Թուրքիան ստորագրել է Ռասայական խտրականության բոլոր ձեւերի վերացման մասին եւ Ազգային փոքրամասնությունների պաշտպանության ՄԱԿ-ի կոնվենցիաները` ստանձնելով մի շարք իրավական ու քաղաքական պարտավորություններ՝ հարգելու եւ պաշտպանելու փոքրամասնությունների իրավունքներն իր տարածքում: Սակայն իրական պատկերն այլ է:
Չնայած Թուրքիայի վերը նշված պարտավորություններին` էթնիկ, կրոնական եւ լեզվական խտրությունը դեռեւս գոյություն ունի: Համաձայն երկրի օրենքի՝ ռադիո եւ հեռուստատեսային հեռարձակումները պետք է լինեն բացառապես թուրքերեն: Կրթության ոլորտում թուրքերենից բացի այլ լեզու չի թույլատրվում ուսուցանել: Լոզանի պայմանագրի շրջանակներում, որը, ի դեպ, ստորագրել է նաեւ Թուրքիան, ազգային փոքրամասնությունների իրավունքները հետեւյալ կերպ են սահմանվում` «դատարաններում, ազգային դպրոցներում կամ նմանատիպ հաստատություններում, կրոնական արարողությունների ժամանակ օգտագործել մայրենի լեզուն»: Պայմանագրով միայն հույները, հայ քրիստոնյաները եւ հրեաները պաշտոնապես ճանաչվեցին որպես փոքրամասնություններ: Թուրքիայի իշխանությունների պետական քաղաքականությունը սահմանում է հանդուրժողականություն կրոնների միջեւ: Այնուամենայնիվ, ազգային, ծայրահեղական խմբերը կամ որոշ անհատներ, ովքեր, ըստ էության, սնվում են կառավարությունից, ժամանակ առ ժամանակ թիրախավորում են փոքրամասնություններին` կրոնով պայմանավորված:
Այսպիսով, Թուրքիան ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ հանդուրժողականության քաղաքականություն է վարում միայն փաստաթղթերով, իսկ իրականում օգտագործվում են նրանց ճնշելու եւ խտրության ենթարկելու բոլոր հնարավոր գործիքակազմերը:
1924-ից ի վեր Թուրքիայում հույն փոքրամասնության կարգավիճակը որոշված չէ։ Թուրքերի մեծ մասը չի ընդունում երկրի հույն քաղաքացիներին: Սկսած 1930-ականներից, տարատեսակ գործոնների հետեւանքով հազարավոր հույներ, հատկապես կրթված երիտասարդներն արտագաղթեցին Թուրքիա: Հույն ուղղափառ եկեղեցին Թուրքիայի ամենամեծ քրիստոնեական եկեղեցին է։ Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական պատրիարքությունը հույն ուղղափառ քրիստոնյաների կենտրոնական եկեղեցական իշխանությունն է Եվրոպայի մեծ մասում եւ նրա սահմաններից դուրս: Սակայն Թուրքիայում հույն համայնքի իրավունքների մերժումը խարխլել է նաեւ պատրիարքության կարգավիճակը եւ բացասաբար ազդել թուրքական կառավարության հետ հարաբերությունների վրա: Այնուամենայնիվ, պատրիարքարանի կարեւորությունը պահպանվել է էկումենիկ եւ միջազգային կապերի շնորհիվ։
Ստամբուլում, համաձայն վիճակագրության, ավելի քան 3000 հույն քրիստոնյա է ապրում։ Էգեյան ծովի Գոկչեադա եւ Բոսկաադա կղզիներում կան երկու փոքր հունական համայնքներ։ Այս համայնքները միմյանց հետ հաղորդակցվելիս օգտագործում են հունարենի տարբեր բարբառներ: Բացի հիմնական ուղղափառ քրիստոնյա հույներից, Թուրքիայում կան նաեւ այլ շերտեր, որոնք եւս տիրապետում են հունարենին: Փաստերը վկայում են, որ նրանք չեն կիսում նույն էթնիկական գիտակցությունը զտյալ հույների հետ: Սրանք Թուրքիայի մուսուլման հույներն են, որոնք բռնի թուրքացվել են հակահունական տրամադրությունների հետեւանքով: Թուրքիայի մահմեդական հույները բաժանված են երկու խմբի՝ մահմեդական հույն փախստականներ, որոնք գաղթել են Կրետեից, եւ Պոնտոսի մահմեդական հույներ՝ Սեւ ծովից (Հայաստան փախած Պոնտոսի հույները պահպանել են իրենց կրոնը): Նրանց թվաքանակը Թուրքիայում 200-300 հազար է:
Երբ 1991 թ. հոկտեմբերին Հելսինկիի դիտորդական առաքելության (Helsinki Watch Mission) ներկայացուցիչներն այցելեցին Թուրքիա, պարզվեց, որ կառավարությունը ոտնահարում է հույն փոքրամասնության իրավունքները. ուժային կառույցների միջոցով հալածանքների են ենթարկվում, զրկված են ազատ խոսքի, կրոնական ազատության իրավունքներից, կա կրթության մեջ խտրություն՝ կապված ուսուցիչների, գրքերի եւ ուսումնական ծրագրերի հետ, բարեգործական հաստատությունները որեւէ օգնություն չեն տրամադրում կարիքավոր հույներին եւ ճնշում են փոքրամասնության ներկայացուցիչներին, որպեսզի «կամավոր» ժխտեն իրենց էթնիկ ինքնությունը: Թուրքիայի էթնիկ հույները պարբերաբար ականատես են լինում իրենց կրոնական գործիչների սպանություններին, սուրբ վայրերի, խաչերի պղծումներին, պատրիարքարանի կենտրոնակայանի ռմբակոծությանը:
Հունարեն գրքերը գրեթե վերացվել են, քանի որ պատրիարքարանն անգամ հունարեն գրականություն հրատարակելու իրավունք չունի: Սա խոչընդոտներ է ստեղծում կրթության, տեղեկատվության ստացման եւ եկեղեցական արարողություններ անցկացնելու համար: Թուրք հասարակության ու իշխանությունների թշնամական ու բռնի վերաբերմունքը հույների նկատմամբ ամեն տարի Թուրքիայից մոտ 30 հույն ընտանիքի հեռանալու պատճառ է դառնում, ինչը հարցականի տակ է դնում հունական համայնքի հետագա գոյությունը Թուրքիայում:
Այսպիսով, Լոզանի պայմանագրով եւ այլ միջազգային փաստաթղթերով Թուրքիան պետք է մշակութային իրավունքներ ապահովի իր տարածքում ապրող ազգային բոլոր փոքրամասնությունների համար, լինեն նրանք մահմեդական, թե այլ կրոնների ներկայացուցիչներ: Դա պետք է իրականացվի պետական մակարդակով, սակայն, ցավոք, Թուրքիայի իշխանությունները խրախուսում են ճնշումներն ու ոտնձգություններն ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ, ինչն ավելի է բարդացնում ներքին էթնոքաղաքական իրավիճակը:
