Իրանի իրավապահ մարմինները ձերբակալել են Արեւմուտքի երկրների մի շարք քաղաքացիների, ովքեր մասնակցել են երկրում բռնկված անկարգություններին: Այս մասին հայտարարել է արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Նասեր Քանանին: «Արեւմտյան երկրների բազմաթիվ քաղաքացիներ ներկա են եղել եւ մասնակցել են անկարգություններին, իսկ նրանցից ոմանք ձերբակալվել են»,- Քանանիի խոսքերը մեջբերել է ԻՌՆԱ գործակալությունը:
Իրանում զանգվածային անկարգությունները բռնկվել են սեպտեմբերի կեսերին: Ըստ հայտարարությունների՝ դրանք կապված էին ոստիկանությունում քրդուհի Մահսի Ամինիի մահվան հետ, որին ձերբակալել էին հասարակական կարգի պահպանության ոստիկանները: Փողոցային անկարգություններն անցկացվում են հիմնականում Գիլյան, Խուժեստան, Սիստան եւ Բելուջիստան, Թեհրան եւ Քուրդիստան նահանգներում: Իրանի իշխանություններն Արեւմուտքի երկրներին մեղադրում են ցուցարարներին աջակցելու մեջ, ովքեր իրենց ԶԼՄ-ներում տարածում են հակաիրանական բնույթի նյութեր, ինչպես նաեւ կոչ են անում տապալել իշխանություններին: Իրավապահ մարմինները զանգվածային ձերբակալություններ են կատարում այն անձանց շրջանում, ովքեր հավաքագրվել են արեւմտյան երկրների, Իսրայելի ու Սաուդյան Արաբիայի հետախուզական ծառայությունների կողմից:
Հարկ է հիշեցնել, որ այն ժամանակ, երբ արտաքին ուժերն Իրանում անկարգություններ էին սադրում, Ադրբեջանը հարձակվեց ինքնիշխան Հայաստանի Հանրապետության վրա: Արեւմուտքի ուժեղ ճնշման տակ Բաքուն ստիպված էր դադարեցնել ռազմական գործողությունները, իսկ հոկտեմբերի սկզբին մեկօրյա ընդմիջումով Ադրբեջան մեկնեցին Իսրայելի պաշտպանության նախարար Բենի Գանցը եւ Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարը: 2020 թ. արցախյան 44-օրյա պատերազմում նրանք արդեն պլացդարմ են ստեղծել Թեհրանի դեմ Ադրբեջանի օկուպացրած տարածքներում եւ այդ տարածքից ներթափանցում են Իրան: Հենց այդ օրերին Ադրբեջանի իշխանական շրջանակներին պատկանող մամուլում կոչեր հնչեցին՝ ուղղված Ատրպատական-Ադրբեջանի բնակչությանը՝ ապստամբելու Իրանի կենտրոնական իշխանությունների դեմ, պոկվելու Իսլամական Հանրապետությունից եւ միանալու «եղբայր ադրբեջանցիների» հետ:
Հատկանշական է, որ ատրպատականցիների եւ Ադրբեջան անվանումը Նուրի փաշայի առաջարկով 1918 թ. գողացած կովկասյան թաթարների միջեւ ազգային որեւէ ընդհանրություն չկա: Բայց մտացածին այդ դատողության միջոցով Ադրբեջանը տարածքային պահանջներ է ներկայացնում Իրանին: Ավելի ճիշտ՝ ոչ թե Ադրբեջանը, այլ նրա միջոցով՝ Թուրքիան: Իսկ հետագայում Ադրբեջանը խժռելը Թուրքիայի համար ընդամենը մանկական խաղ կլինի:
Իհարկե, պատմությանը հայտնի բոլոր աղբյուրները եւ հայտնաբերված պատմամշակութային հուշարձանները վկայում են, որ այն տարածքում, որն այսօր զբաղեցնում է հորինված Ադրբեջանը, գոյություն է ունեցել Աղվանք պետությունը՝ առանձին, ոչ իրանական, ոչ էլ, առավել եւս, թյուրքական մշակույթով, եւ այն ընդհանրապես որեւէ կապ չի ունեցել իրանական Ատրպատականի հետ: Կովկասյան թաթարները, Թուրքիայի օգնությամբ զբաղեցնելով պատմության թատերաբեմից անհետացած Աղվանքի տարածքը եւ տարածվելով հարեւան պետությունների, հատկապես՝ Հայաստանի հաշվին, սկսել են մարտահրավեր նետել Թեհրանին:
Փաստը, որ ունենալով թյուրքական հետք՝ կեղծ ադրբեջանցիները որեւէ կապ չունեն ատրպատականցիների հետ, ինչպես երեւում է, շատ է անհանգստացնում Բաքվի իշխանություններին: Պարզ է՝ եթե «35 մլն» ատրպատականցիները հանկարծ բացահայտեն, որ իրենց եղբայր են համարում ինչ-որ ստորակարգ ցեղեր, այլ ոչ թե ազգակիցներ, ինչպես թյուրք-ադրբեջանական քարոզչությունը տքնում է «ապացուցել» մոտ 100 տարի, պատմության թատերաբեմից կանհետանա նույն այդ հորինված Ադրբեջանը: Այդ հեռանկարն այնպես է սարսափեցրել Բաքվին, որ վերջինս մառազմի հերթական գլուխգործոցն է արարել. Ադրբեջանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահ Իսա Հաբիբեյլին հայտարարել է, թե Իրանը, «ըստ էության, թյուրքական պետություն է»:
«Ամենահին ժամանակներից Իրան անվանմամբ պետությունում կառավարել են ադրբեջանա-թյուրքական դինաստիաները՝ սելջուկներ, խորեզմշահեր, ղազնավիդներ, աթաբեկներ, ակկոյունլու, կարակոյունլու, թիմուրիներ, սեֆյաններ, աֆշարներ, քաջարներ: Առանձին շրջաններում, հատկապես՝ 20-րդ դարում, Իրանում իշխանությունը խլել են պարսիկ շովինիստները: Դարերի ընթացքում Իրանում շփման լեզուն եղել է ոչ թե պարսկականը, ինչպես հայտարարում է այժմյան վարչակարգը, այլ ադրբեջանա-թյուրքականը: Եվ հիմա Թեհրանում, Մաշհադում ու խոշոր այլ քաղաքներում տարբեր ազգությունների ներկայացուցիչները խոսում են ադրբեջանական լեզվով»,- ասել է Հաբիբեյլին:
Ոգեւորված իր «թանկարժեք ստով»՝ Հաբիբեյլին ակնուհետեւ դատողություններ է անում, որ պարսկերենը «սահմանափակ պաշտոնական շրջանակների» համար է շփման միջոց», իսկ ադրբեջաներենը «Իրանում ապրող բոլոր ժողովուրդների լեզուն է»: «Այդուհանդերձ, ինչպես արդարացիորեն ասել է աշխարհի ադրբեջանցիների առաջնորդ Իլհամ Ալիեւը, ադրբեջանական լեզուն մնում է կենցաղային մակարդակի վրա այն պատճառով, որ Իրանում չի դասավանդվում դպրոցներում»,- նշել է նա՝ շեշտելով, որ «ադրբեջանական լեզվի նկատմամբ իրանական վարչակարգի նման ագրեսիան սպառնալիքի տակ է դրել լեզվի պահպանումը այնտեղ բնակվող ադրբեջանցիների կողմից»:
Ըստ Հաբիբեյլիի՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը, որը բազմաթիվ հայերի համար բացում է դպրոցներ, ռադիո, եկեղեցիներ, թերթեր, պետք է ճանաչի բազմամիլիոն ադրբեջանցիների՝ հարազատ լեզվով կրթություն ստանալու իրավունքը: «Իրանում ապրող ավելի քան 35 մլն ադրբեջանցիներին հարազատ լեզվով կրթություն ստանալու իրավունքից զրկումն անընդունելի է ու լիովին հակասում է մարդու եւ, ընդհանուր առմամբ, մարդկության իրավունքներին: Հարավային ադրբեջանցիների իրավունքները պետք է վերականգնվեն, նրանց պետք է տրվեն բոլոր ազատությունները, որոնց իրավունքներն ունեն»,- ասել է ակադեմիկոս կոչեցյալը:
Անհրաժեշտ է ընդգծել, որ պատմության կեղծ վերաշարադրումն ավելի ու ավելի է արմատավորվում Ադրբեջանի հասարակական-քաղաքական դիսկուրսում: Դա տեղի է ունենում երկրի քաղաքական ղեկավարության անմիջական հրահանգով: Մինչ օրս այդ առումով հիմնական թիրախը Հայաստանն էր: Այսպես՝ նոյեմբերի 25-ին ելույթ ունենալով Բաքվում կայացած ինչ-որ համաժողովում՝ Իլհամ Ալիեւը հայտարարել է, թե «Հայաստանի ողջ պատմությունը, պատմական բոլոր գլխավոր արտադրանքները կեղծ են»:
Իսկ այժմ Բաքուն որոշել է ղեկավարել Իրանի պատմության «կեղծման» գործընթացը: Դա այն բանի հետեւանք է, որ հայկական ուղղությունում չի հանդիպել կոշտ դիմադրության: Նույնիսկ ընդհակառակը՝ հանուն Բաքվի նավթի ոմանք աչք են փակել «հոգեկան հիվանդ երեխայի» կամակորությունների վրա, ինչն էյֆորիայի մեջ է նետել նրան: Իրանն ու Հայաստանը միասին լուրջ խնդիր ունեն լուծելու եւ պարտավոր են անել դա՝ Առանն ու Շիրվանը վերադարձնելով իրենց նախկին տեսքին:
Իրանում սկսված անկարգությունների, Ատրպատականի ու, ինչպես երեւում է, նաեւ ողջ Իրանի նկատմամբ Ադրբեջանի հավակնությունների, Բաքու-Թել Ավիվ-Անկարա եռյակի ձեւավորման եւ պատմական կեղծարարությունների միջեւ լուրջ կապ կա: Մինչ Իրանում փորձում են սիրաշահել հորինված ադրբեջանցիներին եւ նրանց հեռու պահել թուրքերի ու հրեաների հետ միությունից, Բաքուն «թուլության հոտ» է առնում եւ գիշատչի պես նետվում թվացյալ որսի հետեւից: Թեհրանը, որը շնորհավորում էր Ադրբեջանին «իր տարածքների վերականգնման համար», այժմ կհասկանա, որ տարածաշրջանային անվտանգության ու պատմական ճշմարտության պահպանման ամենակարեւոր գործոնը հորինված Ադրբեջանի անհետացումն է պատմության թատերաբեմից:
