Ռուսաստանի, ԵՄ-ի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ աննախադեպ լարված հարաբերությունների խաչմերուկում է հայտնվել նաեւ Հայաստանը: Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո տարածաշրջանում իրավիճակի կարգավորմանն ակտիվորեն ներգրավվել են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրները եւ ԵՄ-ն, սակայն ոչ թե միասնական հարթակում, այլ առանձին-առանձին: Աշխարհի թիվ 1 օրակարգի՝ ուկրաինական հակամարտության ֆոնին արցախյան հիմնահարցի հանդեպ նման աննախադեպ ուշադրությունը խոսում է մեր տարածաշրջանի զարգացումների աշխարհաքաղաքական կարեւորության մասին:
Ուկրաինայում ծավալվող ռազմական գործողությունների պատճառով հակադիր բեւեռներում հայտնված բոլոր երկրներն արցախյան հիմնահարցի կարգավորման միեւնույն ուղին են նախանշում, այն է՝ խաղաղ քաղաքական բանակցությունների միջոցով Հայաստանի ու Ադրբեջանի հարաբերությունների կարգավորում եւ արցախյան հիմնահարցի հիմնարար, երկարաժամկետ լուծում: Այս օրակարգի շուրջ վերջին մեկ ամսվա ընթացքում տեղի են ունենում աննախադեպ քանակի հանդիպումներ եւ քննարկումներ:
Ապրիլի 6-ին Բրյուսելում կազմակերպվեց եռակողմ հանդիպում ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի եւ ԵՄ խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջեւ: Հանդիպման նախօրեին տեղի էր ունեցել Միացյալ Նահանգների պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի եւ Նիկոլ Փաշինյանի հեռախոսազրույցը, որի ժամանակ ամերիկացի պաշտոնյան վերահաստատել էր, որ ԱՄՆ-ը պատրաստ է օժանդակել Հայաստանին եւ Ադրբեջանին՝ հասնելու երկարատեւ համապարփակ խաղաղության։ Բրյուսելյան հանդիպմանը հետեւեց ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի աշխատանքային այցը Մոսկվա, որտեղ Սերգեյ Լավրովը հայտնեց, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ մյուս երկրները՝ Ֆրանսիան եւ ԱՄՆ-ը, հրաժարվում են այդ հարթակում շփվել ՌԴ-ի հետ: Այդ հայտարարությունից անմիջապես հետ մեկը մյուսի հետեւից Հայաստան այցելեցին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի Ֆրանսիայի եւ ԱՄՆ-ի համանախագահները, որոնք վերահաստատեցին իրենց պատրաստակամությունը՝ աջակցելու հակամարտության քաղաքական լուծմանը, այդ թվում նաեւ Մինսկի խմբի ձեւաչափում:
Արդեն ՀՀ վարչապետի՝ Մոսկվա կատարած աշխատանքային այցից մեկ օր առաջ՝ ապրիլի 18-ին, տեղի էր ունեցել Նիկոլ Փաշինյանի հեռախոսազրույցը ԵՄ խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի հետ: Կողմերը քննարկել էին ԵՄ խորհրդի նախագահի, Հայաստանի վարչապետի եւ Ադրբեջանի նախագահի՝ ապրիլի 6-ին Բրյուսելում տեղի ունեցած հանդիպմանը ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարման ընթացքին, տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակին, Հայաստան-ԵՄ հարաբերությունների օրակարգին վերաբերող հարցեր: Բնականաբար, անդրադարձ էր եղել նաեւ ԵՄ-ի Արեւելյան գործընկերության տնտեսական եւ ներդրումային պլանի շրջանակներում Հայաստանին 2.6 միլիարդ դոլար հատկացնելու պայմանավորվածության կատարման ընթացքին:
Մինչ վարչապետի Մոսկվա մեկնելը՝ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի Եվրոպայի եւ Եվրասիայի հարցերով բյուրոն «Twitter»-ում անդրադարձել էր Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղ բանակցություններին, որում ասվում էր. «Միացյալ Նահանգները ողջունում է Ադրբեջանի հետ խաղաղ բանակցությունների վերաբերյալ վարչապետ Փաշինյանի վերջին հայտարարությունները, Ադրբեջանի եւ Հայաստանի արտգործնախարարների վերջին հեռախոսազրույցը եւ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի հավատարմությունը խաղաղ բանակցություններին»։
Վերոնշյալ հանդիպումներն ու հայտարարությունները փաստում են, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացներն աննախադեպ թափ են հավաքել: Դրանց հիմքում խնդիրների խաղաղ կարգավորումն է, որի օգտին են արտահայտվում եւ՛ կողմերը, եւ՛ միջնորդ երկրները, եւ՛ միջազգային կազմակերպությունները: Այստեղ, թերեւս, պետությունների միջեւ մրցակցությունն այն հարցի շուրջ է, թե ում «քավորությամբ» առարկայական ձեռքբերումներ կապահովվեն, ինչը, սակայն, էական չէ վերջնարդյունքի տեսանկյունից, քանի որ բոլորն էլ ջանքեր են գործադրում Արցախի Հանրապետության շուրջ հանգուցալուծում գտնելու հարցում:
Իսկ մոսկովյան այցի ժամանակ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ստորագրել է երկկողմ հարաբերություններին վերաբերող փաստաթղթերի փաթեթ, որը հիմնականում տնտեսական ոլորտի հարցերի շրջանակ է ընդգրկում: Ինչպես եւ սպասվում էր, Փաշինյան-Պուտին հանդիպման ժամանակ քննարկվել են ռուս-հայկական ռազմավարական գործընկերության եւ դաշնակցային հարաբերությունների հետագա զարգացման, 2020 թ. նոյեմբերի 9-ին, 2021 թ. հունվարի 11-ին եւ նոյեմբերի 26-ին ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարմանը վերաբերող հարցեր եւ տարածաշրջանում տնտեսական, տրանսպորտային կապերի վերականգնման միջոցառումները։
