44-օրյա պատերազմից հետո ռազմագործողության հետեւանքները չեզոքացնելու նպատակով պայքարի մի նոր ճակատ է բացվել Արցախի տարածքում. «Helo trust» կազմակերպության մասնագետներին միացել են նաեւ «Հումանիտար ականազերծման կենտրոնի» սակրավորները:
Ըստ վերոհիշյալ կառույցների կողմից իրականացված ուսումնասիրությունների՝ չնայած անցած մեկուկես տարում հանրապետությունում հազարավոր մահաբեր, չպայթած զենք ու զինամթերք է հայտնաբերվել եւ ոչնչացվել, «վտանգի հնարավոր ռիսկերը շարունակում են մտահոգիչ մնալ», եւ դրանք լարվածության օջախ են մի շարք համայնքներում: «Հումանիտար ականազերծման կենտրոնի» տնօրեն Արթուր Ջավադյանի խոսքով՝ ուշադրության կենտրոնում ինչպես բնակավայրերում ու մերձակա տարածքներում, այնպես էլ գյուղատնտեսական նշանակության հողերում, դաշտերում եւ այգիներում, անտառներում չպայթած հրթիռների, ռումբերի եւ ականների հայտնաբերումն ու վնասազերծումն է, ինչն իրականացվում է արհեստավարժ մասնագետների միջոցով՝ անվտանգության պահանջների խստիվ պահպանմամբ: Նրա հավաստմամբ՝ մեկ տարվա կտրվածքով, ընդհանուր առմամբ, Արցախի տարածքում հայտնաբերվել ու վնասազերծվել են 780 հազար միավոր չպայթած զենք ու զինամթերք:
«Ահազանգերից հետո կառավարման կենտրոնն անմիջապես արձանագրում է փաստը եւ համակարգում մահաբեր ականի, հրթիռի ոչնչացման գործընթացը,- ասում է Ա. Ջավադյանը՝ կարեւորելով բնակավայրերի մաքրման առաջնահերթությունը:- Ներկայումս ականազերծման աշխատանքները զուգահեռաբար իրականացվում են Մարտունու եւ Մարտակերտի շրջաններում, որտեղ ընդամենը հինգ օրվա ընթացքում մեր մասնագետների կողմից հայտնաբերվել ու ոչնչացվել են շուրջ 200 տեսակի ական եւ հրթիռ, 2350 տարբեր տրամաչափի զինամթերք: Որպեսզի ավելի լիարժեք պատկերացում ձեւավորվի իրավիճակի, կատարվող աշխատանքների ծավալների վերաբերյալ, բավական է նշել, որ միայն Մարտունու եւ Մարտակերտի շրջաններում 920 չպայթած ավիառումբ եւ հրթիռ է հայտնաբերվել»:
Կենտրոնի ղեկավարը խոստովանում է, որ վտանգի իսպառ չեզոքացման, տեղանքի մանրակրկիտ զննման համար երկար ժամանակ ու լարված ջանքեր են պահանջվում: Իսկ ծրագիրը երկարաժամկետ է, եւ շտապողականությունը միմիայն բացասաբար կանդրադառնա գործընթացների վրա: Իրականացվող աշխատանքներից գոհ են համայնքների բնակիչները: Հետպատերազմյան շրջանում, բարեբախտաբար, «աննշան թվով» անձինք են տուժել ականների պայթյունից, այն էլ՝ ոչ մահվան ելքով: Գաղտնիքը մեկն է՝ մահաբեր զենք-զինամթերքի ոչնչացման գործում անզիջում եւ անթերի են սակրավորները, ովքեր իրենց առջեւ խնդիր են դրել առանց մարդկանց կյանքը վտանգելու հնարավորինս արագ վնասազերծել պատերազմի հետեւանքով չօգտագործվող հողատարածքները: Իսկ այդ տեսանկյունից արձանագրված թվերը խոսուն են, համոզիչ: 2020 թ. սեպտեմբերից մինչեւ հիմա հանրապետությունում հայտնաբերվել է 869 հազար 602 արկ, ռումբ եւ հրթիռ, մաքրվել 86 հազար 750 քմ տարածք:
Անդրադառնալով զենքի, զինամթերքի վնասազերծման տեխնոլոգիաներին՝ կենտրոնի ղեկավար Ա. Ջավադյանը մի փոքր «գաղտնազերծում» է այն: Վնասազերծման համար նախապես տեղանքի հատուկ ընտրություն է կատարվում՝ այն հաշվով, որ այն հնարավորինս հեռու լինի բնակավայրերից, եւ մարդկանց ավելորդ անհանգստություն չպատճառվի: Ընդ որում՝ մինչեւ պայթյուններ իրականացնելը, Փրկարար ծառայության ճգնաժամային կենտրոնը «Ղարաբաղ տելեկոմի» միջոցով նախապես տեղյակ է պահում բնակչությանը: Այդ հանգամանքը կարեւորվում է այն առումով, որ օրվա ընթացքում 5-6, իսկ երբեմն էլ՝ մինչեւ 8 հզոր պայթյուն է կատարվում տեղանքում, ինչը միշտ չի «հաջողվում» խլացնել…
Հումանիտար ականազերծման կենտրոնի տնօրենի հավաստմամբ՝ Արցախի տարածքում ականների հայտնաբերման եւ ոչնչացման գործընթացը վճռական փուլ է թեւակոխել, ու եղանակային բարենպաստ պայմանները թույլ կտան առավել ճշգրիտ կատարել տեղանքի զննումը եւ արագ չեզոքացնել վտանգը:
