Ռուս-ուկրաինական հակամարտության թեժ փուլում Հարավային Կովկասի հարակից խոշոր պետություններն ակտիվացրել են հարաբերությունների կարգավորման նպատակով երկխոսություններն ու համագործակցության ձեւաչափերը: Այն ավելի շուտ տարածաշրջանում ներքին լարվածության աճի եւ չլուծված խնդիրների առկայությամբ է բացատրվում: Միանշանակ է, որ այդ գործընթացների համատեքստում նաեւ Արցախի չլուծված հիմնահարցն է, որին փոխկապակցված են տարածաշրջանային մի շարք գործընթացներ, մասնավորապես՝ տնտեսական համագործակցությունը, տրանսպորտային հաղորդակցության եւ էներգակիրների տարանցման նոր ուղիների բացման ծրագրերը: Ուկրաինական ճգնաժամի հետեւանքով Եվրոպայում սկսված էներգետիկ ճգնաժամը հաղթահարելու համար առաջնային պլան է մղվել հարավկովկասյան էներգետիկ ուղիների գործարկման հարցը:
Վերոշարադրյալի համատեքստում էականորեն մեծացել է աշխարհի հետաքրքրությունը Հարավային Կովկասի հանդեպ: ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովն օրերս հաստատել է ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի՝ Թեհրան կատարելիք այցի մասին լուրը: Նա հայտնել է, որ ՌԴ նախագահը հաջորդ շաբաթ բանակցություններ կվարի ոչ միայն Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռաիսիի, այլեւ Թուրքիայի առաջնորդ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ: Նախորդ շաբաթ թուրքական պաշտոնական աղբյուրներն էլ էին հաստատել, որ Էրդողանը մեկնելու է Թեհրան:
Հաջորդ շաբաթ Թեհրանում նախատեսված եռակողմ հանդիպման համատեքստում էր նաեւ Իրանի ազգային անվտանգության գերագույն խորհրդի քարտուղար Ալի Շամխանիի այցը Հայաստան, որի ժամանակ վերջինիս անմիջականորեն ներկայացվեց ՀՀ դիրքորոշումը տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակի, դրա հանգուցալուծման եւ համագործակցության հեռանկարների վերաբերյալ:
Պուտինի խոսնակ Պեսկովը նաեւ հայտնել է, որ Թեհրանում եռակողմ հանդիպումից բացի, կլինեն նաեւ երկկողմ հանդիպումներ։ Նա հաստատել է, որ Իրանում կայանալու է Պուտին-Էրդողան բարձր մակարդակի հանդիպումը: Այստեղ անհրաժեշտ է արձանագրել, որ Մոսկվան, ըստ էության, այս փուլում մերժել է Էրդողանի հետ հենց Թուրքիայում հանդիպելու Անկարայի առաջարկը, ինչի մասին ուկրաինական պատերազմի մեկնարկից արդեն մեկ ամիս անց սկսեցին պարբերաբար հայտարարություններ հնչել Անկարայից:
Թեհրանի հանդիպումը տարածաշրջանային «3+3» ձեւաչափի համատեքստում, փաստացի, «+3»-ի շրջանակներում է կայանում: ՌԴ-Իրան-Թուրքիա եռանկյունու կենտրոնում են հարավկովկասյան երեք պետությունները, այդ թվում եւ Արցախի հիմնահարցն ու Հայաստան-Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը: Թեհրանյան հանդիպման նպատակն այդ երկրների՝ տարածաշրջանային համագործակցության եւ ուկրաինական ճգնաժամի հաղթահարման հարցերում դիրքորոշումների մոտեցումն է լինելու: Այն, ամենայն հավանականությամբ, «3+3»-ի գործարկման հնարավոր ուրվագծերի հստակեցում է ենթադրում, իհարկե, եթե Վրաստանը համաձայնի միանալ այդ ձեւաչափին, հակառակ դեպքում՝ «2+3»-ի հարցում կարծես առարկություններ չկան:
Իրանի ու ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների ճգնաժամ ապրող ԱՄՆ-ն թեհրանյան հանդիպմանն ընդառաջ պետք է արտահայտեր իր դիրքորոշումը, եւ Վաշինգտոնն օրինաչափորեն խոսեց Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման առաջնահերթության մասին: Օրերս ԱՄՆ պետքարտուղարությունը, «Ամերիկայի ձայնի» հարցմանն ի պատասխան, գրավոր արձագանքել էր, որում ասվում է, թե Միացյալ Նահանգները վճռականորեն աջակցում է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը, ինչը դրականորեն կանդրադառնա ողջ տարածաշրջանի վրա: «Հայ-թուրքական երկխոսությունը ներուժ ունի մեծացնելու տարածաշրջանային կայունությունը, զսպելու վնասակար ազդեցությունը եւ հանգեցնելու ավելի մեծ տնտեսական զարգացման, ինչը շահավետ է բոլորի համար: Միացյալ Նահանգները պատրաստակամ է աջակցել այս կարեւոր երկխոսությանն այնպես, ինչպես երկու կողմերը կհամարեն պատշաճ»,- մասնավորապես հայտնել էին ԱՄՆ պետքարտուղարությունից: Պետք է արձանագրել, որ ԱՄՆ-ի նմանատիպ առաջին նախաձեռնությունը 2011 թ. տապալվեց Թուրքիայի ապակառուցողական մոտեցման պատճառով:
Արցախի եւ Հայաստանի շուրջ համաշխարհային կենտրոնների հետաքրքրության աճը դրական նախադրյալներ է ստեղծում առաջիկա խնդիրների լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար: Դա հնարավոր է տարածաշրջանի բոլոր սուբյեկտների անվտանգային եւ տնտեսական շահերը հաշվի առնելու եւ համադրելու միջոցով: Որեւէ սուբյեկտի իրավունքի ստորադասումը հարցականի տակ կդնի տարածաշրջանային համագործակցության եւ խաղաղության ցանկացած ձեւաչափ, իսկ վերոհիշյալ գործընթացն առնչվում է նաեւ Արցախի հետ՝ արցախցու իրավունքների իրացման չլուծված խնդրի առաջնահերթությամբ պայմանավորված:
