստանին վերադարձնել Ադրբեջանում պահվող 51 հայ գերիներին։ Ինչպես հաղորդել էր Ֆրանսիայից «Արմենպրեսի» թղթակիցը, նա այդ մասին խոսել էր հայկական եւ ֆրանսիական լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների հետ ճեպազրույցում` շեշտելով, որ այն, ինչ 2020 թ. կատարվեց Հայաստանի հետ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի նախաձեռնությամբ, կարեւոր նախազգուշացում էր նաեւ Եվրոպային։
Եվրոպական կառույցները, որոնց հետ որոշակի ինտեգրացիոն գործընթացների մեջ են Հայաստանը, Թուրքիան եւ Ադրբեջանը, պետք է գիտակցեն, որ այնպիսի խնդրահարույց հարցերի, ինչպիսիք են պետության կողմից պատանդներ պահելը, առավել եւս՝ Արցախի ժողովրդի դեմ իրականացրած 44-օրյա ռազմական ագրեսիան, չի կարելի երկակի ստանդարտներով մոտենալ: Դրանք ժողովրդավարական արժեքների ջատագով միջազգային կառույցների կողմից հստակ գնահատականների պետք է արժանանան, հակառակ դեպքում բումերանգի էֆեկտով եւ հիբրիդային տեսքերով այդ հիմնահարցերը վաղը կբախեն նաեւ Եվրոպայի դռները:
